Інстытут ядзерных праблем БДУ

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інстытут ядзерных праблем Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (НДІ ЯП БДУ)
Тып навукова-даследчая ўстанова
Заснаванне 1986
Размяшчэнне вул. Бабруйская 11, Мінск, Сцяг Беларусі Беларусь
Колькасць супрацоўнікаў 117 (2012 год)
Сайт inp.bsu.by

Навукова-даследчая ўстанова «Інстытут ядзерных праблем» Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (НДІ ЯП БДУ) — беларуская навукова-даследчая ўстанова, створаная 1 верасня 1986 года пры БДУ.

Асноўныя навуковыя напрамкі[правіць | правіць зыходнік]

  • даследаванні ў галіне ядзернай фізікі, фізікі элементарных часціц, космамікрафізікі і ядзернай астрафізікі;
  • даследаванні экстрэмальнага стану рэчыва пры звышвысокіх тэмпературах і цісках і магнітнай кумуляцыі энергіі;
  • новыя кампазіцыйныя матэрыялы, нана-і мікраструктурыраванныя матэрыялы;
  • радыяцыйныя і ядзерна-фізічныя тэхналогіі з выкарыстаннем радыеактыўных крыніц, паскаральнікаў і ядзерных рэактараў; новыя метады вымярэнняў іанізуючых выпраменьванняў.

Найважнейшыя дасягненні вучоных НДІ ЯП БДУ[правіць | правіць зыходнік]

