Беларуска-ўкраінскія адносіны

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Беларуска-ўкраінскія адносіны
Беларусь і Украіна
Беларусь
Беларусь
Украіна
Украіна
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Пасольства Украіны ў Мінску

Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Украінай былі ўсталяваны 27 снежня 1991 года. У 1993 годзе адкрылася Беларускае пасольства ў Кіеве. З 13 чэрвеня 2016 года амбасадарам Беларусі ва Украіне з’яўляецца Ігар Сокал. З 2017 года амбасадар Украіны ў Беларусі — Ігар Кізім[1].

Двухбаковыя адносіны з’яўляюцца важнымі для абедзвюх дзяржаў, перш за ўсё з-за геаграфічнай і гісторыка-культурнай блізкасці. Аднак эканамічнае супрацоўніцтва паміж дзвюма краінамі доўгі час развіваецца значна больш актыўна палітычнага.

Украінска-беларускія адносіны да XX стагоддзя[правіць | правіць зыходнік]

Са старажытных часоў ўкраінцаў і беларусаў аб’ядноўвае агульныя гістарычныя карані. Блізкія сувязі протаўкраінскіх і протабеларускіх зямель існавалі і ў эпоху Кіеўскай Русі, і ў літоўскі перыяд гісторыі Украіны.

Беларусы актыўна ўдзельнічалі ў грамадска-палітычным жыцці Украіны, разам з украінцамі выступалі ў народных паўстаннях супраць сваіх і чужаземных заваёўнікаў. Шмат беларусаў было сярод запарожскіх казакоў, у войсках Багдана Хмяльніцкага ў перыяд Украінскай Вызваленчай вайны. Пасля падзелу Рэчы Паспалітай паміж Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй ў канцы XVIII стагоддзя, калі большасць украінскіх і беларускіх зямель апынуліся пад уладай Расійскай імперыі, Украіна і Беларусь сумесна выступілі супраць каланізатарскай палітыкі рускага царызму, накіраванай на поўную асіміляцыю ўкраінцаў і беларусаў.

Украінскі-беларускія дыпламатычныя кантакты ў 1917-1920-х гадах[правіць | правіць зыходнік]

Пад уплывам развіцця канфлікту паміж кіеўскай Цэнтральнай Радай і Часовым урадам аб аўтаноміі Украіны, Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ), а з ёй і Цэнтральная рада беларускіх арганізацый, хутка пазбаўляліся ілюзій адносна здольнасці афіцыйнага Петраграда пайсці насустрач нацыянальным намаганням нярускіх народаў і прыняць меры ў напрамку федэралізацыі краіны. Таму цалкам лагічным стаў удзел беларускай дэлегацыі ў рабоце кіеўскага З’езду народаў. Ад БСГ у яе склад увайшлі С. Рак і І.Корбуш, ад меншавікоў — Я. Лёсік, беспартыйныя Л. Галькевіч, Паўліна Мядзіянка і І. Фарботка. Паказальна, што сёмым членам беларускай дэлегацыі стаў ураджэнец Гродзеншчыны, юрыст, эсэр Краскоўскі Іван Ігнатавіч. Падчас перамоў у Брэсце з нямецкім камандаваннем аб прадастаўленні ваеннай дапамогі, лічылася магчымым прыцягнуць нямецкія войскі, якія планавалася размясціць у Беларусі, прыцягваючы іх толькі да аховы паўночнай мяжы УНР з Беларуссю.

Пытанне прызнання[правіць | правіць зыходнік]

Яшчэ 19 лютага 1918 г. на неакупаваную тэрыторыю Беларусі ўступілі нямецкія войскі. У гэтых абставінах Выканаўчы Камітэт Рады Усебеларускага з'езда звярнуўся да народа з Першай Устаўной граматай, у якой абвясціў сябе часовай уладай у Беларусі. Для кіраўніцтва краем ствараўся ўрад — Народны Сакратарыят. 9 сакавіка гэтага ж года Выканаўчы Камітэт з’езда прыняў Другую Устаўную грамату, у якой абвешчалася Беларуская Народная Рэспубліка. Рада Усебеларускага з’езда надзялялася заканадаўчымі, а Народны Сакратарыят — выканаўчымі паўнамоцтвамі. Трэцяй Устаўной граматай ад 25 сакавіка 1918 года было аформлена Рашэнне аб незалежнасці. Ад гэтага часу Беларуская Народная Рэспубліка абвяшчалася вольнай і незалежнай дзяржавай і народы Беларусі ў асобе свайго ўстаноўчага з’езду вызначаць будучыню сваёй краіны[2]. Прыняцце Акту аб незалежнасці ставіла першачарговую задачу для беларускага кіраўніцтва рашучых крокаў па прызнанні новай рэспублікі суседнімі дзяржавамі і еўрапейскай супольнасцю.

