Гісторыя Вікіпедыі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Джымі Вэйлз, заснавальнік Nupedia і лідар Вікіпедыі
Лары Сэнгер, былы галоўны рэдактар Nupedia, прапанаваў ідэю Вікіпедыі, і многія з яе асноўных правілаў

Вікіпедыя — анлайн-энцыклапедыя, адкрытая для свабоднага рэдагавання. Асаблівасцю дадзенай энцыклапедыі з’яўляецца тое, што абсалютна кожны жадаючы можа стварыць або адрэдагаваць любы артыкул.

Яна была афіцыйна адкрыта 15 студзеня 2001 года. Першапачаткова яна была створана як дадатак да свабоднай энцыклапедыі «Nupedia», якая пісалася экспертамі, у мэтах стварэння дадатковай крыніцы чарнавых артыкулаў і ідэй. Вікіпедыя хутка абышла Nupedia і стала вялікім міжнародным праектам, які канцентрыруе вакол сябе мноства дадатковых праектаў. На люты 2013 года Вікіпедыя змяшчае больш за 24 мільёнаў свабодна выкарыстаемых артыкулаў, напісаных дзясяткамі мільёнаў яе ўдзельнікаў. Яна з’яўляецца адным з самых папулярных вэб-сайтаў у свеце і шырока выкарыстоўваецца ў якасці даведніка.

Агляд гісторыі[правіць | правіць зыходнік]

Вытокі[правіць | правіць зыходнік]

Канцэпцыя збору ўсіх сусветных ведаў ў адным месцы ўзыходзіць да старажытнай Александрыйскай бібліятэцы і Пергамону, але сучасная канцэпцыя агульнай мэты, шырока вядомая надрукаваная энцыклапедыя сустракаецца незадоўга да Дэні Дзідро і энцыклапедыстаў XVIII стагоддзя. Ідэя выкарыстоўваць аўтаматызаваныя машыны па-за друкаванай машыны, каб стварыць больш карысную энцыклапедыю, можа быць прасочана ў артыкуле бібліятэкара Чарльза Амі Каттера «The Buffalo Public Library in 1983» (Library Journal, 1883), кнізе Палі Отле Traité de documentation (1934; Отле таксама заснаваў ўстанову Mundaneum, 1910), зборнік эсэ Герберта Уэлса World Brain (1937) і ў футурыстычным мікрафільме Ваневара Буша, заснаванага на Memex з As We May Think (1945). Іншы вяхой быў Project Xanadu Тэда Нэльсана ў 1973 годзе.

З развіццём сусветнага павуціння мноства людзей спрабавала развіць праекты інтэрнэт-энцыклапедыі. Спецыяліст вольнага праграмнага забеспячэння Рычард Столман апісаў паўнавартаснасць «Свабоднай Універсальнай Энцыклапедыі» ў 1999 годзе. Ён апісаў «мэты, якія павінна ставіць свабодная энцыклапедыя, якія волі яна павінна даць грамадству і як можна пачаць яе распрацоўваць». Фонд Вольнага Праграмнага забеспячэння заахвочвае людзей «наведваць сайт і ўносіць у яго свой уклад». Адным з малавядомых папярэднікаў была Interpedia, якую Роберт Макгенры канцэптуальна звязваў з Вікіпедыяй.

Фармуляванне канцэпцыі[правіць | правіць зыходнік]

Вікіпедыя была першапачаткова задумана як праект-пераемнік Нупедыі, больш ранняга (а цяпер ужо няіснуючага) праекта, заснаванага Джымі Вэйлзам для стварэння агульнадаступнай энцыклапедыі. Нупедыя была заснавана на выкарыстанні высока кампетэнтных удзельнікаў і складанага шматкрокавага працэсу раўнапраўнай рэцэнзіі. Нягледзячы на спіс зацікаўленых распрацоўнікаў і прысутнасць пастаяннага галоўнага рэдактара, Лары Сэнгера, дыпламаванага студэнта філасофіі, нанятага Вэйлзам, напісанне ўтрымання ішло надзвычай павольна: на працягу першага года было створана ўсяго 12 артыкулаў.

Вэйлз і Сэнгер абмяркоўвалі розныя спосабы ствараць артыкулы хутчэй. Ідэя заснаванага на вікі дапаўненні адбылася з размовы паміж Лары Сэнгерам і Бэнам Ковітзам. Бэн Ковітз, праграміст і пастаянны карыстальнік вікі-сайта Уорд Канінгамам (the WikiWikiWeb), 2 студзеня 2001 года паказаў Сэнгеру тэхналогію «вікі». У кастрычніку 2001 года Уэйлз заявіў, што «У Лары была ідэя выкарыстоўваць праграмнае забеспячэнне Wiki.» (Пазней, у снежні 2005 года ён сцвярджаў, што Джэрэмі Розенфелд, служачы Bomis, прадставіў яму канцэпцыю.) Сэнгер лічыў, што вікі будзе добрай платформай, і прапанаваў удзельнікам Нупедыі ўсталяваць вікі, заснаванае на UseModWiki (тады v. 0.90), як пераемнік для Nupedia.

