Вогнішча
Вогнішча — кантралюемы агонь. Уяўляе сабою падпаленыя драўляныя матэрыялы (бярвенне, палены, дровы, галлё), складзеныя асаблівым чынам, звычайна на адкрытым паветры. Можа мець рытуальнае і прапагандысцкае (напрыклад, піянерскае вогнішча) значэнне. Ва ўтылітарных мэтах выкарыстоўваецца для асвятлення і абагравання, прыгатавання ежы, адпужвання дзікіх жывёл, для тэхналагічных працэсаў (выраб вугалю, абпал керамікі і г.д.), для знішчэння смецця, а таксама для сігналізацыі і арыентавання (напрыклад, пасадка самалёта ў адсутнасці ўладкаванай узлётна-пасадачнай паласы).
Цяпер для развядзення вогнішчаў заканадаўствам прад’яўляецца шэраг патрабаванняў, напрыклад, старанна абранае месца, у якім немагчыма выпадковае ўзгаранне травы ці леса.
Рытуальнае вогнішча[правіць | правіць зыходнік]
Вогнішча часта было і працягвае заставацца рытуальнай формай. Яно — неад’емная частка шматлікіх каляндарных, а таксама сямейных, гаспадарчых, лячэбных і іншых абрадаў. Вялікая частка вогнішчаў прымеркавана да свят вяснова-летняга цыклу (ад Масленіцы да Пятрова дня), радзей іх паляць у іншы час (увосень, пад Ражство ці Новы год).
Каляндарнае вогнішча ўяўляе сабою:
- груду гаручага матэрыялу (уласна вогнішча),
- жэрдку (часта з умацаванымі на ёй прадметамі, напрыклад, колам[1]), ссечанае дрэва, пучок галінак ці зеляні,
- факелы ці прадметы, іх што імітуюць,
- падпаленыя стрэлы ці «шайбы».
Апроч стацыянарных вогнішчаў, практыкуецца катанне па зямлі падпаленых колаў, бочак бярвення, а таксама пусканне вогнішча па вадзе (напрыклад, у Фінляндыі на Юханус). Найбольш характэрным для агульнасельскіх вогнішчаў з’яўляецца спалучэнне некалькіх формаў.
Каляндарным вогнішчам надаецца сэнс ачышчальнага дзеяння. Гэта прыкметна па звычаю спальваць у вогнішчы рэшткі рытуальнай ежы, культурных раслін, усе прадметы, якія выйшлі з ужывання, нават тыя, якія не гараць. Для некаторых відаў каляндарных вогнішчаў ачышчальнае значэнне было пануючым: такія ўсходнебалканскія сакавіцкія вогнішчы, калі людзі чысцілі двары і сады і спальвалі смецце[2].