Цэнтральная Рада[правіць | правіць зыходнік]

Відавочна, што адзіным для Народнага Сакратарыята БНР партнёрскім «зацікаўленым бокам» магла быць толькі УНР, паколькі астатнія (Германія, Расія, варшаўская Рэгенцкая Рада) ні пры якіх умовах не пайшлі б на перамовы з прадстаўнікамі непрызнанага ўрада БНР. Нават петраградская і маскоўская арганізацыі БСН абвясцілі яго самазванай установай. У кастрычніку 1917 — лютым 1918 цесных кантактаў ні адбывалася. У значнай ступені гэта абумоўлена агульнай сітуацыяй грамадзянскай вайны на тэрыторыі як Беларусі, так і УНР. Але пэўную ролю ў з’яўленні нявызначанасці паміж двума кіруючымі цэнтрамі нацыянальна -дэмакратычных рэвалюцый адыграў і крызіс унутры вядучай партыі «Выканаўчага камітэта савета Усебеларускага з’езда» БСГ. Яе ўмеранае крыло паставілася з асуджэннем да бальшавіцкага перавароту ў Петраградзе, аднак левае (народніцкае) крыло праявіла схільнасць да згоды з Саўнаркамам. Урад УНР фактычна прызнаваў права Беларусі на самавызначэнне, аднак юрыдычнага пацверджання не адбылося. Увогуле, сакавік-красавік 1918 г вызначаліся інтэнсіўнасцю перамоўнага працэсу паміж Украінай і Беларуссю. Прадстаўнікі апошняй неаднаразова ўзнімалі пытанне дзяржаўных межаў падчас сумесных пасяджэнняў. Зыходзячы ўжо з таго, што ўкраінски ўрад уступіў з імі ў перамовы, беларусы на аснове законаў і звычаяў міжнароднага права бачылі ў гэтым схаваны акт прызнання Беларускай рэспублікі і паўнамоцтваў іх урада. Магчыма, у нейкай ступені, гэтаму спрыяла заява кіраўніка ўкраінскай дэлегацыі Ліхнякевіча, што ўкраінскі ўрад прызнаў БНР, але апублікаванне адпаведнага дакумента затрымалася[2].

Гетманат Скарападскага[правіць | правіць зыходнік]

Беларуская Народная Рэспубліка (тэрытарыяльныя прэтэнзіі на 1918)

Летам 1918 года Рада БНР і Народны Сакратарыят усталявалі консульскія адносіны з Украінай. Увосень гэтага ж года ў Кіеў прыбывае беларуская надзвычайная дэлегацыя з просьбай:

  • афіцыйнага прызнання Украінай незалежнасці беларускай дзяржавы як найбольш блізкай па сваім геаграфічным размяшчэннем, традыцыямі, і ў рэшце рэшт, кіруючыся палітычнымі і эканамічнымі інтарэсамі (гэта павінна было стаць асновай для больш цесных украінска-беларускіх адносін на глебе агульных мытных межаў, аб’яднання аўтаномных армій, скаардынаванасці знешняй палітыкі);
  • аказаць дапамогу ў стварэнні на тэрыторыі Беларусі арміі шляхам фінансавай падтрымкі, пастаўкі зброі, ваеннага рыштунку і харчавання, накіраванне ў рэспубліку ваенных спецыялістаў. Украінскае кіраўніцтва, у асобе гетмана П. Скарападскага, паабяцала пайсці насустрач у вырашэнні вышэйакрэсленых праблем, паабяцаўшы вярнуць беларускія паветы.