Заснаванне Вікіпедыі[правіць | правіць зыходнік]

Было значнае супраціўленне з боку рэдактараў і рэцэнзентаў Нупедыі ідэі звязаць яе з вэб-сайтам вікі-стылю. Сэнгер прапанаваў даць новаму праекту яго ўласнае назва — Вікіпедыя — і 15 студзеня ён быў запушчаны пад гэтым імем на ўласным дамене wikipedia.com

Сервер (размешчаны ў Сан-Дыега), які выкарыстоўваецца для гэтых праектаў, быў прадастаўлены бязвыплатна Bomis. Многія цяперашнія і былыя служачыя Bomis унеслі свой ўклад у напаўненне энцыклапедыі, у асаблівасці Цім Шэл, сузаснавальнік і ў цяперашні час галоўны адміністратар Bomis, і праграміст Джэйсан Рычы.

Звычайна мяркуюць, што першымі зменамі, калі-небудзь зробленымі ў Вікіпедыі, з’яўляюцца пробныя праўкі Вэйлза. Аднак самы стары артыкул з існуючых і дагэтуль — гэта артыкул пра UuU, створаны 16 студзеня 2001 года, у 21:08 UTC.

У праекта з’явілася шмат новых прыхільнікаў пасля трохразовай згадкі на вэб-сайце Slashdot і двух нязначных згадак у сакавіку 2001 года. У той жа час ён атрымаў бачны паказчык на гісторыю на вэб-сайце аб ствараюцца супольнасцю тэхналогіях і культуры Kuro5hin 25 ліпеня. Акрамя гэтага істотны паток наведвальнікаў накіроўваўся і з іншых сайтаў, сярод якіх варта вылучыць Google, штодня дадаваўшы сайту сотні новых наведвальнікаў. У друку сайт упершыню быў асвечаны ў «Нью-Ёрк Таймс» 20 верасня 2001 года.

Колькасць артыкулаў праекта перавысіла 1000 12 лютага 2001 года, а 7 верасня пераваліла за 10 000. На працягу першага года існавання Вікіпедыі было створана больш за 20 000 энцыклапедычных артыкулаў — у сярэднім больш за 1500 артыкулаў у месяц. 30 жніўня 2002 года колькасць артыкулаў дасягнула 40 000. Хуткасць росту больш ці менш устойліва павялічвалася з самага запуску праекта, за выключэннем некалькіх запаволенняў, выкліканых праграмным забеспячэннем і апаратурай.

Інтэрнацыяналізацыя[правіць | правіць зыходнік]

Вікіпедыя рана ў сваім развіцці пачала пашырацца інтэрнацыянальна, з стварэннем новых моўных раздзелаў. Першы дамен, зарэзерваваны для неанглійскай Вікіпедыі, быў deutsche.wikipedia.com (16 сакавіка 2001), праз некалькі хвілін які суправаджаецца каталанскім; апошні ў працягу прыблізна двух месяцаў быў адзіным з артыкуламі на неанглійскай мове. Першыя звесткі аб французскай Вікіпедыі з’явіліся 23 сакавіка, і затым у траўні 2001 года гэта суправаджалася хваляй новых моўных раздзелаў на кітайскім, нідэрландскай, эсперанта, іўрыце, італьянскай, японскай, партугальскай, рускай, іспанскай і шведскай мовах. Да іх неўзабаве далучыліся арабскі і руская. У верасні 2001 года была абвешчана абавязковая ўмова да шматмоўнасці Вікіпедыі, уключаючы адкат ўсіх галоўных моў, і ўстановы асноўных стандартаў і перакладу асноўных старонак для новых вік. У канцы гэтага года было абвешчана аб афрыкаанскім, нарвежскім і сербскім раздзелах.

У студзені 2002 года 90 % усіх артыкулаў Вікіпедыі былі на англійскай мове. Да студзеня 2004 года менш за 50 % былі англійскімі, і інтэрнацыяналізацыя працягвала расці. У 2007 прыблізна 75 % усіх артыкулаў знаходзіліся ў межах неанглійскіх раздзелаў Вікіпедыі.

Арганізацыя[правіць | правіць зыходнік]

Праект Вікіпедыя рос хутка ў ходзе свайго жыцця да гэтага часу на некалькіх узроўнях. Індывідуальныя вікі-праекты раслі арганічна, дапаўняючы яго новымі артыкуламі; новыя вікі-праекты былі дададзеныя на англійскай і іншых мовах, і ўсе новыя праекты, якія капіруюць гэтыя метады росту ў іншых звязаных абласцях (навіны, цытатнікі, даведнікі і гэтак далей), былі заснаваныя гэтак жа.

Каб выконваць гэта, сама Вікіпедыя расла з стварэннем Фонду Вікімедыя, які працаваў як цела парасоніка, і з ростам праграмнага забеспячэння і палітыкі, каб звяртацца да патрэбаў рэдакцыйнай супольнасці.

