Быстрыца (Астравецкі раён)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Вёска Быстрыца)
Вёска
Быстрыца
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Насельніцтва
  • 154 чал. (2014)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1591
Паштовыя індэксы
231221
Аўтамабільны код
4
Быстрыца на карце Беларусі ±
Быстрыца (Астравецкі раён) (Беларусь)
Быстрыца (Астравецкі раён)
Быстрыца (Астравецкі раён) (Гродзенская вобласць)
Быстрыца (Астравецкі раён)

Бы́стрыца[1] (трансліт.: Bystryca, руск.: Быстрица) — вёска ў Астравецкім раёне Гродзенскай вобласці. Уваходзіць у склад Варнянскага сельсавета.

Знаходзіцца на р. Вілія. За 29 км на поўнач ад Астраўца, 34 км ад чыгуначнай станцыі Гудагай. Насельніцтва 251 чал., 86 двароў (1991).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Упершыню Быстрыца ўспамінаецца пад 1390 годам, як уладанне вялікага князя Ягайла, дзе ён заснаваў касцёл Узвышэння Святога Крыжа канонікаў рэгулярных і запісаў яму фундуш. У канцы XIV — пачатку XVI стагоддзяў пры касцёле дзейнічаў кляштар белых аўгусцінаў. Затым Быстрыца была ва ўласнасці вялікага князя Вітаўта, з якой ён у 1407 годзе даў трох рыбакоў і возера Віленскаму кафедральнаму касцёлу.

Да пачатку XVI стагоддзя быстрыцкія вялікакняскія ўладанні сфарміраваліся як Быстрыцкае староства («дзяржава») Віленскага ваяводства. Цэнтрам староства быў «двор» Быстрыца, які знаходзіўся паміж мястэчкам Быстрыца і ракой Віліяй на самым яе беразе. Пры ўездзе на «двор» з боку мястэчка стаяла вялікая драўляная брама з двума турэмнымі памяшканнямі па баках. Насупраць брамы, над самой Віліяй, узвышаўся вялікі сядзібны дом. Апроч гэтага на дзядзінцы былі стары флігель, свірны, новая і старая пякарні, сырніца, а каля ракі — бровар. Побач з дваром асобна знаходзілася гумнішча з гаспадарчымі пабудовамі.

З пачатку XVI стагоддзя ў Быстрыцы знаходзілася мытня для сплаву лесу, збор мыта быў уведзены віленскім ваяводам Мікалаем Радзівілам. За кожны плыт з будаўнічага дрэва назначалася аплата ў 3 грошы, а за плыт з дроў — 1,2 гроша (12 пенязяў), іншы тавар спагнанню мыта ў Быстрыцы не падлягаў.

Упершыню Быстрыца як горад («места») згадваецца ў дакуменце 1547 года. Галавой гарадской адміністрацыі, якой падпарадкоўваліся мяшчане і іншыя каралеўскія падданыя, што жылі ў горадзе, быў войт. У дакументах на працягу 1541—1559 гадоў быстрыцкім войтам фігуруе Андрэй Гроцкі.

Пасля адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565—1566 гадоў Быстрыцкае староства ўвайшло ў склад Віленскага павета.

З другой паловы XVII стагоддзя і цягам усяго XVIII стагоддзя Быстрыца як і раней цэнтр староства, якое ўвесь гэты час трымалі ад караля Бжастоўскія.

Станам на 1612 год у Быстрыцы 56 двароў. Паводле інвентара 1624 года, у цэнтры мястэчка размяшчалася Рыначная плошча, ад якой адыходзілі тры вуліцы — Папоўская (на ёй стаяў касцёл, што даў назву вуліцы), Трокская і Віленская; агулам у мястэчку было 72 мяшчанскія дамы. Войтам Быстрыцы быў Юргель Навіковіч.

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Быстрыца ў складзе Расійскай імперыі — цэнтр Быстрыцкай воласці Віленскага павета, дзяржаўная ўласнасць.

У 1851 годзе у Быстрыцы адкрыта сельскае вучылішча, дзе вучылася 47 вучняў, пры вучылішчы была бібліятэка (204 кнігі). У 1861 годзе ў казённым мястэчку Быстрыца — 33 двары, 247 жыхароў, на працягу года праходзілі 4 кірмашы. У 1865 годзе Быстрыцкі Крыжаўзвіжанскі касцёл перадалі пад праваслаўную царкву. Станам на 1886 год у мястэчку дзейнічала народнае вучылішча, прытулак, крама, 2 карчмы.

У 1-ю сусветную вайну Быстрыцу занялі нямецкія войскі. У 1918—1926 гадах будынак касцёла вернуты каталікам і рэканструяваны па першапачатковым прызначэнні. З кастрычніка 1920 года мястэчка ўваходзіла ў склад Сярэдняй Літвы, а з 1922 года — міжваенннай Польскай Рэспублікі.

Пасля пачатку Другой сусветнай вайны ў 1939 годзе Быстрыца ўвайшла ў БССР, з 12 кастрычніка 1940 года — цэнтр Быстрыцкага сельсавета Астравецкага раёна. З чэрвеня 1941 да ліпеня 1944 года Быстрыца знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

З 17 студзеня 1969 года[2] (пасля пераносу цэнтра сельсавета ў Трокенікі) да 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Трокеніцкага сельсавета[3].

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл. К. Тышкевіч, XIX ст.
  • XIX стагоддзе: 1880 год — каля 103 чал.[4]
  • XX стагоддзе: 1901 год — каля 405 чал.; 1971 год — 295 чал., 91 двор; 1990 год — 251 чал., 86 двароў[5]

Інфраструктура[правіць | правіць зыходнік]

У Быстрыцы працуе няпоўная сярэдняя школа.

Славутасці[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

  1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
  2. Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 студзеня 1969 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1969, № 9 (1239).
  3. Решение Гродненского областного Совета депутатов от 26.02.2013 N 224 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Островецкого района Гродненской области Архівавана 5 сакавіка 2016.
  4. Bystrzyca // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna (польск.). — Warszawa, 1880. — S. 510.
  5. Шаблюк В. Быстрыца // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — С. 143. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Гродзенскага раёна / Рэдкал. У. П. Верхась і інш. — Мн., 1993.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]