У верасні-лістападзе сітуацыя становіцца пагрозлівай для беларускай дзяржаўнасці праз цяжкае эканамічнае і фінансавае становішча, адсутнасць моцнай баяздольнай арміі ва ўмовах акупацыі беларускіх зямель савецкімі войскамі. Ва ўмовах недахопу падрыхтаваных кіруючых кадраў, прадстаўнікі БНР адзначалі магчымасці прыцягнення ўкраінцаў да дзяржаўнага будаўніцтва, для прадухілення ўзмацнення ролі палякаў у палітычным жыцці Беларусі[2]. Стаўленне ж гетманата ў БНР у многіх адносінах падобна на партнёрства Польскай Рэспублікі і УНР у эпоху дырэкторыі: аб’ектыўна з узаемнай цікавасцю ў супрацоўніцтве, але на самой справе з пазіцый сілы і прыярытэтнасці нацыянальна-дзяржаўных інтарэсаў. Слабасць БНР, з-за пастаянных унутрыпалітычных спрэчак і крызісу, нестабільнасць геапалітычнага становішча рабіла яе ў вачах Скарападскага непрывабным партнёрам на міжнароднай арэне. Будаваць з такім партнёрам адносіны на раўнапраўнай і доўгатэрміновай аснове гетманскім урадам не вырашалася, чым і тлумачыцца прамаруджванне Кіева па справе афіцыйнага прызнання БНР[3].

Дырэкторыя УНР[правіць | правіць зыходнік]

У снежні 1918 года ва Украіне адбываецца чарговая змена ўрада. Дырэкторыя Украінскай Народнай Рэспублікі, якая прыйшла да ўлады, дэкларавала:

" «сяброўскія, брацкія зносіны паміж Беларуссю і УНР, якая ўжо гатовая і зараз адпаведна прыняць прадстаўнікоў Урада Беларускага народа на фоне паслаць сваіх[2] "

22 снежня 1918 г. надзвычайным паслом ва УНР быў прызначаны Аркадзь Смоліч. Аднак, праз бальшавіцкі наступ яму не ўдалося дабрацца да Кіева, таму 23 мая 1919 Надзвычайным Паслом БНР пры ўрадзе УНР урад А. Луцкевіча прызначыў Аляксандра Цвікевіча. А.Цвікевіч звярнуўся да кіраўніка МЗС УНР А.Лівіцкага з просьбай «пазыкі на 5-гадовы тэрмін у суме 20 млн нештэмпеляваных крон». Хадайніцтва беларускага пасла было задаволена.

Палітычная і фінансавая падтрымка ўкраінскім урадам БНР набывала асаблівае значэнне яшчэ і таму, што менавіта ў той час, у кастрычніку-лістападзе 1919 г., дэлегацыя Беларускай Нацыянальнай Рады на чале з А.Луцкевічам дамагалася прызнання незалежнасці БНР у Варшаве.

Непадатлівасць Варшавы ў пытанні прызнання БНР прывяла да расколу Беларускай Рады на сесіі ў Мінску 12-13 снежня 1919 г. Большая частка тэрыторыі Беларусі была тады акупаваная польскімі войскамі. Сацыял-дэмакраты і сацыял-федэралісты падтрымлівалі ідэю аб’яднання з Польшчай. Затое беларускія эсэры вылучылі лозунг барацьбы на два фронты — супраць палякаў і бальшавікоў. Іх урад на чале з В.Ластоўскім эміграваў у Каўнас, дзе ў красавіку 1920 было заключана беларуска-літоўскае пагадненне аб сумеснай барацьбе супраць Польшчы і бальшавікоў. Прыхільнікі польскай арыентацыі 13 снежня 1919 г. стварылі «Найвышэйшую Раду БНР» на чале з С.Ракам-Міхайлоўскім і ўласны ўрад на чале якога застаўся А.Луцкевіч. Абодва ўрады падтрымлівалі саюзніцкія адносіны з Саветам Народных Міністраў УНР, нават пасля падпісання Варшаўскага дагавора ў красавіку 1920 паміж УНР і Польшчай.

Наступ бальшавіцкіх войскаў у лістападзе 1920 паклаў канец ідэі Украінска-беларускага саюза. А надзею «Вышэйшай Рады БНР» на абвяшчэнне незалежнасці краіны і ўвядзенне над яе тэрыторыяй пратэктарата Лігі Нацый ці хаця б на федэратыўнае аб’яднанне з Польшчай развеяліся пасля заключэння 12 кастрычніка 1920 у Рызе папярэдніх умоў польска-савецкага мірнага дагавора[3].

