Анджэй Тшабіньскі

Анджэй Тшабіньскі
Анджэй Тшабіньскі
	Andrzej Trzebiński
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	Станіслаў Ломень, Анджэй Яраціньскі
Дата нараджэння	27 студзеня 1922
Месца нараджэння	Радгашч, Гміна Трошын, Астралэнцкі павет, Мазавецкае ваяводства, Польшча;
Дата смерці	12 лістапада 1943 (21 год)
Месца смерці	Варшава, Генерал-губернатарства[d], Трэці рэйх;
Грамадзянства	Польшча
Альма-матар	Варшаўскі ўніверсітэт;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, празаік, драматург, публіцыст, перакладчык
Гады творчасці	1940—1943
Мова твораў	польская
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Анджэй Тшабіньскі (польск.: Andrzej Trzebiński; 27 студзеня 1922, Радгашч, Польшча — 12 лістапада 1943, Варшава) — польскі паэт, драматург, літаратурны крытык і публіцыст з пакалення Калумбаў.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Скончыў гімназію імя Тадэвуша Чацкага, у 1940 годзе распачаў навучанне ў падпольным Варшаўскім універсітэце, дзе вывучаў славістыку і польскую філалогію. Прафесара Станіслава Адамчэўскага, які зрабіў на яго вялікі ўплыў, называў сваім першым настаўнікам. Як і многія яго аднагодкі, спалучаў навучанне з працай (пілавальніка на чыгунцы) і канспірацыйнай дзейнасцю. Ад 1942 года быў звязаны з Канфедэрацыяй народа — польскай падпольнай ваенна-палітычнай арганізацыяй, што дзейнічала ў 1940—1943 гг.

У падполлі перадусім быў заняты арганізацыяй літаратурнага руху. Браў удзел у выданні часопіса «Мастацтва і народ» (Sztuka i Naród) ад пачатку яго заснавання. Напісаў значную колькасць праграмных артыкулаў, у якіх фармуляваў задачы літаратуры і месца ў ёй новага пакалення творцаў ва ўмовах акупацыі. У пачатку чэрвеня 1943 года стаў галоўным рэдактарам гэтага часопіса, заняўшы месца свайго найбліжэйшага сябра Вацлава Баярскага, смяротна параненага падчас ускладання вянка на магілу Мікалая Каперніка — акцыі пратэсту супраць святкавання немцамі 400-гадовага юбілею вучонага як прыналежнага да нямецкай нацыі. Быў галоўным рэдактарам «Мастацтва і народа» да свайго арышту 6 лістапада 1943.

Тшэбіньскі — заснавальнік і першы кіраўнік «Культурніцкага руху» (Ruch Kulturowy), які пастуляваў адсутнасць падзелу на партыі і арганізацыі. Тшэбіньскі быў адным з суаўтараў маніфесту «Руху», які пабачыў свет у № 14-15 «Мастацтва і народа» — у снежні 1944 года, праз год пасля смерці паэта.

Як рэдактара «Мастацтва і народа» Тшэбіньскага доўга расшуквалі немцы, але арыштавалі яго не ў сувязі з канспірацыйнай дзейнасцю, а за «незаконныя» абеды ў фабрычнай сталоўцы пад імем Анджэя Яраціньскага, на якія ён не меў права, бо не працаваў на фабрыцы. Свайго сапраўднага імені Тшэбіньскі не назваў і быў расстраляны ў вулічнай расправе на рагу варшаўскіх вуліц Варэцкая і Новы Свят.

Анджэю Тшэбіньскаму прысвечаны мемуарны аповед Тадэвуша Бароўскага «Партрэт сябра» з цыклу «Экзамен на Гандлёвай».

Творы[правіць | правіць зыходнік]

Большасць твораў са спадчыны Тшэбіньскага згарэла падчас Варшаўскага паўстання, ацалела ўсяго каля 400 старонак. Гэта вершы, драматычны гратэск «Каб падняць ружу» (у якой аўтар рэалізаваў сваю канцэпцыю драмы, выкладзеную ў артыкуле «Лабараторыя драмы»), фрагменты няскончанай повесці «Кветкі з забароненых дрэваў», публіцыстычныя артыкулы і дзённік.