Барселона

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Горад
Барселона
Barcelona
Герб[d] Сцяг[d]
Герб[d] Сцяг[d]
Краіна
Аўтаномная супольнасць
Правінцыя
Камарка
Каардынаты
Унутранае дзяленне
10 акруг
Алькальд (мэр)
Жордзі Эрэу
Плошча
100,4 км²
Вышыня НУМ
12 м
Водныя аб’екты
Афіцыйная мова
каталанская мова
Насельніцтва
  • 1 660 122 чал. (2023)[1]
Шчыльнасць
16 095 чал./км²
Агламерацыя
3 186 461 чалавек
Часавы пояс
Тэлефонны код
+34 93
Паштовыя індэксы
08001-08080
Аўтамабільны код
B
Афіцыйны сайт
barcelona.cat
(катал.)(англ.)(ісп.)
Мянушка
Ciutat Comtal
Барселона на карце Іспаніі
Барселона (Іспанія)
Барселона

Барселона (катал.: Barcelona [bəɾsəˈɫonə], ісп.: Barcelona [baɾθeˈlona]) — горад на паўночным усходзе Іспаніі, у міжрэччы рэк Бесос і Льябрэгат, на ўзбярэжжы Міжземнага мора. Адміністрацыйны цэнтр аўтаномнай вобласці Каталонія і правінцыі Барселона. Буйнейшы горад Каталоніі і другі пасля Мадрыда па колькасці жыхароў горад Іспаніі. Важны эканамічны і культурны цэнтр.

Тапаніміка[правіць | правіць зыходнік]

Першакрыніца назвы Барселона невядомая, наконт гэтага існуюць розныя тэорыі і інтэрпрэтацыі чытання. Назва горада ўзнікла магчыма з фінікійскай мовы як Баркэно (Barkeno). Маюцца сведкі на старажытнай манеце з надпісам рукапісным іберыйскім шрыфтам[A], што гучыць на старажытнагрэцкай як Βαρκινών, Barkinṓn.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Горад быў заснаваны ў 3 стагоддзі да н. э. як рымская калонія, але паступова стала адным з буйных гандлёвых цэнтраў Серадземнага мора. Некаторы час горад належаў Карфагену, але пасля Другой Пунічнай вайны зноў увайшоў ў склад Рымскай імперыі. Пасля распаду Рымскай імперыі горад быў заваяваны ў 406 годзе вандаламі, а ў 416 годзе вестготамі, якія ўтварылі ў Іспаніі ўласную дзяржаву. Некаторы час Барселона была сталіцай гэтай дзяржавы.

У 712 годзе горад быў заваяваны маўрамі й каля стагоддзя знаходзіўся пад іх уладай. У 801 годзе быў заваяваны сынам Карла Вялікага — Людовікам і стаў сталіцай краіны, залежнай ад імперыі Карла Вялікага. З 874 да 1137 года Барселона была сталіцай незалежнага графства, а потым стала сталіцай Арагонскага каралеўства. Пасля аб’яднання Арагона з Кастыліяй горад перажываў заняпад.

Падчас вайны за іспанскую спадчыну 1705—1714 гадоў Барселона была занятая англійскімі войскамі. Падчас Напалеонаўскіх войнаў у Іспаніі вакол Барселоны адбылася некалькі буйных бітваў. Падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі горад быў цэнтрам рэспубліканскіх войскаў.

У ХХ стагоддзі Барселона перажыла буйное развіццё гандлю і прамысловасці. У наш час гэта сучасны горад, жыхары якога маюць высокі ўзровень жыцця.

У 1924 годзе быў адкрыты метрапалітэн.

У горадзе адбыліся Сусветныя выстаўкі ў 1888 і 1929. У час грамадзянскай вайны ў Барселоне знаходзіўся рэспубліканскі урад (1937-39). 3 1977 адміністрацыйны цэнтр аўтаномнай вобласці Каталонія. У Барселоне прайшлі XXV летнія Алімпійскія гульні 1992.

Адміністрацыйны падзел[правіць | правіць зыходнік]

З 1997 года Барселона падзелена на 10 раёнаў:

Клімат[правіць | правіць зыходнік]

Барселона знаходзіцца ў зоне серадземнаморскага клімату, з цёплымі й вільготнымі зімамі й сухімі, спякотнымі летамі. Самыя нізкія тэмпературы назіраюцца ў студзені й лютым (+10 °C). Вельмі рэдка выпадае снег. Самымі спякотнымі месяцамі з’яўляюцца ліпень і жнівень, калі сярэдняя тэмпэратура сягае +30 °C (самая высокая зарэгістраваная тэмпература складае +38,6 °C).

Дэмаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Барселона з самалёта

Насельніцтва горада налічвае каля 1,6 млн чалавек, а разам з прыгарадамі каля 3,8 млн чалавек. 62 % насельніцтва гэта каталонцы, 23,5 % — іспанцы, 13,9 % — іншыя (эквадорцы, перуанцы, мараканцы, калумбійцы, аргенцінцы і г. д.).

У 1900 годзе колькасць насельніцтва складала 533 тыс. чалавек і хутка расла да 1950 года, калі ў Барселону прыяжджалі жыхары меней развітых раёнаў краіны. Самая высокая колькасць насельніцтва горада была ў 1979 годзе, калі тут жыло 1 906 998 чалавек.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Барселона з’яўляецца адным з першых раёнаў Еўропы, дзе пачалася індустрыялізацыя (у канцы XVIII стагоддзя). У сярэдзіне ХІХ стагоддзя горад пераўтварыўся ў буйны цэнтр лёгкай прамысловасці і машынабудавання. Пасля гэтага прамысловасць грала асноўную ролю ў жыцці горада, але ў нашы дні абслугоўваючы сектар пачынае пераважаць над прамысловым. У наш час асноўнымі галінамі прамысловасці Барселоны з’яўляюцца лёгкая, хімічная, фармацэўтычная, аўтамабільная й электронная галіны. У Барселоне знаходзяцца аўтамабільныя заводы «SEAT», а таксама «Renault», «Peugeot» і «Ford».

Барселона кожны год прымае кірмаш «La Fira», таксама тут праводзяцца шматлікія міжнародныя эканамічныя форумы.

Прамысловасць[правіць | правіць зыходнік]

Асноўныя галіны прамысловасці: тэкстыльная, машынабудаванне (у т.л. аўта-, судна-, лакаматывабудаванне), хімічная, паліграфічная, цэментная, гарбарная, харчовая і інш. Праводзяцца міжнародныя гандлёва-прамысловыя кірмашы.

Транспарт[правіць | правіць зыходнік]

Вузел чыгунак і аўтадарог. Порт на Міжземным моры, аўтамабільныя паромныя зносіны з партамі Балеарскіх і Канарскіх астравоў, суседніх краін. Міжнародны аэрапорт. Метрапалітэн. Фунікулёр Тыбідаба. Блакітны трамвай.

Навука, адукацыя, культура[правіць | правіць зыходнік]

Барселонскі ўніверсітэт, Барселонскі аўтаномны ўніверсітэт, Каталонскі адкрыты ўніверсітэт, Каталонскі міжнародны ўніверсітэт, Каталонскі політэхнічны ўніверсітэт, Універсітэт імя Пумпеу Фабра, Універсітэт імя абата Алібы. Музеі: археалагічны, народных рамёстваў і мастацтваў, Федэрыка Марэса, гісторыі горада, прыгожых мастацтваў у Каталоніі, сучаснага мастацтва, Музей Пікаса. У горадзе таксама знаходзіцца Абсерваторыя Фабра.

Спорт[правіць | правіць зыходнік]

Стадыён «Камп Ноў» хатняя арэна ФК Барселона.

Архітэктура і планіроўка[правіць | правіць зыходнік]

Стары і Новы гарады звязаны плошчаю Пласа дэ Каталунья, якая акружана фантанамі і скульптурнымі групамі (1927), з’яўляецца дзелавым цэнтрам Барселоны. Помнікі архітэктуры: раманская царква Сан-Пабла дэль Кампе (Х-ХІІІ ст.); гатычныя сабор (1298 — XV ст.); царква Санта-Марыя-дэль-Мар (1320-70); біржа (1380-92); судовая палата «Аўдыенсія» (XV ст.); барочная царква Нуэстра Сеньёра дэ Белен (1687—1729). У канцы XIX — пач. XX ст. Барселона — буйны цэнтр архітэктуры стылю мадэрн і авангардызму. Своеасаблівасць гораду надаюць мудрагелістыя пабудовы архітэктара Антоніа Гаўдзі (паркавы комплекс Гуэль, 1885-89; царква Саграда Фамілія, з 1884, не закончана; жылыя дамы Каса Бальё, 1905-07, і Каса Міла, 1905-10). Сучасныя пабудовы: аўтамабільны завод «SEAT», Дом гандлю, будынак Калегіі архітэктараў з фрызам па эскізах Пабла Пікаса.

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

Гарады-пабрацімы[правіць | правіць зыходнік]

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. Barkeno in Levantine Iberian script

Зноскі

  1. National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2023 — 2023.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Imatges de la ciutat de Barcelona al segle XX. Barcelona, 2000
  • Forcano Eugeni «La meva Barcelona», Barcelona, Madrid, 2010

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]