Устаноўка міждзяржаўных межаў[правіць | правіць зыходнік]

Адной з ключавых у міждзяржаўным супрацоўніцтве Украіны і Беларусі на працягу 1918 заставалася праблема межаў. Асаблівую вастрыню яна набыла пасля падпісання пагаднення паміж прадстаўнікамі Украінскай Народнай Рэспублікі (УНР) і Германіі (люты 1918 г.), а пазней — пагаднення ад 3 сакавіка 1918 паміж Савецкай Расіяй і краінамі Чацвярнога саюза. Па Брэсцкай дамове Беларусь фактычна дзялілася на тры часткі:

  • Заходняя — Гродзенская губерня і частка Віленскай з Вільняй — адышла да Германіі і атрымала назву Новая Усходняя Прусія, насельніцтва дадзеных тэрыторый станавілася грамадзянамі Германскай імперыі.
  • Цэнтральная частка Беларусі — Мінская губерня, частка Віцебскай і Магілёўскай губерняў — лічылася часова акупаванай тэрыторыяй.
  • Беларускае Падляшша — Белая, Янава, Тэраспаль, Кодзень, Канстанцінаў, Няміра, Міжрэчча; Берасцейшчына — паветы Брэста, Кобрын, Пружаны; Палессе — паветы Драгічына, Косаў, Лунінец, Пінск, Столін, Мазыр, Рэчыца, Гомель — прызнаваліся Германіяй за Украінай і толькі ўсходнія раёны Беларусі заставаліся ў складзе Савецкай Расіі.

Абвешчаная БНР займала ўсе тэрыторыі, дзе пражывала і пераважала беларускае насельніцтва: Магілёўшчыну, беларускія часткі Міншчыны, Гродзеншчыны (з Гроднам, Беластокам і інш.), Віленшчыну, Віцебшчыну, Смаленшчыну, Чарнігаўскую і памежныя часткі суседніх губерняў, населеных беларусамі. Такім чынам, Трэцяя Устаўная грамата пераглядала на сваю карысць украіна-беларускую мяжу, усталяваную на перамовах у Брэст-Літоўску. А гэта ставіла пад пагрозу дыпламатычныя перамовы з УНР. Урад УНР адзначаў — пытанне вызначэння межаў паміж Донам, Кубанню, Беларуссю і Украінай павінна вырашацца сумеснымі дамоўленасцямі, без удзелу Расіі. Дыпламаты БНР адстойвалі этнаграфічны прынцып устанаўлення межаў з Украінай і Расіяй.

На працягу сакавіка-красавіка 1918 года адбываўся актыўны перамоўны працэс паміж прадстаўнікамі Цэнтральнай Рады і Беларускай Народнай Рэспублікі. Аднак працяг сумесных пасяджэнняў і падпісанне пагаднення аб межах было перапынена ўсталяваннем гетманата Скарападскага.

Што да спрэчных тэрыторый, аб якіх ішла гаворка, то гэта часткі Ноўгарад-Северскага і Гараднянскага паветаў Чарнігаўскай губерні, паўднёвыя воласці Мазырскага і Пінскага паветаў Мінскай губерні, часткі Пружанскага, Кобрынскага і Брэст-Літоўскага паветаў Гродзенскай губерні[2].

Налады гандлёвых сувязяў[правіць | правіць зыходнік]

БССР на шведскай карце еўрапейскай часткі СССР 1926

Немалыя цяжкасці як аб’ектыўнага, так і суб’ектыўнага характару чакалі абедзве краіны і ў справе наладжвання гандлёва-эканамічных сувязяў. На першы погляд, на іх адносіны ўплывалі спрыяльныя геапалітычныя фактары, абапіраючыся на якія можна было хутка арганізаваць узаемавыгадны тавараабмен. Як справядліва адзначаў у дакладзе міністру замежных спраў Украінскай консул у Мінску А.Квасніцкі:

" «прыроднымі багаццямі Украіны і Беларусь дапаўняюць адзін аднаго: Беларусь надзвычай багатая лесам, лішак якога заўсёды ішоў ва Украіну, наўзамен чаго Беларусь атрымлівала б, збожжа і цукар. Спосабам абмену, акрамя чыгунак, служылі і водныя шляхі, якія перасякаюць амаль усю Беларусь і нясуць сваю плынь у межы Украіны (Бярэзіна, Прыпяць, Днепр)» "

Беларускія эканамічныя колы прапаноўвалі А.Квасніцкаму стаць пасярэднікам у справе адкрыцця аддзялення Украінскага дзяржаўнага банка, абяцаючы за кароткі час забяспечыць да 10 млн рублёў узносаў.

