Валянцін Паўлавіч Таўлай

Валянцін Паўлавіч Таўлай
Валянцін Паўлавіч Таўлай
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	8 лютага 1914
Месца нараджэння	Баранавічы, Навагрудскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	27 красавіка 1947 (33 гады)
Месца смерці	Мінск, БССР, СССР;
Пахаванне	Вайсковыя могілкі;
Грамадзянства	Польская Рэспубліка; СССР;
Дзеці	Галіна Валянцінаўна Таўлай
Альма-матар	Віленская беларуская гімназія;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	літаратуразнавец, перакладчык, паэт, журналіст, літаратурны крытык, літаратар
Гады творчасці	з 1928
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Партыя	Камуністычная партыя Заходняй Беларусі;
Член у	Саюз пісьменнікаў СССР; Беларуская асацыяцыя пралетарскіх пісьменнікаў;
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Валянцін Паўлавіч Таўлай (псеўд.: Усяслаў Барвінец, Янка Бунтар, Васіль, Ілюк Прышчэпа (з Я. Брылём), Паўлюк Сірата, В. Тарскі і інш.; 8 лютага (26 студзеня) 1914, Баранавічы — 27 красавіка 1947, Мінск) — беларускі паэт, літаратуразнавец, грамадскі дзеяч.

Біяграфічныя звесткі[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў сям’і чыгуначніка. Дзяцінства прайшло ў вёсцы Рудаўка на Слонімшчыне. Вучыўся ў польскай школе ў Лідзе, у той перыяд ён напісаў свой першы верш — «Верабейкі» («Wrobelki», на польскай мове)^[1].

Навучаўся ў Слонімскай настаўніцкай семінарыі, у 1925 годзе выключаны за адмову запісацца палякам. У 1927—1929 гадах вучыўся ў Віленскай беларускай гімназіі, у лютым 1928 года за ўдзел у арганізацыі вучнёўскай забастоўкі выключаны, пад паліцэйскім канвоем адпраўлены да бацькоў. За падпольную камсамольскую дзейнасць арыштаваны 28.8.1929, знаходзіўся ў зняволенні ў Слонімскай і Гродзенскай турмах (1929-30).

З кастрычніка 1930 года ў БССР. У 1930—1932 гадах працаваў у Рэчыцы інструктарам райкама камсамола, у газеце «Звязда», вучыўся на газетным аддзяленні літфака БДУ.

У снежні 1932 накіраваны на падпольную работу ў Заходнюю Беларусь. Член Цэнтральнай рэдакцыі КПЗБ ў Варшаве, адзін з фактычных рэдактараў «Беларускай газеты» і яе дадатку «Літаратурная старонка» — легальных неафіцыйных органаў КПЗБ у Вільні. Прадстаўнік ЦК КПЗБ у Цэнтры нацыянальна-вызваленчага руху Заходняй Беларусі. У снежні 1933 адзін з арганізатараў Літаратурнага фронту сялянска-рабочых пісьменнікаў. Арыштаваны 4.1.1934 пры спробе пераходу польска-савецкай мяжы. Змешчаны ў турму ў Вілейцы^[2]. Асуджаны на 8 гадоў турмы; змешчаны ў Гродзенскі астрог.

У верасні 1939 года вызвалены з турмы Чырвонай Арміяй. У 1939—1941 гадах працаваў у лідскай раённай газеце «Уперад». Член Саюза пісьменнікаў Беларусі з 1941 года.

У гады Вялікай Айчыннай вайны быў сувязным партызанскага атрада імя Р. Катоўскага брыгады імя Ф. Дзяржынскага Баранавіцкага злучэння (1942—1944), разведчыкам, кіраўніком наваградскай агентурнай сеткі спецгрупы «Буравеснік» (студзень — ліпень 1944). У верасні 1943 арыштаваны СД у Лідзе, вызвалены з дапамогай беларускіх паэтаў, палітычных і ваенных дзеячаў.^[3]

З канца лета 1944 года — адказны сакратар навагрудскай раённай газеты «Звязда». У 1945—1947 гадах — старшы навуковы супрацоўнік і намеснік дырэктара Літаратурнага музея Янкі Купалы.

