Мядзел (возера)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Возера Мядзел)
Мядзел
Морфаметрыя
Вышыня над узроўнем мора 159,7 м
Даўжыня 6,3 км
Шырыня 4 км
Плошча 16,2 км²
Аб’ём 0,102 км³
Даўжыня берагавой лініі 30,92 км
Найбольшая глыбіня 24,6 м
Гідралогія
Салёнасць да 0,25[1]
Празрыстасць больш за 3[1] м
Басейн
Плошча вадазбору 89,2 км²
Упадаюць 6 ручаёў
Выцякаюць Мядзелка
Размяшчэнне
Краіна  Беларусь
Рэгіён Мінская вобласць
Мядзел (Беларусь)
Мядзел
Мядзел
Мядзел (Мінская вобласць)
Мядзел
Мядзел
Праблемы з <mapframe>:
  • Атрыбут «latitude» мае няслушнае значэнне
  • Атрыбут «longitude» мае няслушнае значэнне
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мядзел — возера ў Мядзельскім раёне Мінскай вобласці ў басейне ракі Мядзелка (выцякае з возера), за 4 км на поўнач ад горада Мядзел у межах Нацыянальнага парка «Нарачанскі».

Назва[правіць | правіць зыходнік]

Назва возера Мядзел балцкага паходжання.

У XVII стагоддзі для тапоніма, што паходзіць ад назвы возера, засведчаныя варыянты «Мядзел» і «Мядзолы»[2]. Апошняя форма больш аўтэнтычная, яна дайшла ў выглядзе польскага Miadzioł.

Прамы адпаведнік — літоўскі тапонім Medžiolai (назва вёскі ля ракі Віліі каля літоўскага Віевіса). У назвах «Мядзолы» (Miadzioł), Medžiolai корань Med- пашыраны балцкім назоўным фармантам -ol- (як у рачных назвах Даколка, Віхолка і інш.)[3].

Найбліжэй з коранем Med- звязанае літоўскае medis «дрэва», medė «гай», ад балцкага *medja(n) «лес». Далей да індаеўрапейскага *medhi̯os- «сярэдні, сярэдзінны» — лес разумеўся як тое, што знаходзіцца паміж паселішчамі[4].

Мядзельская назва сягае протабалцкага значэння «сярэдзіна; сярэдні; пасярод».

Азёры з пазнейшымі «сярэдзіннымі» назвамі або размяшчаюцца паміж двух іншых азёраў або з’яўляюцца праточнымі. Паміж двух азёраў знаходзіцца возера Сярэдняе на поўдні ад Браслава ці возера Сярэдняе на захадзе ад Круглага. Праточнае — возера Сярэдняе, праз якое цячэ волжская рака Кудзь[ru]. Праточнае таксама возера, што на картах вядомае як «Miadziolo», «Мядзіолъ» (цяпер возера Медзазол) за Докшыцамі.

Тыпалагічныя паралелі — назвы рэк Таропа, Віцьба. Яны звязаныя з літоўскім tarpe «пасярод», viduje «пасярэдзіне» (ад tarpas «прамежак», vidus «сярэдзіна»). У аснове «сярэдзінных» назваў рэк — семантыка «працярэблівання» рачным рэчышчам шляху сабе паміж берагоў.

Таго ж паходжання таксама назва праточнага возера Мядзесна (на поўначы ад Віцебска).

Назва возера Мядзел значыць «Сярэдзіннае (возера)».

Гідраграфія[правіць | правіць зыходнік]

Плошча паверхні 16,2 км². Найбольшая глыбіня 24,6 м. Даўжыня 6,3 км. Найбольшая шырыня 4 км. Даўжыня берагавой лініі 30,92 км. Аб’ём вады 102 млн м³. Плошча вадазбору 89,2 км².

Схілы катлавіны вышынёй 15—20 м, у верхняй частцы разараныя, у ніжняй параслі хмызняком. З паўднёвага ўсходу да возера прымыкае лес. Берагавая лінія звілістая. Берагі нізкія, пясчаныя і пясчана-галечныя, участкамі на поўдні і ўсходзе зліваюцца са схіламі катлавіны.

Пойма шырынёй да 250 м, вакол заліваў забалочаная. Дно да глыбіні 2—2,5 м пясчанае, ніжэй выслана апясчаненымі адкладамі і сапрапелямі.

На возеры 8[1] астравоў агульнай плошчай 0,24 км² (найбольшыя Замак, Бярозава, Кульчына, Селішча, Уклеева, Круглова, Гарадок)[5].

Надводная расліннасць пашырана да глыбіні 1,5—2 м, падводная — да 6 м. Моцна зарастаюць залівы. Упадаюць 6 ручаёў.

У возеры водзяцца акунь, шчупак, плотка, лешч, язь, лінь, краснапёрка, мянтуз, судак, сом і іншыя віды рыб.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. а б в Возера Мядзел Архівавана 16 жніўня 2011.
  2. Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 249.
  3. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 163.
  4. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 706—707.
  5. Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 8, 38. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
  • Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
  • Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год). — Мн.: Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды, 2005. — 135 с.
  • Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. Ч.
  • Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 8, 38. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]