На той час беларускі ўрад ужо рэалізаваў Украіне дроў на 3750 тыс. руб., 105 скрынь запалак, а таксама прапаноўваў продаж на 4 млн руб лясы, дровы і шкляных вырабы, акрамя таго, у неабмежаванай колькасці запалкі, грыбы, сушаныя садавіна і сена. Беларуская гандлёвая палата з тавараабмену на тэрыторыі Украіны 29 мая 1918 p. звярнулася да ўкраінскага міністэрства гандлю і прамысловасці з просьбай дазволу на экспарт сельскагаспадарчых прылад працы, цвікоў, жалеза, скуры, соды, солі, мыла, свечак, тытуню[3].

З дзяржаўных запасаў Украіны беларускім камерсантам рэалізоўваліся тытунь, цукар, соль, цвікі, сельскагаспадарчыя прылады працы. Аднак, даволі хутка ў эканоміку, не накарысць ёй, ўмяшалася палітыка.

Народны Сакратарыят БНР 20 лістапада 1918 адправіў у Кіеў Асаблівую Гандлёва-эканамічную камісію для ўрэгулявання праблемы тавараабмену і заключэння адпаведнага дагавора на аснове ўзаемнасці. У яе склад былі ўключаны прафесары Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі, Аляксандр Цвікевіч і член Рады Украінскага МЗС Іван Краскоўскі.

Час для візіту беларускай дэлегацыі апынуўся вельмі неспрыяльным: ва Украіне адбывалася антыгетманскага паўстанне. І ўсё ж на пачатак снежня быў падрыхтаваны і ўзгоднены тэкст грунтоўнай «Дамовы паміж Украінскай Дзяржавай і Беларускай Народнай Рэспублікай», якая па аб’ектыўных прычынах засталася непадпісанай.

Гэта дамова варты на хоць беглы агляд, паколькі адлюстроўвае бачанне кіраўніцтвам Украіны і БНР пажаданых перспектыў развіцця міждзяржаўных адносін на постімперскай прасторы. Пагадненне мела эканамічны характар і меркавала, перш-наперш свабоднае перамяшчэнне праз беларуска-ўкраінскую мяжу людзей, тавараў і паслуг. Як прынцыповае абавязацельства для абодвух бакоў усталёўвалася — «не перашкаджаць узаемным гандлёвым зносінам, а тавары, якія падлягаюць дзяржаўнай манаполіі, павінны адпускацца на тэрыторыю іншай краіны па тых жа нормам і цэнах, устаноўленых для свайго насельніцтва».

Аднак, з-за інтэрвенцыі бальшавіцкіх войскаў на тэрыторыю БНР і абвяшчэння Беларускай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі дамова не была падпісана і рэалізавана[3].

Удзел у вырашэнні міжнародных праблем[правіць | правіць зыходнік]

Украінская дыпламатыя разам з іншымі новаўтвораных рэспублікамі спрабавалі сумесна вырашыць шэраг рэгіянальных праблем. Адной з іх была ініцыятыва па стварэнні Балтыйска-Чарнаморскай федэрацыі, якая ставіла сваёй мэтай аб’яднанне краін, якім пагражала небяспека як з боку белагвардзейскай расійскай рэакцыі, так і бальшавіцкай Расіі. Ужо 18 лютага 1919 г гэтая праблема абмяркоўвалася на ўкраінска-літоўска-беларускай нарадзе, скліканай ва ўкраінскім пасольстве ў Берліне па ініцыятыве М. Порша. Акрамя яго УНР прадстаўляў дарадца пасла і адначасова ўпаўнаважаны ЗУНР у Германіі Р. Смаль-Стоцкі. Была выяўлена агульнасць многіх праблем, якія стаяць перад маладымі дзяржавамі УНР, Беларуссю і Літвой і яны былі дакладна зафіксаваныя нарадай. Гаворка ішла пра:

  1. небяспеку з боку Польшчы;
  2. небяспеку з боку бальшавікоў;
  3. небяспеку з боку расійскай рэакцыі, якая адстойвае «адзіную і непадзельную» Расію;
  4. барацьбу за міжнароднае прызнанне, жаданне мець агульныя граніцы; агульнасць эканамічных, гандлёвых інтарэсаў;
  5. інтэрнацыяналізацыю чыгункі Просткна-Граева-Брэст-Літоўск і інш.

