Дамінік Рэйтан

Дамінік Рэйтан
Дамінік Рэйтан
Дата нараджэння	20 чэрвеня 1783
Месца нараджэння	Доктаравічы, Слуцкае княства, Новагародскі павет, Новагародскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Дата смерці	1 лістапада 1852 (69 гадоў)
Месца смерці	Доктаравічы, Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Месца пахавання	Ляхавіцкія могілкі[d];
Бацька	Міхал Ксаверы Рэйтан[d]
Жонка	Соф’я Феліцыя з Каменскіх[d]
Альма-матар	Віленскі ўніверсітэт;
Грамадзянства	Рэч Паспалітая;

Дамінік Рэйтан (польск.: Dominik Reyten, Dominik Rejtan; 20 чэрвеня 1783 — 1 лістапада 1851) — вайсковы дзеяч, удзельнік франка-расійскай вайны 1812 года, пляменнік славутага Тадэвуша Рэйтана.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Дзяцінства[правіць | правіць зыходнік]

Дамінік Рэйтан нарадзіўся 20 чэрвеня 1783 года ў сям’і наваградскага земскага пісара Міхала Ксаверыя Рэйтана і Ганараты з Багдановічаў, старасцянкі Кавалеўскай. Быў наймалодшым з чатырох сыноў. Па смерці жонкі бацька ажаніўся другім разам з Людавікай з Касінскіх, удавой свайго брата Юзафа. Міхал Ксаверый за жыццё зрабіў паспяховую кар’еру і меў пасаду Слуцкага павятога маршалка. Не раз рабіўся героем літаратурных твораў. Яго імя фігуруе ў творах Юзафа Крашэўскага, Генрыка Жавускага, Станіслава Рэйтана.

Дзяцінства Дамінік Рэйтан правёў у маёнтку Доктаравічы Капыльскага павета, дзе жылі яго бацькі. Вучыўся спачатку, відаць, у Слуцку, які знаходзіўся непадалёк. Пазней у Віленскай акадэміі^[1].

Служба ў войску[правіць | правіць зыходнік]

На час маладосці прыпадае крах радзімы Дамініка — Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў. Адбіваецца ў памяці і параза нацыянальна-вызваленчага паўстання Тадэвуша Касцюшкі. У той жа час у выніку рэвалюцыйных падзей у Францыі да ўлады прыходзіць Напалеон Банапарт. Ім распачынаюцца ваенныя дзеянні на ўсход. І ўжо 22 ліпеня 1807 года Напалеонам на колішніх землях Кароны Польскай ствараецца Варшаўскае княства. Дамінік, у спадзеве на аднаўленне Вялікага Княства Літоўскага, не марнуючы часу ўступае добраахвотнікам у войска новай дзяржавы. Імаверна спачатку адбывае службу ў 6-м уланскім палку, з якога ў 1809 годзе фармуецца 9-ы ўланскі полк і сярод афіцэраў якога знаходзім і Дамініка Рэйтана. За час Аўстрыйскай кампаніі праз сваю мужнасць Дамінік дастае пагоны капітана і залаты крыж.

У час падрыхтоўкі да кампаніі 1812 года Напалеонам выдаецца загад князю Юзафу Панятоўскаму аб падборы шасці найбольш здольных афіцэраў для службы ў Генеральным штабе Вялікай арміі, якія ведалі б замежныя мовы, мелі добрыя манеры і паходжанне. Сярод прэтэндэнтаў на высокую пасаду быў абраны і Дамінік Рэйтан, што сведчыць пра яго выключныя вайсковыя здольнасці і адукаванасць. Такім чынам, знаходзячыся пры стаўцы Генштаба Дамінік Рэйтан становіцца відавочцай і ўдзельнікам усіх значных бітваў франка-расійскай вайны^[2]. Пасля паразы расійскай кампаніі разам з Напалеонам адступае на Захад. Увосень 1813 года Дамінік ледзь не становіцца ахвярай варожай артылерыі: гарматнае ядро, праламаўшы галіны дрэва, праляцела над галовамі вайскоўцаў^[3]. Годам пазней ледзь не трапляе ў палон да расійскіх казакоў, праз атрад якіх прыйшлося прабівацца боем^[4]. Тады ж, вясной 1814 года, у наваколлі Фантэнбло адбываецца сусрэча Дамініка Рэйтана з Тадэвушам Касцюшкам. З канчатковым разгромам напалеонаўскай арміі перапыняецца і вайсковая кар’ера Дамініка Рэйтана, якую закончыў у чыне падпалкоўніка.