Гістарычны агляд па гадах[правіць | правіць зыходнік]

Аб'ём Вікіпэдыі да верасня 2002 г. (колькасць артыкулаў)
Дынаміка росту Вікіпэдыі да верасня 2002 г. (артыкулаў у дзень)
Дынаміка наведванняў на жнівень/верасень 2002 г.

2003[правіць | правіць зыходнік]

Уведзеныя матэматычныя формулы, якія выкарыстоўваюць TeX; англійская Вікіпэдыя ўтрымоўвае больш за 100 000 артыкулаў (іншая самая вялікая, нямецкая — больш за 10 000); заснаваны Фонд Вікімедыя; Вікіпедыя прымае яго эмблему свету з мазаікі; арганізавана першая сустрэча вікіпедыстаў. Асноўныя прынцыпы Арбітражнай сістэмы Вікіпедыі і камітэта (гутаркова вядомай як «Arbcom») развітыя ў асноўным Фларэнс Дэвуар, Фрэдам Бодэрам і іншымі раннімі ключавымі вікіпедыстамі.

2004[правіць | правіць зыходнік]

Міжнародная колькасць артыкулаў Вікіпедыі працягвае хутка расці, падвойваючыся ў памеры праз 12 месяцаў, ад 500 000 артыкулаў да 1 млн (англійскіх было толькі менш за палову з іх) на больш чым 100 мовах. Серверы размешчаны ад Каліфорніі да Фларыды; Уведзеныя катэгорыі і табліцы стыляў CSS; адбываецца першая спроба блакаваць Вікіпедыю (Кітай, чэрвень 2004 года, працягласцю ў 2 тыдні). Пачынаюцца афіцыйныя выбары праўлення і ArbCom. Фларанс Нібар-Девуар — адзіны абраны чалавек, які спрыяў ArbCom. Яна і іншыя пачынаюць крытыкаваць праблемы раўнавагі і засяроджвання, накіроўваюць намаганні на стварэнне артыкулаў у закінутых абласцях. Прапанаваныя першыя фармальныя праекты, якія наўмысна ўраўнаважваюць змест і якія імкнуцца да сістэмнага ўхілу, якія з’яўляюцца вынікам структуры супольнасці Вікіпедыі.

2005[правіць | правіць зыходнік]

Шматмоўныя і падначаленыя парталы дзейнасці; збор сродкаў у першым квартале афіцыйна складае амаль $100 000 для мадэрнізацый сістэмы, каб абыходзіцца з попытам, які расце; Вікіпедыя становіцца самым папулярным даведачным вэб-сайтам у Інтэрнэце згодна Hitwise; Кітай зноў блакуе Вікіпедыю (кастрычнік); англійская Вікіпедыя змяшчае больш за 750 000 артыкулаў. Адбываецца першы скандал, калі вядомая фігура знаходзіць сваю апаганеную біяграфію, якая была незаўважанай на працягу многіх месяцаў (Скандал з біяграфіяй Сайгенталера). Услед за гэтай і іншымі праблемамі, распрацоўваюцца першая палітыка і сістэмныя змены, каб супрацьстаяць гэтым формам злоўжывання. Яны ўключаюць у сябе абнаўленне палітыкі прывілеі Checkuser, новую асаблівасць, названую паўаховай, больш строгую палітыку па біяграфіях якія жывуць людзей і маркіроўкі такіх артыкулаў для больш строгага рэцэнзавання і абмежаванні стварэння новай артыкула толькі зарэгістраванымі карыстальнікамі.

2006[правіць | правіць зыходнік]

Англійская Вікіпедыя атрымлівае 1½-мільённы артыкул; «Вікіпедыя» становіцца зарэгістраванай гандлёвай маркай Фонду Вікімедыя; скандалы вакол біяграфій памочнікаў Кангрэса выклікаюць грамадскую ўвагу: шматразовыя інцыдэнты, у якіх штатныя супрацоўнікі кангрэса і арганізатар выбарчай кампаніі злоўлены ў спробе таемна змяніць біяграфіі ў Вікіпедыі, арганізатар выбарчай кампаніі сыходзіць у адстаўку.

Джымі Вэйлз на Вікіманіі-2006 паказвае, што Вікіпедыя дасягнула дастатковага аб'ёму і заклікае акцэнтаваць увагу на якасці, заклік магчыма мацней усяго выяўлены ў імкненні да 100 000 асабліва якасных артыкулаў; створана новая прывілея «oversight» (рэвізор), якая дазваляе адзначаць пэўныя версіі архіваваных старонак з недапушчальным зместам як нябачныя. Паўабарона супраць ананімнага вандалізму, уведзеная ў 2005, аказваецца больш паспяховай, чым чакалася: абароненыя больш за 1000 старонак; Вікіпедыя прызнана адным з лепшых сусветных брэндаў гэтага года.

