Ананім Валезія

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Ананім Валезія (Anonymus Valesianus), таксама Excerpta Valesiana I і II — умоўная назва лацінскага тэксту, які быў упершыню апублікаваны французскім навукоўцам Генрыкам Валезіям (Анры дэ Валуа, 1603—1676) у яго выданні Аміяна Марцэліна (1636). Назва не цалкам дакладна адлюстроўвае змест тэксту, таму што фактычна гаворка ідзе пра два розныя сачыненні, якія не маюць паміж сабой нічога агульнага, акрамя таго, што абодва звязаны з гісторыяй позняй антычнасці. Тэксты паходзяць са сярэдневяковага рукапісу VIII ці IX стагоддзя, створанай у Вероне, які цяпер захоўваецца ў Дзяржаўнай бібліятэцы ў Берліне (MS Philipps 1885, f. 30v — 36 v).

Урывак I[правіць | правіць зыходнік]

Урывак I вядомы таксама пад назвай «Паходжанне імператара Канстанціна» (Origo Constantini Imperatoris) і прысвечаны гісторыі імператара Канстанціна Вялікага. Невядомы аўтар быў язычнікам і пісаў неўзабаве пасля смерці імператара ў 337 годзе. Меркавана ён карыстаўся ў якасці адной з крыніц біяграфіяй Канстанціна, складзенай Праксагорам Афінскім, цяпер страчанай, але вядомай яшчэ Занары. У той жа час у «Паходжанні Канстанціна» шмат агульнага з сачыненнямі іншых познеантычных аўтараў, такіх, як Еўтропій і Аўрэлій Віктар. Хутчэй за ўсё, яны карысталіся аднымі і тымі ж крыніцамі. Пазней у тэкст было зроблена некалькі ўставак хрысціянскага характару, галоўным чынам, верагодна, запазычаных з гісторыі Арозія.

Аўтар быў добра дасведчаны пра дзяржаўную дзейнасць і асабістае жыццё Канстанціна, і многія звесткі, якія ён паведамляе, больш нідзе не сустракаюцца. Асабліва важная інфармацыя пра ранні перыяд жыцця Канстанціна: аўтар пацвярджае, што Канстанцін нарадзіўся ў Наісе, паведамляе звесткі пра кар'еру яго бацькі Канстанцыя, пра ад'езд Канстанціна да бацькі ў Брытанію[1].

Урывак II[правіць | правіць зыходнік]

Тэадор Момзен назваў другі ўрывак «Тэадорыхавай хронікай» (Chronica Theodericiana). Гэта сачыненне прысвечана гісторыі Італіі, пачынаючы з валадарання Юлія Непата і да смерці остгоцкага караля Тэадорыха Вялікага. «Тэадорыхава хроніка» ўяўляе сабой адну з найважнейшых крыніц па гісторыі остгоцкай Італіі. Ананімны аўтар (магчыма, два аўтары, таму што ў тэксце прасочваецца дзве розных ацэнкі асобы Тэадорыха) пісаў прыблізна ў сярэдзіне VI стагоддзя і быў настроены супраць арыянства. Стваральнік хронікі пражываў у Равене або, прынамсі, меў асаблівую зацікаўленасць у гэтым горадзе[2].

Апісваючы падзеі, звязаныя з падзеннем Заходняй Рымскай імперыі ў 476 годзе, аўтар не прызнае законнасці ўлады Юлія Непата і лічыць, што са сваімі ўцёкамі з Равены ён фактычна перастаў быць імператарам. Некаторыя звесткі, якія паведамляюцца ў гэтым урыўку, унікальныя і не згадваюцца ні ў якіх іншых крыніцах[3]. Сярод іх — згадванне пра далейшы лёс Ромула Аўгустула.

Хоць аўтар усхваляе палітыку яднання паміж рымлянамі і готамі, якую праводзіў Тэадорых, урэшце, ён ацэньвае яго асобу негатыўна, асуджаючы жорсткае пакаранне смерцю Баэцыя па загадзе караля. «Кароль Тэадорых», — паведамляе аўтар, — «быў непісьменным і настолькі тупым, што за дзесяць гадоў не змог вывучыць чатыры літары подпісу пад сваім эдыктам. Таму ён загадаў зрабіць залатую таблічку з прарэзамі і чатырма літарамі: LEGI [прачытаў]; калі ён хацеў падпісацца, то клаў таблічку на пергамент і праводзіў па ёй пяром, так што здавалася што гэта як бы яго подпіс»[4].

Выданні і пераклады (у храналагічным парадку)[правіць | правіць зыходнік]

  • Origo Constantni imperatoris sive Anonymi Valesiani pars prior; Anonymi Valesiani pars posterior // Monumenta Germaniae Historica. Auctores antiquissimi. Vol. IX: Chronica minora Saec. IV. V. VI. VII. Vol. I. Berolini, 1892. P. 1-11; 259, 306—328 анлайн
  • Excerpta Valesiana / Ed. J. Moreau. Leipzig, 1961
  • König I. Origo Constantini: Anonymus Valesianus 1. Verl. Trierer Histor. Forschungen. Trier 1987 (нямецкі пераклад, каментарый).
  • Lieu S.N.C., Montserrat D. From Constantine to Julian: Pagan and Byzantine Views. A Source History. New York 1996. P. 39-62 (толькі Origo Constantini Imperatoris; transl. by Jane Stevenson) ISBN 0-415-09335-X
  • König I. Aus der Zeit Theoderichs des Großen. Einleitung, Text, Übersetzung und Kommentar einer anonymen Quelle. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1997.

Зноскі

  1. Lieu S.N.C., Montserrat D. From Constantine to Julian: Pagan and Byzantine Views. A Source History. New York 1996. P. 40.
  2. Ward-Perkins B. From classical antiquity to the Middle Ages: urban public building in northern and central Italy, AD 300—850. Oxford University Press, 1984. P. 115—116, 160—161.
  3. Wes M.A. Das Ende des Kaisertums im Westen des Romischen Reichs / Aus dem Hollandischen ubertr. v. K.E. Mittring. 's-Gravenhage, 1967. P. 66-68.
  4. Igitur rex Theodericus illiteratus erat et sic obtuso sensu, ut in decem annos regni sui quattuor litteras subscriptionis edicti sui discere nullatenus potuisset. De qua re laminam auream iussit interrasilem fieri, quattuor litteras «legi» habentem; unde si subscribere voluisset, posita lamina super chartam, per eam pennam ducebat, ut subscriptio eius tantum videretur.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Adams J.N. The Text and Language of a Vulgar Latin Chronicle (Anonymus Valesianus II). BICS Suppl. 36. London 1976.
  • Barnes T.D. Jerome and the Origo Constantini Imperatoris // Phoenix 43 (1). 1989. P. 158—161
  • Barnish S.J.B. The Anonymus Valesianus II as a Source for the Last Years of Theoderic // Latomus. Vol. 42. 1983. P. 572—596.
  • Mensching E. Anonymus Valesianus // Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). Bd. 1, S. 344f.
  • Сиротенко В. Т. Введение в историю международных отношений в Европе во второй половине IV — начале VI вв. Часть I. Источники. Пермь, 1973.
  • Козлов, А. С. Социальный аспект информации «Анонима Валезия» // Античная древность и средние века, 40, 2011, 40-59.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]