Алампа

Алампа
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Сафронаў Анемпадыст Іванавіч
Дата нараджэння	2 (14) лістапада 1886
Месца нараджэння	Батурускі ўлус[d], Якуцкая акруга[d], Якуцкая вобласць, Расійская імперыя
Дата смерці	24 кастрычніка 1935(1935-10-24) (48 гадоў)
Месца смерці	Якуцк, Якуцкая АССР, РСФСР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	перакладчык, паэт, пісьменнік, празаік, драматург
Гады творчасці	1912—1935
Жанр	драма, проза
Мова твораў	якуцкая, руская

Алампа (Анемпадыст Іванавіч Сафронаў; 1886 — 24 кастрычніка 1935) — якуцкі празаік, паэт, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, адзін з заснавальнікаў якуцкай літаратуры, грамадскі дзеяч.

Біяграфія

Нарадзіўся ў наслегу Жахсагон Батурускага улуса (цяпер уваходзіць у склад Тацінскага улуса) якуцкай акругі Якуцкай вобласці Расійскай імперыі. У 16 гадоў паступіў у чатырохгадовую царкоўна-прыхадскую школу, дзе вучыўся ўсяго два гады. Увосень 1907 А. Сафронаў стаў наборшчыкам друкарні газеты «Якуцкі край». Супрацоўнічаў затым у часопісе «Саха саҥата» («Голас якута», 1912—1913).

Першы верш «Төрөөбүт дайду» (Родны край) надрукаваны ў 1912 годзе. Самую вядомую сваю драму «Бедны Якаў» напісаў у 1914 г. З драм напісаных у савецкі час, вылучаецца п’еса «Спатыкнуты не выпростваецца». П’есы Алампа згулялі велізарную ролю ў развіцці нацыянальнага тэатра.

Паэтам напісана больш за 150 вершаў, крытыкі адзначаюць, што ён увёў лірычную брую ў якуцкую паэзію. Асобныя песні сталі папулярнымі песнямі і спяваюцца па гэты дзень. Песня «Саха ырыата» (Песня якута) выкарыстоўвалася паўстанцамі ў Грамадзянскую вайну ў Якуціі ў якасці гімна (што пасля было залічана гэта яму ў віну).

Алампа быў рэдактарам першай савецкай газеты на якуцкай мове «Манчары» (1921—1922), актыўным членам шэрагу культурна-асветных таварыстваў, кіраўніком тэатральнай справы ў рэспубліцы, першым дырэктарам Саха тэатра.

Бібліяграфія

На якуцкай мове

• Талыллыбыт айымньылар (Выбранае) — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1959. — 443 с.
• Талылллыбыт айымньылар (Выбранае) — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1964-65, 2 тома, Т.1-420 с., Т.2-444 с.
• Дьадаҥы Дьаакып — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1924. — 54 с.
• Манчаары: Драма. — М.: Центриздат народов СССР, 1926. — 88 с.
• Оонньуулар: П’есы. — М. 1926. — 72 с.
• Бүдүрүйбүт көммөт: Пьеса. — М.: ЦИН СССР, 1927. −55 с.
• Олох дьэбэрэтэ: П’еса. — М., 1927. — 56 с.
• Таптал: Пьеса. — М. 1927. — 42 с.
• Төрөөбүт дойду: Вершы. Якуцк, 1966
• Туллук-туллук доҕоттор: Вершы для дзяей. — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1974. — 24 с.
• Хоһооннор, поэмалар. Вершы і паэмы. — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1976. — 328 с.
• Куоратчыт. Рассказы — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1978. — 20 с.
• Драмалар. Драмы — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1986. — 392 с.
• Хоһооннор, кэпсээннэр. Стихи и рассказы. — Якуцк: Якуцкае кніжнае выдавецтва, 1987. — 78 с.
• Ырыа быстыыта хоһоон. Стихи. ИГИ АН РС(Я), Якуцк: Сахаполиграфиздат, 1996. — 399 с.

На рускай мове

Северная ночь: Стихи / Пер., сост. и примеч. В. Солоухина. — М.: Советская Россия, 1984. −175 с.

Пра жыццё і творчасць

• Билюкина А. А. Человек и мир в драмах А. И. Софронова // Билюкина А. А. Национальное и общечеловеческое в якутской драме 20-х годов. — Якутск, 1997. — С. 12-58.
• Семенова В. Алампа. Любовная лирика Архівавана 6 ліпеня 2007. // Полярная звезда. — 1999. — № 6. — С.85-89