2007[правіць | правіць зыходнік]

Вікіпедыя працягвае расці, прыблізна з 5 млн зарэгістраваных удзельнікаў; усе моўныя раздзелы Вікіпедыі разам ўтрымліваюць 1,74 млрд слоў у 7,5 млн артыкулаў прыблізна на 250 мовах; англійская Вікіпедыя устойліва папаўняецца на 1700 артыкулаў у дзень, дамен wikipedia.org уваходзіць у дзясятку самых наведвальных у Інтэрнэце; Публічна запускаецца Citizendium.

Беларуская Вікіпедыя раскалолася на раздзелы акадэмічным і класічным правапісам.

5 лістапада 2007 года выдаленая Вікіпедыя на «сібірскай мове» — моўны раздзел, адпаведны выдуманай сібірскай мове (адкрыты 1 кастрычніка 2006 года).

2008[правіць | правіць зыходнік]

У студзені англійскі раздзел Вікіпедыі змяшчае больш за 2 172 800 артыкулаў, у якіх было зроблена больш за 193 207 500 зменаў. Розныя вікі-праекты ў многіх галінах працягваюць пашыраць і паляпшаць змест артыкулаў у межах сваіх магчымасцяў. У красавіку быў створаны 10-мільённы артыкул.

2010[правіць | правіць зыходнік]

Асобнікі кнігі «Вікіпедыя. Віртуальная энцыклапедыя»

У чэрвені 2010 года ў Баку ў выдавецтве Інстытута інфармацыйных тэхналогій Нацыянальнай Акадэміі навук Азербайджана была выдадзена кніга «Вікіпедыя. Віртуальная энцыклапедыя» на азербайджанскай мове, дзе дадзена інфармацыя аб гісторыі стварэння Вікіпедыі, яе цяперашнім стане, аб філасофіі Вікіпедыі, дзейнасці Фонду Вікіпедыі, пра даччыных праектах Вікіпедыі і аб істотных праблемах Вікіпедыі[1].

2011[правіць | правіць зыходнік]

Вікіпедыя і яе карыстальнікі па ўсім свеце праводзілі сотні святочных мерапрыемстваў у гонар 10-годдзя сайта 15 студзеня[2]. Сайт пачаў пашырэнне свайго росту ў Індыі, правёўшы сваю першую канферэнцыю ў Мумбаі ў лістападзе 2011 года[3]. Англійская Вікіпедыя пераадолела адзнаку ў 3,6 млн артыкулаў 2 красавіка і дасягнула 3,8 млн артыкулаў ўжо 18 лістапада. 7 лістапада 2011 года нямецкая Вікіпедыя перавысіла 100 мільёнаў правак, стаўшы другой па колькасці правак пасля англійскага выдання, якое дасягнула 500 мільёнаў правак на 24 лістапада 2011 года. Голандская Вікіпедыя перавысіла 1 млн артыкулаў 17 снежня 2011 года, заняўшы 4-е месца.

З 4 па 6 кастрычніка 2011 года італьянская Вікіпедыя стала недаступная ў знак пратэсту супраць італьянскага парламента, які прапанаваў DDL intercettazioni, які, у выпадку адабрэння, дазволіў бы любому чалавеку выдаляць інфармацыю, якая ўспрымаецца як ілжывая або абразлівая, без неабходнасці прадастаўлення доказаў[4].

Таксама ў кастрычніку 2011 года Wikimedia абвясціла аб запуску Wikipedia Zero з ініцыятывай дазволіць бясплатны мабільны доступ да Вікіпедыі ў краінах, якія развіваюцца на аснове партнёрскіх адносін з аператарамі сотавай сувязі.

2012[правіць | правіць зыходнік]

16 студзеня заснавальнік Вікіпедыі Джымі Вэйлз абвясціў аб тым, што англійская Вікіпедыя будзе зачынена 18 студзеня ў працягу 24 гадзін у рамках пратэсту, каб прыцягнуць увагу грамадскасці да прапанаванага Stop Online Piracy Act і PROTECT IP Act, двух антыпірацкіх законаў у рамках дэбатаў у Кангрэсе Злучаных Штатаў. Вэйлз і іншыя праціўнікі законапраекта верылі, што гэта падвяргае небяспекі свабоду слова і анлайн-інавацыі[5]. Падобны пратэст быў праведзены 10 ліпеня Расійскай Вікіпедыяй у знак пратэсту супраць закона «Аб рэгуляванні Інтэрнэту».

У канцы сакавіка 2012 Wikimedia Deutschland анансавала Wikidata, універсальную платформу для абмену дадзенымі паміж усімі моўнымі версіямі Wikipedia. Праект быў часткова прафінансаваны кампаніямі Google, фондам Гордана і Беці Мур і даследчым інстытутам Алена па развіццю штучнага інтэлекту[6]. Wikimedia Deutschland ўзяла на сябе адказнасць за першы этап Wikidata і першапачаткова планавала зрабіць платформу даступнай для рэдактараў да снежня 2012 года. Першая фаза Wikidata цалкам ўступіла ў сілу ў сакавіку 2013 года.[7][8]