Пахаваны ў Мінску на Вайсковых могілках.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Друкавацца пачаў у 1928 годзе (газета «Сіла працы», Вільня). Як паэт-рэвалюцыянер фарміраваўся ў камуністычным падполлі (паэма «Непераможная» выдадзена на шапірографе, Вільня, 1928). У першым пасмяротным зборніку «Выбранае» (1947) змешчаны палымяныя паэтычныя цыклы астрожных вершаў («Лукішскія вершы», «Таварышу маёй вясны», «Бацьку») і паэм («Таварыш», «Песня пра сухар»). Раскрыў мужнае аблічча рэвалюцыянера 1930-х гадоў, характэрныя рысы якога — глыбокае лірычнае перажыванне і ўнутраная гатоўнасць высокага ахвяравання, асэнсаванне сутнасці пройдзеных змагарных шляхоў і барацьбы як усечалавечай праблемы разняволення свету, абнаўлення жыцця. Над паглыбленнем зместу вершаў і паэм працаваў усё творчае жьшцё, даводзячы іх да гранічнай мастацкай дасканаласці. Эстэтычны набытак В. Таўлая ўзнімаецца на ўзровень рэвалюцыйнай паэзіі свету^[4].

Аўтар публіцыстычных нарысаў пра рэвалюцыйна-вызваленчую і антыфашысцкую барацьбу. Пісаў літаратурна-крытычныя (пра творчасць Я. Купалы, П. Пестрака, Я. Брыля). Пераклаў на беларускую мову асобныя творы А. Міцкевіча, І. Крылова і інш.

Ушанаванне памяці[правіць | правіць зыходнік]

Яго імем названы вуліцы ў Баранавічах, Гродне, Лідзе і ў Маладзечне^[5], бібліятэка ў горадзе Баранавічы^[6].

У 1965 годзе ў Лідзе на доме, у якім у 1939—1941 гадах жыў Валянцін Таўлай, усталявана мемарыяльная дошка^[7] У гонар Валянціна Таўлая на будынку рэдакцыі «Лідскай газеты» ў 2014 годзе ўрачыста адкрыта памятная дошка, зробленая па праекце мясцовага скульптара Рычарда Грушы^[1].

У 2014 годзе беларускай поштай выпушчаны канверт, прысвечаны Валянціну Таўлаю.

Сям’я[правіць | правіць зыходнік]

Дачка Галіна Валянцінаўна Таўлай (нар. 1946), этнамузыколаг.

Выбраная бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Вершы і паэмы. Мн., 1955.
Выбраныя творы. Мн., 1958.
Творы. Мн., 1961.
Аўтабіяграфія // Пра час і пра сябе. Мн., 1966.
Выбр. вершы і паэмы. Мн., 1967.
Пілую вершам краты. Мн., 1984.

Зноскі

↑ ^а ^б lidanews.by
↑ Тайны муроў Вілейскай турмы Архівавана 11 лістапада 2013.//«Рэгіянальная газета»
↑ Маракоў 2003
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
↑ [1] Архівавана 5 сакавіка 2016. // «Рэгіянальная газета»
↑ https://tavlay-library.by/
↑ Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенская вобласць /АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш.— Мн.: БелСЭ, 1986.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Калеснік У. Аповесць пра Таўлая // Полымя. 1964, № 10; 1965, № 8—9;
Арочка М. Валянцін Таўлай. Мн., 1969;
Валянцін Таўлай: Дакументы, успаміны, артыкулы. Мн., 1984;
Беларускія пісьменнікі: біябібліяграфічны слоўнік: у 6 т. / рэдкал.: І. Э. Багдановіч [і інш.]. — Мн., 1995. — Т. 6.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
Арочка М. Таўлай // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.;
Памяць: Ліда. Лідскі р-н: Гіст.-дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Рэдкал. В. Баранаў і інш. — Мн.: Беларусь, 2004.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

[lidanews.by-1] а ^б lidanews.by

[2] Тайны муроў Вілейскай турмы Архівавана 11 лістапада 2013.//«Рэгіянальная газета»

[3] Маракоў 2003

[4] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).

[5] [1] Архівавана 5 сакавіка 2016. // «Рэгіянальная газета»

[6] ttps://tavlay-library.by/

[7] Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенская вобласць /АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш.— Мн.: БелСЭ, 1986.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]