  • Тэарэтычнае прадказанне і першае ў свеце эксперыментальнае назіранне новага тыпу выпраменьвання — параметрычнага рэнтгенаўскага выпраменьвання (ПРВ), якое ўзнікае пры раўнамерным руху зараджаных часціц праз крышталі 1, 2.
  • Выяўленне ПРВ, узбуджаемага пратонамі вялікіх энергій у крышталі, на паскаральніку IФВЭ (Пратвіно, Расія), а таксама выяўленне шматхвалевага рэжыму генерацыі ПРВ ад электронаў на паскаральніку Сірыус (Томск, Расія) 3.
  • Ідэя і абгрунтаванне існавання рэнтгенаўскага выпраменьвання ўзбуджаемага пры каналіраванні рэлятывісцкіх зараджаных часціц (электронаў, пазітронаў) у крышталях. Эксперыментальна назіралася ў шматлікіх фізічных цэнтрах свету 1, 2.
  • Тэарэтычнае прадказанне і эксперыментальнае выяўленне (сумесна з Інстытутам фізікі НАН Беларусі) з’явы асцыляцый плоскасці распаду 3-γ анігіляцыі ортапазітронія ў магнітным поле 1.
  • Тэарэтычнае і эксперыментальнае выяўленне невядомай раней характарыстыкі атама вадароду (мюонія) — квадрупольнага моманту ў асноўнага стану 1.
  • Ідэя і абгрунтаванне існавання з’явы асцыляцый і спінавага дыхраізму і, як следства, існаванне тэнзарнай палярызацыі ў дэйтона (і іншых часціц) вялікіх энергій, якія рухаюцца ў непалярызаваных рэчывах; спінавы дыхраізм эксперыментальна знойдзены ў сумесных эксперыментах у Германіі (COSY) і Расіі (АIЯД) 1.
  • Тэарэтычнае прадказанне з’явы кручэння спіна часціц высокіх энергій у выгнутых крышталях. Эксперыментальна знойдзена ў Лабараторыі імя Фермі (ЗША) 1.
  • Прадказаны эфект магнітатармазнога стварэння электрон-пазітронных пар у крышталях, назіраўся ў CERN (Швейцарыя). 1, 4.
  • Прадказана існаванне дыхраізму і падвойнага праменепераламлення ў крышталях у ТЭВнай вобласці энергіі фатонаў 1, 4.
  • Прадказаны эфект радыяцыйнага астуджэння электронаў высокіх энергій у крышталях, выяўлены ў CERN (Швейцарыя) 1, 5.
  • Стварэнне новага класа генератараў электрамагнітнага выпраменьвання — аб’ёмных лазераў на свабодных электронах [ 1, 2.
  • Існаванне прадказанага ў НДІ ЯП БДУ эфекту шматразовага аб’ёмнага адбіцця часціц высокіх энергій выгнутымі плоскасцямі аднаго крышталя эксперыментальна пацверджана на паскаральніку CERN (Швейцарыя) 6.
  • Тэарэтычнае абгрунтаванне існавання неінварыянтных адносна змены знака часу з’яў кручэння плоскасці палярызацыі святла і падвойнага праменепераламлення ў рэчыве, змешчаным у электрычнае поле, а таксама CP- неінварыянтны (Т- неінварыянтны) эфект з’яўлення ў атамаў і ядраў індукаванага электрычнага моманту ў магнітным полі (і з’яўленне індукаванага магнітнага моманту ў электрычным полі) 1, 2.
  • Стварэнне ў Беларусі магнітакумулятыўных генератараў магутных токаў і высокіх напружанняў на аснове выкарыстання энергіі выбуху, якія адкрылі дарогу для развіцця ў краіне гэтага найважнейшага навуковага і тэхналагічнага напрамку 1.
  • Атрыманне новых абмежаванняў на існаванне і працягласць дадатковых вымярэнняў прасторы на падставе даследаванняў паглынання першаснымі чорнымі дзірамі рэлятывісцкай плазмы, якая запаўняла Сусвет на ранніх этапах яго эвалюцыі 7.
  • Пабудова тэорыі рассейвання электрамагнітнага выпраменьвання на вугляродных нанатрубках (ВНТ) канчатковай даўжыні, якая ўпершыню дазволіла даць якасную і колькасную інтэрпрэтацыю эксперыментальна назіранага піка паглынання ў тэрагерцовай частотнай вобласці ў ВНТ-змяшчаючых кампазітах 8. Эксперыментальны доказ існавання лакалізаванага плазмоннага рэзанансу ў кампазіцыйных матэрыялах з аднасценнымі ВНТ 9. Эфект мае істотнае прыкладное значэнне для стварэння новых электрамагнітных ахоўных матэрыялаў і новых медыцынскіх тэхналогій.
  • Стварэнне новага звышцяжкага сцынцыляцыйнага матэрыялу вальфрамату свінцу PbWO4 (PWO), які быў прыняты як матэрыял для стварэння электрамагнітных каларыметраў дэтэктараў CMS і ALICE у CERN (Швейцарыя) і PANDA (GSI, Германія) 11. Выкарыстанне гэтага каларыметра калабарацыяй CMS, у якую ўваходзіць НДІ ЯП БДУ, дазволіла адкрыць базон Хігса 12 Архівавана 4 сакавіка 2016..
  • Развіццё ЗВЧ-энергетыкі — распрацоўка розных тэхналогій прымянення ЗВЧ-выпраменьвання ў прамысловасці, сельскай гаспадарцы і экалогіі.

Навуковыя школы[правіць | правіць зыходнік]

У НДІ ЯП БДУ дзейнічае навуковая школа ў галіне ядзернай фізікі і фізікі элементарных часціц: Ядзерная оптыка палярызаваных асяроддзяў. Заснавальнік і кіраўнік — У. Р. Барышэўскі, д.ф.-м.н.

Інтэнсіўна развіваецца навуковая школа ў галіне нанаэлектрамагнетызму — новага навуковага напрамку, які даследуе эфекты ўзаемадзеяння электрамагнітнага і іншых тыпаў выпраменьванняў з нанаразмернымі аб’ектамі і нанаструктурыраваннымі сістэмамі (заснавальнікі — С. А. Максіменка, д.ф.-м.н., Р. Я. Сляпян, д.ф.-м.н.).

Дырэктары[правіць | правіць зыходнік]

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]