Justin Anthony Knapp

У красавіку 2012 года Джасцін Нэп з Індыянапаліса, штат Індыяна, стаў першым чалавекам, які зрабіў адзін мільён правак у Вікіпедыі[9][10]. Джымі Вэйлз павіншаваў Нэпа за яго працу і ўручыў яму Special Barnstar медаль і Golden Wiki-прэмію за яго дасягненне[11]. Вэйлз таксама абвясціў, што цяпер 20 красавіка будзе «Justin Knapp Day»

13 ліпеня 2012 у англійскай Вікіпедыі быў апублікаваны 4-мільённы артыкул, Izbat al-Burj. У кастрычніку 2012 года гісторык і рэдактар «Вікіпедыі» Рычард Дж. Дженсен выказаў меркаванне, што англійская Вікіпедыя «набліжаецца да завяршэння», адзначаючы, што колькасць рэгулярна актыўных рэдактараў значна скарацілася пачынаючы з 2007 года, нягледзячы на бурны рост чытацкай аўдыторыі[12].

Паводле дадзеных Alexa Internet, Вікіпедыя стала шостым самым папулярным сайтам па стане на лістапад 2012 года[13]. Па версіі Dow Jones, Wikipedia заняла пятае месца ў свеце па стане на снежань 2012 года.

2013[правіць | правіць зыходнік]

22 студзеня 2013 г. італьянская Вікіпэдыя дасягнула 1 мільёна артыкулаў, заняўшы 5 месца па колькасці артыкулаў. У той жа час расійская і іспанская Вікіпедыі атрымалі свае мільённыя артыкулы 11 і 16 мая, адпаведна. 15 ліпеня шведская, а 24 верасня і польская Вікіпедыя атрымала свае мільённыя артыкулы, заняўшы восьмае і дзевятае месца, адпаведна.

27 студзеня галоўны пояс астэроідаў 274301 быў афіцыйна перайменаваны ў «Wikipedia».

Першая фаза базы дадзеных Wikidata, аўтаматычна якая забяспечвае міжмоўныя спасылкі і іншыя дадзеныя, стала даступная для ўсіх моўных выданняў у сакавіку 2013 года.

У красавіку 2013 года французская сакрэтная служба была абвінавачаная ў спробе ўвесці цэнзуру пасля пагроз Вікіпедыі арыштам, калі тая не выдаліць «сакрэтную інфармацыю» аб ваеннай радыёстанцыі П'ер-сюр-Ад[14].

У ліпені была запушчана сістэма рэдагавання Visual Editor, утвараючы першы этап, які дазваляе рэдагаваць артыкулы з выкарыстаннем Wiki Markup[15]. Таксама запушчаны рэдактар для смартфонаў і іншых мабільных прылад[16].

2014[правіць | правіць зыходнік]

Друкаванае выданне англійскай Вікіпедыі, якое ўключае больш за 1000 тамоў і больш за 1 100 000 старонак, была выдадзена нямецкімі аўтарамі Вікіпедыі ў 2014 годзе[17]. Праект фінансаваўся праз indiegogo і быў прызначаны як даніну павагі рэдактарам Вікіпедыі[18]. 22 кастрычніка 2014 года быў пабудаваны першы помнік Вікіпедыі ў польскім горадзе Слубіцы[19].

2015[правіць | правіць зыходнік]

У сярэдзіне 2015 года Вікіпедыя стала 7 па папулярнасці сайтам у свеце, па дадзеных Alexa Internet, зрушыўшыся на адну пазіцыю ўніз, у параўнанні з лістападам 2012 года. У пачатку 2015 года Вікіпедыя застаецца найбуйнейшай онлайн-энцыклапедыяй, з больш чым 36 млн артыкулаў ва ўсіх 291 моўных версіях[20] У сярэднім, Вікіпедыю праглядаюць больш за 10 млрд раз 495 мільёнаў унікальных наведвальнікаў кожны месяц[21], у тым ліку 85 мільёнаў наведвальнікаў з адных толькі Злучаных Штатаў, дзе яна з’яўляецца шостым па папулярнасці сайтам.

Мастак і праграміст Майкл Мандыберг, па стане на 7 красавіка 2015 года, раздрукаваў 7473 тома Вікіпедыі, кожны том змяшчае 700 старонак[22]. 12 ліпеня таго ж года праект быў завершаны: 7600 тамоў Вікіпедыі былі загружаныя на рэсурс Lulu.com[en], адкуль яны свабодна могуць быць раздрукаваныя любым карыстальнікам[23].