Адначасова Н. Порш і пасол Літвы ў Берліне Шаўліс абмеркавалі магчымасць сумесных крокаў у дыпламатычным і ваенным кірунках, а таксама магчымае супрацоўніцтва на сусветнай канферэнцыі ў Парыжы. Нараду выклікала цікавасць у Дзяржаўным Сакратарыяце УНР, які быў праінфармаваны саветнікам пасла Р. Смаль-Стоцкім аб яе правядзенні і праграму[4].

Такім чынам, развіццё ўкраінскай і беларускай дзяржаўнасці ў 1917-1920-х гадах адбываліся ў складаных сацыяльна-эканамічных і ваенна-палітычных умовах, адбілася ў будучыні гістарычнага лёсу суседніх народаў. Менавіта гэтыя фактары ў спалучэнні з неспрыяльнай знешнепалітычнай кан’юнктурай перашкодзілі захаваць, абараніць незалежнасць і цэласнасць дзвюх рэспублік. Станаўленне ўкраінскай-беларускіх адносін адбывалася на фоне неспрыяльнай знешнепалітычнай сітуацыі ў Еўропе і ўнутрыпалітычнай у абедзвюх краінах, што не дазволіла ўсталяваць трывалыя дыпламатычныя кантакты, вырашыць шэраг міждзяржаўных праблем, і захаваць дзяржаўную незалежнасць.

Сучасны этап беларуска-ўкраінскіх адносін[правіць | правіць зыходнік]

Гісторыя ўтрымлівае пераканаўчыя прыклады ўзаемападтрымкі і ўзаемадапамогі ўкраінцаў і беларусаў у розных сферах грамадскага жыцця, на пераломных і вызначальных вехах іх нацыянальнага развіцця. Невыпадкова адным з першых міждзяржаўных дакументаў яшчэ Савецкай Украіны ў рамках Саюза ССР быў Дагавор паміж Украінскай ССР і Беларускай ССР ад 29 снежня 1990 года. Літаральна праз год, 27 снежня 1991 паміж ужо незалежнымі Украінай і Беларуссю былі ўсталяваны дыпламатычныя адносіны. 30 чэрвеня 1992 г. было адкрыта Пасольства Украіны ў Рэспубліцы Беларусь, а 12 кастрычніка 1993 — Пасольства Беларусі ў Кіеве. У 2004 годзе Консульскі пункт украінскага Пасольства, які размешчаны ў Брэсце, быў ператвораны ў Генеральнае консульства Украіны.

17 жніўня 1995 года падчас афіцыйнага візіту ва Украіну Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Аляксандра Лукашэнкі быў заключаны Дагавор аб дружбе, добрасуседстве і супрацоўніцтве паміж Украінай і Беларуссю. Вялікай дамовай замацавана развіццё сучасных украінскіх-беларускіх міждзяржаўных адносін на ўзаемнай павазе, даверы i згодзе, кіруючыся пры гэтым прынцыпамі павагі дзяржаўнага суверэнітэту, раўнапраўя і неўмяшання ва ўнутраныя справы адзін аднаго, а таксама іншымі агульнапрызнанымі прынцыпамі і нормамі міжнароднага права. Украіна і Беларусь прызналі непарушнасць існуючых паміж імі дзяржаўных межаў і пацвердзілі, што не маюць ніякіх тэрытарыяльных прэтэнзій адзін да аднаго і не вылучаць такіх прэтэнзій і ў будучыні. Грунтуючыся на гэтых прынцыпах, 12 мая 1997 у Кіеве быў заключаны Дагавор паміж Украінай і Рэспублікай Беларусь аб дзяржаўнай мяжы, які з’яўляецца бестэрміновым.

17 жніўня 2020 года ўпершыню ў гісторыі двухбаковых адносін Украіна адклікала свайго амбасадара з Беларусі на кансультацыі для ацэнкі перспектыў украінска-беларускіх адносін у новай рэальнасці[5].

