Гандлёвыя рады (Мінск)

Помнік архітэктуры
Гандлёвыя рады
Гандлёвыя рады ў Мінску
53°54′16″ пн. ш. 27°33′25″ у. д.
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Архітэктурны стыль	класіцызм
Архітэктар	М. Чахоўскі (?)
Будаўніцтва	1810—1817 гады
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 712Г000081
Стан	Добры
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гандлё́выя рады́ — гістарычны гандлёва-складскі комплекс у Мінску па адрасе вул. Герцэна, 1, помнік архітэктуры класіцызму. Гісторыка-культурная каштоўнасць рэспубліканскага значэння.

Гісторыя

План кляштара бернардзінцаў і гандлёвых радоў, канец XIX ст.

Гандлёвыя рады ўздоўж вул. Герцэна

У пачатку XIX ст. (да 1817 г.) пабудаваныя 12 мураваных гандлёвых крам, якія былі вядомыя як Бернардзінскія крамы. У выніку архітэктурна-археалагічных даследаванняў устаноўлена, што рады ўзведзены на месцы былых могілах, пад якімі захаваўся культурны пласт 12-17 стст.

У 1838 г. да іх прыбудаваныя яшчэ чатыры, а ў пачатку 1860-х гадоў — тры крамы з усходняга боку і мураваны аднапавярховы будынак з заходняга, які быў таксама прыстасаваны пад гандлёвае памяшканне.

У сярэдзіне 1870-х гадоў гандлёвыя рады называліся мясныя. У другой палове XIX — пач. XX ст. вядомыя як Віленчукі. У пачатку XX ст. тут знаходзіліся малочныя, мясныя, каўбасныя і бакалейныя крамы, крама гатовага адзення, майстэрні кравецкая і абівання мэблі, пасудная лаўка і гарадская дэзінфекцыйная камера.

У гады Другой сусветнай вайны гандлёвыя рады часткова разбураныя. У 1950-я рады прыстасаваныя пад жылыя памяшканні.

У 2002—2004 гг. у часе рэстаўрацыі і аднаўлення першапачатковага выгляду частка гандлёвых радоў была цалкам разабраная і пабудаваная наноў.

Цяпер тут месцяцца рэстарацыі.

Архітэктура

Гандлёвыя рады ўяўляюць сабой аднапавярховы выцягнуты ў плане будынак, пакрыты двухсхільным дахам, пад якім праходзіць прафіляваны карніз. Доўгая мураваная пабудова паўколам агінае касцёл бернардзінцаў і арыентавана на былую плошчу Высокага рынку (сучасная пл. Свабоды).

Галоўны фасад вырашаны плоскасна і падзелены на два ярусы карнізам. Рытм фасада ставараюць неглыбокія прарэзаныя па перыметры будынка нішы, у якіх размешчаны аконныя і дзвярныя праёмы, якія вядуць у асобныя гандлёвыя памяшканні. Захавалася сем больш позніх і амаль цалкам перабудаваных крам, дванаццаць ранніх не захавалася.

Пад лаўкамі былі сутарэнні. Адно з іх амаль квадратнае плошчай 14,4 м², у ім захаваліся рэшткі цыліндрычных скляпенняў. Другое мае форму правільнага чатырохвугольніка плошчай 13,8 м².

У 1860-я гады з заходняга боку да гандлёвага раду прыбудаваны мураваны аднапавярховы будынак (паводле праекту 1859 г. планаваўся двухпавярховы), які быў таксама прыстасаваны пад гандлёвае памяшканне. Трапецападобны ў плане, ён быў падзелены ўнутры мураванай перагародкай на две часткі, з двухсхільным дахам, двума вокнамі і дзвярамі ў нішах сцен (не захаваўся).

• На старых фотаздымках
• 
  1900 г.
• 
  каля 1909 г.
• 
  1918 г.
• 
  1927 г.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].

Спасылкі

• Гандлёвыя рады (Мінск) на сайце Глобус Беларусі (руск.)