Гісторыя па прадметнай вобласці[правіць | правіць зыходнік]

Жалеза і ПЗ[правіць | правіць зыходнік]

  • У студзені 2002 года быў уведзены «Phase II» з праграмнага забеспячэння Вікі, замяняючы стары UseModWiki. Напісаны Магнусам Манске спецыяльна для праекта, ён уключаў PHP вікі-рухавічок.
  • У ліпені 2002 года адбылася пераробка праграмнага забеспячэння, якое выкарыстоўваецца ў Вікіпедыі; «Phase III» замяніў старэйшую версію «Phase II», і стаў называцца MediaWiki. Ён быў напісаны Лі Дэніэлам Крокерам у адказ на павялічваюцца патрабаванні расце праекта.
  • У кастрычніку 2002 года Дэрэк Рамсей пачаў выкарыстоўваць «бот», або праграму, далаючы вялікую колькасць артыкулаў аб гарадах Злучаных Штатаў; гэтыя артыкулы былі створаны аўтаматычна з амерыканскіх дадзеных перапісу. Часам падобныя боты выкарыстоўваліся раней для іншых тэм. Гэтыя артыкулы добра атрымліваліся, але некаторыя карыстальнікі крытыкавалі іх за аднастайнасць і аднолькавы стыль напісання.
  • У студзені 2003 года была дададзеная падтрымка матэматычных формул TeX. Код унёс Tomasz Wegrzanowski.
  • 9 чэрвеня 2003 года — ISBN у артыкулах цяпер спасылаюцца на старонку Special:Booksources, які прыводзіць іх змест з крыніц старонкі Wikipedia:Book. Раней адрасы спасылкі ISBN былі закадаваныя, а новыя прапаноўваліся на старонцы Wikipedia:ISBN.
  • Пасля 6 снежня 2003 года розныя сістэмныя паведамленні, паказаныя карыстальнікам Вікіпедыі, больш не былі гэтак складана кадаваныя, што дазваляла адміністратарам Вікіпедыі змяніць пэўныя часткі інтэрфейсу Медыявікі, напр., паведамленні, якія паказваюцца блакаваным карыстальнікам.
  • 12 лютага 2004 года серверныя былі перамешчаныя з Сан-Дыега, Каліфорнія ў Тампу, Фларыда.
  • 29 мая 2004 года ўсе розныя вэб-сайты былі абноўлены да новай версіі праграмнага забеспячэння MediaWiki.
  • З 3 чэрвеня 2004 года адміністратары маглі змяняць стыль інтэрфейсу, змяняючы CSS у адзінай табліцы стыляў MediaWiki:Monobook.css.
  • 7 чэрвеня 2005 года ў 15:00 па Усходняму Стандартнаму Часу (ЗША) вялікая частка сервераў Вікімедыя пераносіліся праз вуліцу ў новае месца. Усе праекты Вікімедыя ў гэты час былі прыпыненыя.

Унутраная структура[правіць | правіць зыходнік]

  • У красавіку 2001 года Вэйлз фармальна вызначае «нейтральную кропку гледжання», асноўную непродажную рэдакцыйную палітыку Вікіпедыі, перафармуліроўку палітыкі «Недахопу ўхілу», падкрэсленую Сэнгерам для Нупедыі вясной ці летам 2000, у якім было шмат падобных асноўных прынцыпаў.
  • У лютым 2002 года праблемы па рызыцы маючай адбыцца цэнзуры і камерцыялізацыі Bomis Inc (першапачатковага ўладальніка Вікіпедыі), прымусілі большасць удзельнікаў іспанскай Вікіпедыі аддзяліцца і незалежна ўсталяваць сваю як Enciclopedia Libre. Пасля тлумачэнні стану Вікіпедыі і яе некамерцыйнай прыроды пазней у тым жа годзе, перамовы аб зліцці кампаній Enciclopedia Libre і паўторна заснаванай іспанскай Вікіпедыяй зрэдку мелі месца ў 2002 і 2003, але ніякіх высноваў не было зроблена. На ліпень 2007 года, гэтыя праекты працягваюць суіснаваць як істотныя крыніцы даведачнай інфармацыі на іспанскай мове, прыблізна з 36 700 артыкуламі (EL) і 248 800 артыкуламі (Ісп.) адпаведна.
  • Таксама, у 2002 годзе палітыка і стылявыя праблемы былі растлумачаныя з стварэннем Кіраўніцтва па Стылі, разам з мноствам іншых палітык і рэкамендацый.
  • У ліпені 2003 года ўведзена правіла супраць рэдагавання карыстальнікам сваёй біяграфіі.
  • 28 кастрычніка 2003 года адбылася першая «сапраўдная» сустрэча Вікіпедыстаў у Мюнхене. Сустрэчы адбыліся ў іншых гарадах, і хутка мноства рэгулярных сустрэч Вікіпедыстаў было ўстаноўлена па ўсім свеце. Таксама, з тых часоў паўсталі некалькі інтэрнэт-супольнасцяў, уключаючы адно на папулярным вэб-сайце LiveJournal.
  • З 10 ліпеня да 30 жніўня 2004 года спасылкі «Wikipedia:Browse» і «Wikipedia:Browse by overview», якія знаходзіліся раней на Галоўнай Старонцы, былі замененыя спасылкамі да кароткім аглядам. 27 жніўня 2004 года быў запушчаны Партал Супольнасці, служачы цэнтрам намаганняў супольнасці.
  • У траўні 2006 года ў англійскай Вікіпедыі была ўведзена новая асаблівасць «oversight», дазваляючы групе высока давераных карыстальнікаў сціраць старонкі, якія змяшчаюць парушэнні аўтарскіх правоў або паклёпніцкую або асабістую інфармацыю. Да гэтага выдаляць старонкі было працаёмка, таксама, выдаленыя версіі заставаліся бачнымі іншым адміністратарам і маглі быць адноўлены імі.
  • У красавіку 2007 года ў выніку 4 месяцаў перагляду палітыкі працоўнай групай з некалькіх сотняў рэдактараў супольнасць прагаласавала за аб’яднанне асноўных палітык Вікіпедыі ў адну асноўную палітыку. Прапанова не атрымлівала згоды; істотнае ўяўленне стала відавочным, што існуючая структура трох моцных, засяроджаных палітык, якія ахопліваюць адпаведныя вобласці, часта бачылася як больш карысная для праверкі якасці, чым адна аб’яднаная.