Эканамічнае супрацоўніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Тавараабарот Беларусі і Украіны (экспарт ва Украіну і імпарт з Украіны; у млн. USD)[6]:

Двухбаковае эканамічнае супрацоўніцтва развіваецца найперш дзякуючы геаграфічнай блізкасці дзвюх краін і ўзаемнай зацікаўленасці ў прадукцыі. За 2003—2008 тавараабарот павялічыўся больш як у 7 разоў — з 705,6 да 4905 млн долараў з нязначным станоўчым сальда для Беларусі. Аснову беларускага экспарту складае прадукцыя машынабудаўнічай і хімічнай прамысловасці, аснову ўкраінскага эксперту — прадукцыя металургічнай, машынабудаўнічай і харчовай прамысловасці, а таксама пастаўкі электраэнергіі. На тэрыторыі Украіны працуе некалькі супольных зборачных прадпрыемстваў. Найбуйнейшае з іх — прадпрыемства па зборцы трактараў МТЗ у Кіеве. Таксама працуюць прадпрыемствы па зборцы іншай сельскагаспадарчай тэхнікі і ліфтавага абсталявання.

Украіна — другі паводле сукупнага аб’ёму гандлёвы партнёр Беларусі, у тым ліку трэці паводле ўзроўню беларускага экспарту. Для Украіны Беларусь з’яўляецца пятым паводле аб’ёму гандлёвым партнёрам[7]. Тавараабарот між краінамі змяніўся з $4,9 млрд у 2008 годзе (беларускі экспарт — 2,8 млрд; імпарт — 2,1 млрд.) да 3 млрд у 2009 (1,7 млрд; 1,3 млрд.) і 4,4 млрд у 2010 (2,5 млрд; 1,9 млрд.). Украінскія інвестыцыі ў Беларусь за 2010 год склалі $5,7 млрд[8].

Прамысловасць[правіць | правіць зыходнік]

22 красавіка 2021 года на падставе матэрыялаў Міністэрства развіцця эканомікі, гандлю і сельскай гаспадаркі Украіны, у якім выкладзены факты дыскрымінацыйных і недружалюбных дзеянняў з боку Беларусі (у прыватнасці, да такіх адносяцца ўтылізацыйны збор, які спаганяецца пры ўвозе ў Беларусь колавых транспартных сродкаў з Украіны, а таксама няроўныя ўмовы ўдзелу ў дзяржаўных закупках), Міжведамасная камісія па міжнародным гандлі Украіны (МКМГУ) прыняла рашэнне ўвесці спецыяльныя імпартныя пошліны (35 % ад мытнага кошту) на тэхніку з Беларусі (аўтобусы, транспартныя сродкі для перавозкі 10 чалавек і больш, у тым ліку вадзіцеля, грузавікі з дызельнымі рухавікамі і поўнай масай 5-20 т і больш за 20 т, а таксама грузавыя аўтамабілі для аварыйнага рамонту, аўтакраны, аўтамабілі-прыбіральнікі для дарог, аўтагідрапад’ёмнікі, аўтамабілі для паліва і аўтамабілі-майстэрні)[9]. Перад гэтым, 20 красавіка на сустрэчы з дэпутатам Вярхоўнай рады Украіны Яўгенам Шаўчэнкам прэзідэнт Беларусі А. Лукашэнка выказаў шкадаванне наконт таго, што суседняя краіна вядзе антыдэмпінгавыя расследаванні ў дачыненні да беларускай прадукцыі і папярэдзіў, што беларускі бок можа адказаць[10]. Дылеры беларускіх машынабудаўнічых прадпрыемстваў падалі пазоў на Міжведамасную камісію па міжнародным гандлі Украіны, які разглядаў Акруговы адміністрацыйны суд горада Кіева. Суд прызнаў супрацьпраўным і адмяніў рашэнне Міжведамаснай камісіі па міжнародным гандлі Украіны[11]. 8 снежня 2021 года МКМГУ адмяніла мытную спецпошліну ў 35 %[12].

Энергетыка[правіць | правіць зыходнік]

18 мая 2021 года міністр энергетыкі Украіны Герман Галушчанка звярнуўся да Нацыянальнай камісіі, якая ажыццяўляе дзяржаўнае рэгуляванне ў сферах энергетыкі і камунальных паслуг (НКРЭКП), каб НКРЭКП не выкарыстоўвала энергію з Беларусі і Расіі, таму што гэта «супярэчыць стратэгічным мэтам Украіны ў сферы энергетыкі, у прыватнасці сінхранізацыі Аб’яднанай энергетычнай сістэмы Украіны з ENTSO-E (Еўрапейская супольнасць аператараў магістральных сетак у галіне электраэнергетыкі), і патэнцыйна пагражае энергетычнай бяспецы»[13]. 26 мая НКРЭКП забараніла пастаўкі электраэнергіі з Расійскай Федэрацыі і Рэспублікі Беларусі да 1 кастрычніка 2021 года[14]. 29 верасня НКРЭКП працягнуў забарону на імпарт электраэнергіі да 1 лістапада[15]. 2 лістапада Беларусь паставіла Украіне электраэнергію ў межах дамовы аб аказанні аварыйнай дапамогі магутнасцю 500 МВт[16]. 6 лістапада Беларусь аднавіла пастаўкі электраэнергіі ва Украіну ў рамках камерцыйнага пагаднення[17].

