Валійская мова

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Валійская мова
Саманазва Cymraeg
Краіны Вялікабрытанія, Аргенціна
Рэгіёны У Аргенціне — Патагонія
Афіцыйны статус Уэльс
Арганізацыя, якая рэгулюе Welsh Language Board[d] і Welsh Language Commissioner[d]
Агульная колькасць носьбітаў Больш 750 000 (2006, ацэнка)
Статус уразлівая[1]
Класіфікацыя
Катэгорыя Мовы Еўропы

Індаеўрапейская сям'я

Кельцкая галіна
Брыцкая група
Пісьменнасць лацініца
Моўныя коды
ДАСТ 7.75–97 вал 130
ISO 639-1 cy
ISO 639-2 cym
ISO 639-3 cym
WALS wel
Atlas of the World’s Languages in Danger 425
Ethnologue cym
Linguasphere 50-ABA-a
ABS ASCL 1103
ELCat 10429
IETF cy
Glottolog wels1247
Вікіпедыя на гэтай мове
Кельцкія мовы ў 20 стагоддзі

Валійская мова, уэльская мова або кімрская мова (вал.: Cymraeg або y Gymraeg) — у адрозненне ад валійскай англійскай (варыянту англійскай мовы, што сфарміравалася ва Уэльсе), належыць да брыцкай групы кельцкіх моў, распаўсюджана ў заходняй частцы Брытаніі — Уэльсе (вал.: Cymru), а таксама ў Чубуце, калоніі валійцаў-імігрантаў у рэгіёне Патагонія ў Аргенціне. Родная мова валійцаў. У мінулым была аб’ектам дыскрымінацыі з боку англійскай улады, сёння знаходзіцца пад пагрозай знікнення.

Статус[правіць | правіць зыходнік]

Паводле перапісу 2011 года, 583 000 чалавек, або 20 % насельніцтва, ведае валійскую мову (у параўнанні з 20,8 % у 2001 годзе)[2]. Пры гэтым, паводле перапісу, 25 % жыхароў Уэльса нарадзіліся за яго межамі. Колькасць носьбітаў валійскай мовы ва ўсёй Вялікабрытаніі пэўна невядомая, але яна параўнальна вялікая ў буйных гарадах і ўздоўж мяжы з Уэльсам. Паводле тэлеканала S4C, у 1993 годзе ў Англіі жыло каля 133 000 чалавек, якія разумелі валійскую мову, і каля траціны з іх было засяроджана ў раёне Вялікага Лондана[3]. Акрамя таго, носьбіты валійскай мовы жывуць у Канадзе (3160 чалавек паводле Ethnologue[4]) і ў ЗША (2 655[5]).

Доля носьбітаў валійскай мовы ў розных графствах Уэльса

Сярод носьбітаў валійскай мовы мала тых, хто не ведае англійскай (не лічачы валійцаў даліны Чубут, для якіх другая мова іспанская)[6]. Аднак, вельмі многія аддаюць перавагу менавіта валійскай мове, а не англійскай. Выбар мовы можа мяняцца залежна ад прадметнай вобласці (з’ява, вядомая ў лінгвістыцы як «код-свічынг», або пераключэнне кодаў).

Станам на 14 сакавіка 2017 года валійскі раздзел Вікіпедыі налічвае 90 873 артыкулаў і займае па гэтым крытэрыі 60 месца з усіх 295 раздзелаў.

Зноскі

  1. UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger Праверана 24 чэрвеня 2018.
  2. [http://www.comisiynyddygymraeg.cymru/Cymraeg/Rhestr%20Cyhoeddiadau/Darlun%20ystadegol%20Cymraeg.pdf Darlun ystadegol o sefyllfa’r Gymraeg] (вал.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 лютага 2016. Праверана 14 сакавіка 2017.
  3. Callaghan, Nigel. More Welsh Speakers than Previously Believed (англ.). ibiblio.org. — Изложение результатов исследования S4C. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.
  4. Languages of Canada (англ.). Ethnologue.com. — Данные по языкам Канады в онлайн версии Ethnologue. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.
  5. Many Languages, One America: Welsh (англ.) (pdf)(недаступная спасылка). U.S. English Foundation Research. — Данные по валлийскому языку в США. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.
  6. Welsh: A language of United Kingdom (англ.)(недаступная спасылка). Ethnologue.com. — Характеристика валлийского языка в онлайн версии Ethnologue, данные о двуязычности носителей, о валлийском в Аргентине. Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 18 кастрычніка 2009.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Граматыкі[правіць | правіць зыходнік]

  1. Arwyn Watkins T. Welsh // Ball, MJ, Fife, J (ed.) The Celtic Languages. London, N. Y., 1993
  2. King G. A Comprehensive Grammar of Modern Welsh. London, N.Y., 1994
  3. Morris-Jones J. An Elementary Welsh Grammar. Oxford, 1931.
  4. Morris-Jones J. A Welsh Grammar. Historical and Comparative. Oxford, 1977 [1913].
  5. Thomas, P. W. Gramadeg y Gymraeg. Caerdydd, 1996
  6. Thorne, D. A Comprehensive Welsh Grammar. Oxford, 1993