Праекты і славутасці[правіць | правіць зыходнік]

  • У снежні 2002 года быў створаны першы роднасны праект — Вікіслоўнік; Ён выкарыстоўвае той жа праграмнае забеспячэнне, што і Вікіпедыя.
  • 20 чэрвеня 2003 года, у той жа дзень, калі быў заснаваны Фонд Вікімедыя, створаны Вікіцытатнік. Месяц праз запушчаны «Wikibooks». Вікікрыніцы будуць усталяваны да канца года.
  • 20 красавіка 2004 года ў англійскім раздзеле налічваецца 250 000 артыкулаў
  • 7 ліпеня 2004 года колькасць артыкулаў на англійскай мове дасягае 300 000.
  • 20 лістапада 2004 года ў англійскім раздзеле налічваецца 400 000 артыкулаў.
  • У маі 2005 года Вікіпедыя, згодна з кампаніі Hitwise, становіцца самым папулярным даведачным вэб-сайтам у Інтэрнэце, апускаючы Dictionary.com на другое месца.
  • 29 верасня 2005 года колькасць артыкулаў англійскай Вікіпедыі пераходзіць адзнаку ў 750 000.
  • 15 жніўня 2006 года Фонд Вікімедыя запускае Віківерсітэт.

Фінансаванне[правіць | правіць зыходнік]

  • Адзін з першых збораў сродкаў быў праведзены з 18 лютага да 1 сакавіка 2005 года і сабраў $94 000, перасягнучы чаканні на $21 000.
  • 6 студзеня 2006 года скончыўся збор Q4 2005, сабраўшы ў агульнай складанасці больш за $390 000.
  • У чэрвені 2007 года было абвешчана, што Нямецкая Вікіпедыя будзе фінансавацца дзяржавай.

Знешні ўплыў[правіць | правіць зыходнік]

Іншыя прыкметныя падзеі[правіць | правіць зыходнік]

Блакаванне Вікіпедыі[правіць | правіць зыходнік]

Былі выпадкі, калі Вікіпедыя блакавалася нацыянальнымі ўладамі. Да цяперашняга часу яны звязаны з КНР, Іранам, Тунісам, Узбекістанам і Сірыяй.

Кантынентальны Кітай[правіць | правіць зыходнік]

Кітайская Вікіпедыя блакавалася ўжо неаднаразова. Упершыню доступ карыстальнікаў з КНР да сервераў Вікімедыі быў заблакаваны з 2 па 21 чэрвеня 2004. Гэта звязваюць з 15-й гадавінай падзей на плошчы Цяньаньмэнь 4 чэрвеня 1989. Другі раз доступ да Вікіпедыі з Кітая быў абмежаваны з 23 па 27 верасня 2004. Аднак гэта абмежаванне не насіла ўсёабдымнага характару і закранула не ўсіх карыстальнікаў у Кітаі. Прычыны гэтай блакавання да гэтага часу невядомыя. Трэцяе блакаванне дзейнічала з 19 кастрычніка 2005 года па 10 лістапада 2006 года.

Іран[правіць | правіць зыходнік]

Доступ да Вікіпедыі для карыстальнікаў з Ірана быў зачынены 3 снежня 2006 года, адначасова з іншымі папулярнымі сайтамі, напрыклад, YouTube і IMDB. Лічыцца, што гэтае блакаванне звязанае з разгорнутай у краіне кампаніяй па барацьбе з уплывам заходняй культуры.

Сірыя[правіць | правіць зыходнік]

Доступ да арабскай Вікіпедыі быў зачынены з 30 красавіка 2008 года па 13 лютага 2009 г.

Туніс[правіць | правіць зыходнік]

Вэб-сайт Вікімедыя быў заблакаваны на некалькі дзён (23-27 лістапада, 2006) у Тунісе.

Узбекістан[правіць | правіць зыходнік]

27 снежня 2011 года ў Узбекістане былі блакаваныя Вікіпедыя (усе моўныя раздзелы), Mail.Ru і мноства іншых сайтаў.

З 17 лютага 2012 года ва Узбекістане заблакаваная ўзбекская Вікіпедыя[24][25].

