Ісмаіл I

Ісмаіл I
Ісмаіл I
	азерб.: Şah İsmayıl Xətai, شاه اسماعیل, ; перс.: شاه اسماعیل
	; Партрэт шаха Ісмаіла I. Невядомы мастак кола Беліні. Уфіцы, Фларэнцыя, XVI ст.
	1501 — 23 мая 1524
Пераемнік	Тахмасп I
Нараджэнне	17 ліпеня 1487[…]; Ардэбіль, Цэнтральны бахш[d], Ardabil County[d], Ардэбіль, Іран;
Смерць	23 мая 1524[…] (36 гадоў); Ардэбіль, Цэнтральны бахш[d], Ardabil County[d], Ардэбіль, Іран;
Месца пахавання	Ардэбіль; Маўзалей шэйха Сефі ад-Дзіна;
Род	Сефевіды
Імя пры нараджэнні	азерб.: İsmail ibn Heydər əs-Səfəvi
Бацька	шэйх Гейдар[d]
Маці	Халіма[d]
Жонка	Ісма хатун
Дзеці	сыны: Рустам Мірза, Тахмасп I, Сам Мірза, Алгас Мірза і Бахман Мірза ; дочкі: Ханым-ханум, Пярыхан-ханум, Махінбану, Фірангіз-ханум і Шахзейнаб-ханум
Веравызнанне	іслам і імамізм[d]
Дзейнасць	губернатар, манарх, палкаводзец, паэт, пісьменнік
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	іслам, шыіты, суфізм, ваенная справа, religion and politics[d] і духоўная лірыка
Бітвы	Safavid conquest of Shirvan[d]; Battle of Sharur[d]; Siege of Tabriz[d]; Battle of Marv[d]; Battle of Chaldiran[d];
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ісмаіл I, поўнае імя Абу л-Музафар бін Хайдар ас-Сафаві, таксама Ісмаіл Сефеві або Ісмаіл Хатаі (17 ліпеня 1487, Ардэбіль, Азербайджан^[6]^{[заўв. 1]} — 23 мая 1524, Ардэбіль (або каля Тэбрыза)^[7]., Сефевідскі Іран^[6]; азерб.: Şah İsmayıl Səfəvi, شاه اسماعیل, перс.: شاه اسماعیل) — шахіншах Персіі, палкаводзец і паэт, заснавальнік дынастыі Сефевідаў. У 1501 годзе захапіў Тэбрыз і прыняў тытул шаха іранскай правінцыі Азербайджан, у 1502 годзе — тытул шаха ўсяго Ірана. Пры Ісмаіле I тэрыторыя дзяржавы Сефевідаў дасягнула найбольшых памераў. Вядомыя яго газэлі, эпічная паэма «Дзесяць пісьмаў» (1506), «Кніга настаўленняў», пісаў пад псеўданімам «Хатаі». Ён аказаў уплыў на развіццё ўсёй цюркамоўнай паэзіі. Класік азербайджанскай літаратуры.

Пахаваны ў Маўзалеі шэйха Сефі ад-Дзіна, Дар-аль-Хадзіт^[8], Ардэбіль.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

↑ Геаграфічны рэгіён на паўночным захадзе сучаснага Ірана, на поўдзень ад рэкі Аракс.

Крыніца[правіць | правіць зыходнік]

↑ ^а ^б Isma'il I // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^а ^б Ismā‘īl I de Pèrsia // Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>
↑ ^а ^б Исмаил I // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ ^а ^б Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian et al. — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q49088"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1985004"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25424762"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6552667"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25425049"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1139550"></a>
↑ ^а ^б Ismāʿīl I(англ.) // Энцыклапедыя Брытаніка.

Арыгінальны тэкст (англ.)

According to tradition, Ismāʿīl was descended from an imam. His father, leader of a Shīʿite group known as the Kizilbash («Red Heads»), died in battle against the Sunnis when Ismāʿīl was only a year old.
↑ Roger M. Savory, Ahmet T. Karamustafa. Esmail I Ṣafawi(англ.). — Encyclopædia Iranica: 1998. — Т. VIII. — С. 628-636.
↑ Sheikh Safi al-din Khānegāh and Shrine Ensemble in Ardabil. Афіцыйны сайт ЮНЕСКА.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Антология Азербайджанской поэзии. Москва-1960.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ісмаіл I

[7] Геаграфічны рэгіён на паўночным захадзе сучаснага Ірана, на поўдзень ад рэкі Аракс.

[_b66c61114236d5dd-1] а ^б Isma'il I // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_01e3a4363dc907de-2] а ^б Ismā‘īl I de Pèrsia // Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>

[_fadc765c98298305-3] а ^б Исмаил I // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_033495c6053bf66f-4] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[_e4611a85a74599d6-5] а ^б Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian et al. — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q49088"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1985004"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25424762"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6552667"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25425049"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1139550"></a>

[britannica-6] а ^б Ismāʿīl I(англ.) // Энцыклапедыя Брытаніка.

Арыгінальны тэкст (англ.)

According to tradition, Ismāʿīl was descended from an imam. His father, leader of a Shīʿite group known as the Kizilbash («Red Heads»), died in battle against the Sunnis when Ismāʿīl was only a year old.

[Esmail-8] Roger M. Savory, Ahmet T. Karamustafa. Esmail I Ṣafawi(англ.). — Encyclopædia Iranica: 1998. — Т. VIII. — С. 628-636.

[9] Sheikh Safi al-din Khānegāh and Shrine Ensemble in Ardabil. Афіцыйны сайт ЮНЕСКА.

[1]

[2]

[3]

[5]

[4]

[6]

[заўв. 1]

[7]

[8]

Шахіншахі Ірана
Сефевіды	Ісмаіл I Тахмасп I Ісмаіл II Мухамад Худабендэ Абас I Вялікі Сефі I Абас II Салейман Сефі Салтан Хусейн I Тахмасп II Абас III Салейман Ісмаіл III Махамад Хасейн Хасейн II Махамад II
Хатакі	Мір Махмуд Мір Ашраф
Афшарыды	Надзір Алі Адзіл Салтан Ібрахім Шахрох
Зенды	Алі Мурад Джафар Лотф Алі
Каджары	Ага Махамед Фетх Алі Махамед Насрэддзін Мазаферэдзін Махамад Алі Султан Ахмад
Пехлеві	Рэза Вялікі Махамед Рэза