Дыялекты[правіць | правіць зыходнік]

  1. Arwyn Watkins T. Some phonological features of the Welsh dialect of Llansamlet (West Glamorgan) // Festschrift J. Pokorny. Innsbruck, 1967, pp. 315-324.
  2. Fynes-Clynton O. H. The Welsh Vocabulary of the Bangor District. Oxford, 1913.
  3. Ruddock G. E. Rhai enghreifftiau o golli seiniau yn nhafodiaith Hirwaun / Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1970, v. 23, pt. 4, pp. 295-308.
  4. Sommerfelt A. Studies in Cyfeiliog Welsh. Oslo, 1925.
  5. Sweet H. Spoken North Welsh // Transactions of the Philological Society. London, 1882—1884, pp. 409-485.
  6. Thomas B. Cyweiriau iaith siaradwaig o Ddyffryn Afan /Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1980, v. 28, pt. 4, pp. 579-592.
  7. Thomas A. R. The linguistic geography of Wales. Cardiff, 1973.
  8. Oftedal M. A new approach to North Welsh vowels // Lochlann. Oslo, 1969, v. 4, pp. 243-269.

Даследаванні[правіць | правіць зыходнік]

  1. Awbery, G. The Syntax of Welsh: A Transformational Study of the Passive. Cambridge, 1976
  2. Ball, M. J., Müller, N. Mutation in Welsh. London, N. Y., 1992
  3. Ball, M. J., Jones, G. E. (ed.). Welsh Phonology: Selected readings. Cardiff, 1984
  4. Borsley, R., Tallerman, M., Willis D. The syntac of Welsh. Oxford: OUP, 2007
  5. Jones R. M. Tympau’r modd mynegol a ffurfiau cwmpasog y ferf / Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1966, v. 22, pt. 1, pp. 1-15.
  6. Lewis H. The sentence in Welsh. London, 1942.
  7. Roberts, I. Principles and Parameters in a VSO Language: A Case Study in Welsh. Oxford, 2005
  8. Rowlands E. I. Yr ymadrodd berfol / Bulletin of the Board of Celtic Studies, 1976, v. 27, pt. 1, pp. 1-22.

Слоўнікі[правіць | правіць зыходнік]

  1. Evans H. M, Thomas W. O. Geiriadur Newydd — The New Welsh Dictionary. Llandebie, 1953.
  2. Geiriadur Prifysgol Cymru: The Welsh University Dictionary. Caerdydd, 1950 (поўны слоўнік з часу першых помнікаў).
  3. Geiriadur yr Academi (самы вялікі англа-валійскі слоўнік). Caerdydd
  4. King, G. Pocket Modern Welsh Dictionary. Oxford, 2000

Гісторыя мовы[правіць | правіць зыходнік]

  1. Jackson, K. H. Language and History in Early Britain. Edinburgh, 1954
  2. Lewis, H. Datblygiad yr iaith Gymraeg. Caerdydd, 1931
  3. Simon Evans, D. A Grammar of Middle Welsh. Dublin, 1961

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Вікіпедыя

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны
Hafan валійскай


Лагатып «Вікіслоўнікі»
Лагатып «Вікіслоўнікі»
У Вікіслоўніку спіс слоў валійскай мовы змяшчаецца ў катэгорыі «Валійская мова»

Агульная інфармацыя[правіць | правіць зыходнік]

Для вывучэння мовы[правіць | правіць зыходнік]

  • Clwb Malu Cachu (англ.)(недаступная спасылка). — Старонка для тых, хто вывучае валійскую. Архівавана з першакрыніцы 31 кастрычніка 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
  • Gwybodiadur (англ.)(недаступная спасылка). — (даслоўна, «інфармацыйны») — дае вялікі аб'ём інфармацыі па ўсіх аспектах валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 6 верасня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
  • BBC Learn Welsh (англ.)(недаступная спасылка). BBC Wales. — Сайт BBC па вывучэнні валійскай мовы, з курсамі рознага ўзроўня складанасці і анлайн-слоўнікам. Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
  • BBC Learn Welsh: Grammar (англ.)(недаступная спасылка). BBC Wales. — Граматыка на сайце BBC па вывучэнні валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
  • A Welsh Course (англ.)(недаступная спасылка). Cardiff School of Computer Science. — Курс валійскай мовы. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.

Слоўнікі[правіць | правіць зыходнік]

  • Welsh-English / English-Welsh On-line Dictionary (англ.)(недаступная спасылка). University of Wales, Lampeter. — Валійска-англійскі і англа-валійскі слоўнік. Архівавана з першакрыніцы 9 жніўня 2011. Праверана 23 кастрычніка 2009.
  • Geiriadur Prifysgol Cymru (англ.)(недаступная спасылка). The University of Wales Centre for Advanced Welsh and Celtic Studies. — Слоўнік валійскай мовы Універсітэта Уэльса, гістарычны слоўнік валійскага (рыхтуецца таксама Другое выданне; першае выданне можна запампаваць на сайце). Архівавана з першакрыніцы 3 снежня 2005. Праверана 23 кастрычніка 2009.