Інцыдэнты[правіць | правіць зыходнік]

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №39/2017. Про призначення І.Кизима Надзвичайним і Повноважним Послом України в Республіці Білорусь (укр.). Президент України Петро Порошенко. Офіційне інтернет-представництво. Праверана 16 лютага 2017.
  2. а б в г д Мартиненко В. В. Проблема кордонів у контексті налагодження українсько-білоруських відносин 1918 р. // Література та культура Полісся. — Ніжин, 2009. — № 56
  3. а б в г Матвієнко В. М. Українська дипломатія 1917—1921: на теренах постімперської Росії. — К.: Видавничо-поліграфічний центр «Київський університет», 2002. — 373 с.
  4. Дипломатичні представництва УНР у країнах західної Європи (1918—1921 pp.)
  5. Украіна ўпершыню ў гісторыі адклікала свайго амбасадара зь Менску
  6. Асноўныя паказчыкі знешняга гандлю, Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  7. Двухбаковыя стасункі Архівавана 4 сакавіка 2016., Пасольства Рэспублікі Беларусь ва Украіне
  8. Пра гандлёва-эканамічнае супрацоўніцтва Рэспублікі Беларусь і Украины Архівавана 4 сакавіка 2016., Пасольства Рэспублікі Беларусь ва Украіне
  9. Встановлення фактів дискримінаційних та недружніх дій з боку Республіки Білорусь щодо законних прав та інтересів суб’єктів зовнішньоекономічної діяльності України — підприємств автомобілебудування та застосування адекватних заходів у відповідь (укр.). Урядовый кур’ер (22 красавіка 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  10. Лукашенко откровенно об экономике (руск.). Telegram-канал «Пул Первого» (20 красавіка 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  11. О решении украинских судов (руск.). Посольство Республки Беларусь в Украине (4 лістапада 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  12. ПОВІДОМЛЕННЯ Про скасування рішення Міжвідомчої комісії з міжнародної торгівлі від 16.04.2021 № 486/2021/4411-03 (укр.). Урядовый кур’ер (8 снежня 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  13. Минэнерго Украины призвало запретить импорт электричества из двух стран (руск.). РБК (18 мая 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  14. Только что НКРЕКП запретила импорт российской и белорусской электроэнергии в Украину до 1 октября 2021 года (руск.). Telegram-канал «Гончаренко» (26 мая 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  15. Регулятор продовжив заборону імпорту електроенергії з Росії та Білорусі до 1 листопада 2021 року (укр.). Національна комісія, що здійснює державне регулювання у сферах енергетики та комунальних послуг (29 верасня 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  16. Беларусь возобновила поставки электроэнергии в Украину (руск.). Telegram-канал «Минэнерго Официальный» (2 лістапада 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  17. Беларусь возобновила поставки электроэнергии в Украину (руск.). Telegram-канал «Минэнерго Официальный» (6 лістапада 2021). Праверана 8 снежня 2021.
  18. а б О вызове в МИД Беларуси Посла Украины (руск.). Сайт Министерство иностранных дел Республики Беларусь (3 лютага 2022). Праверана 3 лютага 2022.
  19. Ніколенко, Олег. Чергова провокація влади в Білорусі (укр.). Oleg Nikolenko ў Твітары (3 лютага 2022). Праверана 3 лютага 2022.
  20. Сообщение пресс-службы (руск.). Министерство обороны Республики Беларусь в Telegram (3 лютага 2022). Праверана 3 лютага 2022.
  21. Беларусь выдала 2 версии по поводу падения ракеты в Брестской области
  22. Кремль прокомментировал падение украинской ракеты в Беларуси
  23. Казанцев: Падение украинской ракеты на территории Беларуси может быть провокацией киевского режима

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]