Зніжэнне колькасці аўтараў[правіць | правіць зыходнік]

Гісторыя Вікіпедыі ў малюнках[правіць | правіць зыходнік]

Рост васьмі найбуйнейшых Вікіпедый з ліпеня 2001 года да красавіка 2010 года
Рост французскай Вікіпедыі
Рост англійскай Вікіпедыі
Дата Колькасць, тыс.
Красавік 2003 125[26]
Красавік 2004 250
Сакавік 17, 2005 500[27]
Сакавік 1, 2006 1000[28]
Верасень 10, 2007 2000[29]
Рост рускай Вікіпедыі
Дата Колькасць, тыс.
Снежань 2004 10
Снежань 2005 50
Жнівень 2006 100
Сакавік 2007 150
Верасень 2007 200
Сакавік 2008 250
Ліпень 2008 300
Студзень 2009 350
Люты 2010 500
Кастрычнік 2010 600
Красавік 2011 700

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ В Баку выпустили книгу «Википедия. Виртуальная энциклопедия»
  2. ↑ Jon Brodkin. Wikipedia celebrates a decade of edit wars, controversy and Internet dominance. Network World. Праверана 6 сакавіка 2016.
  3. ↑ Wikipedia hosts India conference amid expansion push - BBC News (англ.). BBC News. Праверана 6 сакавіка 2016.
  4. ↑ Italian Wikipedia Hidden To Protest WireTap Law. PCMAG. Праверана 6 сакавіка 2016.
  5. ↑ Ortenzi, T. J. (2012-01-16). "Wikipedia blackout coming Wednesday, says co-founder Jimmy Wales". The Washington Post [амерыканская англійская]. Праверана 2016-03-06.
  6. ↑ Wikidata to provide structured data for all Wikipedia versions. CNET. Праверана 6 сакавіка 2016.
  7. ↑ Sarah Perez. Wikipedia’s Next Big Thing: Wikidata, A Machine-Readable, User-Editable Database Funded By Google, Paul Allen And Others. TechCrunch. Праверана 6 сакавіка 2016.
  8. ↑ Wikidata live on the English Wikipedia. Wikimedia Blog. Праверана 6 сакавіка 2016.
  9. ↑ Alissa Skelton2012-04-23 22:19:23 UTC. Wikipedia Volunteer Editor Reaches 1 Million Edits. Mashable. Праверана 6 сакавіка 2016.
  10. ↑ First man to make 1 million Wikipedia edits. Telegraph.co.uk. Праверана 6 сакавіка 2016.
  11. ↑ Hardest working man on the internet passes one million Wikipedia edits. Engadget. Праверана 6 сакавіка 2016.
  12. ↑ Rebecca J. Rosen. Surmounting the Insurmountable: Wikipedia Is Nearing Completion, in a Sense (англ.). The Atlantic. Праверана 6 сакавіка 2016.
  13. ↑ wikipedia.org Site Overview(недаступная спасылка). www.alexa.com. Архівавана з першакрыніцы 1 снежня 2019. Праверана 6 сакавіка 2016.
  14. ↑ Willsher, Kim (2013-04-07). "French secret service accused of censorship over Wikipedia page". The Guardian [брытанская англійская]. Праверана 2016-03-06.
  15. ↑ Arthur, Charles (2013-07-02). "Boot up: wireless contact lens, Wikipedia's visual editing, Samsung's share slide and more". The Guardian [брытанская англійская]. Праверана 2016-03-06.
  16. ↑ Edit Wikipedia on the go « Wikimedia blog. Праверана 6 сакавіка 2016.
  17. ↑ WikiPeaks? // The Economist. — ISSN 0013-0613.
  18. ↑ Flood, Alison (2014-02-20). "Wikipedia 1,000-volume print edition planned". The Guardian [брытанская англійская]. Праверана 2016-03-06.
  19. ↑ Polish town to build statue honouring Wikipedia. Telegraph.co.uk. Праверана 6 сакавіка 2016.
  20. ↑ List of Wikipedias - Meta. meta.wikimedia.org. Праверана 6 сакавіка 2016.
  21. ↑ Wikimedia Traffic Analysis Report - Wikipedia Page Views Per Country - Overview. stats.wikimedia.org. Праверана 6 сакавіка 2016.
  22. ↑ Schuessler, Jennifer (2015-06-16). "Moving Wikipedia From Computer to Many, Many Bookshelves". The New York Times. Праверана 2016-03-06.
  23. ↑ Уилл Гринберг. Ever wondered what a $500,000 version of Wikipedia would look like?(англ.)  на сайте washingtonpost.com, 18 июня 2015
  24. ↑ В Узбекистане заблокирована узбекская версия «Википедии» — Фергана — международное агентство новостей
  25. ↑ В Узбекистане заблокировали национальный раздел «Википедии»
  26. ↑ From Detailed tables and charts of Wikipedia statistics
  27. ↑ Wikipedia reaches milestone with half-million English articles 21 March 2005
  28. ↑ English Wikipedia hits one million articles 6 March 2006
  29. ↑ Michael Arrington, «Wikipedia: 2 Million Article Milestone», TechCrunch, September 12, 2007, retrieved January 4, 2008


Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Гісторыя_Вікіпедыі&oldid=4581007"