Вяртанне на радзіму[правіць | правіць зыходнік]

Знаходзячыся ў Парыжы Дамінік піша ліст з прашэннем да расійскага імператара Аляксандра І на дазвол аб вяртанні на радзіму. На які атрымлівае станоўчы адказ. Вяртаецца яму і секвестараваны маёнтак. У выніку Дамінік атабарваецца ў родных Доктаравічах, займаецца ўжо грамадска-сацыяльным жыццём і сямейнымі справамі. У 1818—1820-я гады ўваходзіць у склад масонскіх ложаў «Святога Уладзіслава Ягайлы» Слуцка, «Шчаслівага вызвалення» і «Святыня спакою» Нясвіжа, Мінска. З 1823 па 1829 гады Дамінік Рэйтан уваходзіць у склад слуцкага «Попечительского комитета о бедных», а ў 1830—1835 гадах становіцца адным з галоўных фундатараў новага мураванага будынку Слуцкай гімназіі.

На пачатку 1820-х Дамінік жэніцца з Сафіяй Феліцыяй Камінскай, дачкой мінскага віцэ-губернатара Людвіка Камінскага. Ад гэтага шлюбу ў іх нарадзіліся дочкі Барбара Людавіка Ізабэла Бенедыкта (1822—?) і Алена, сыны Аляксандр Адам Станіслаў (1823—1824) і Стэфан Міхал Ян (1824—1863). Але шлюб аказаўся не надта трывалым. Пазней (па інфармацыі Я. Янушкевіча і З. Дразда) Людвіка выходзіць замуж за Рудольфа Пішчалу, які спрычыніўся да ўзнікнення ў Мінску знакамітага «Пішчалаўскага замка» (таксама вядомага як «Валадарка»)^[5].

Памёр Дамінік Рэйтан 1 лістапада 1851 года. Пахаваны на Ляхавіцкіх могілках. Да вясны 2014 года захоўвалася так званая капліца Дамініка Рэйтана. Па нявысветленых прычынах разбурана. Захаваўся металёвы надгробак.

Зноскі

↑ Stanislaw Reyten «Tak bylo u nas» // Warszawa −1858 — S. 370
↑ Wanda Konczynska «Pamiatki po Tadeuszu Rejtanie w Krakowie» // Czas, № 183—1935.
↑ R.Bielecki Berezyna 1812 // Bellona-Warszawa — 1990.
↑ Bronislaw Gembarzewski Wojsko polskie: Księstwo Warszawskie: 1807—1814 // Warszawa — 1905.
↑ Сборник исторических материалов извлеченных из архива собственной его императорской величества канцелярии, вып. 4 // С.-Петербург — 1891 — С. 493

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

З.Юркевіч «Дамінік Рэйтан, пляменнік славутага Тадэвуша Рэйтана»
Юркевіч З. Ю. Пляменнікі Тадэвуша Рэйтана ў 1812 годзе: Дамінік Рэйтан http://reyten.blogspot.com.by/2015/12/1812_21.html

[1] Stanislaw Reyten «Tak bylo u nas» // Warszawa −1858 — S. 370

[2] Wanda Konczynska «Pamiatki po Tadeuszu Rejtanie w Krakowie» // Czas, № 183—1935.

[3] R.Bielecki Berezyna 1812 // Bellona-Warszawa — 1990.

[4] Bronislaw Gembarzewski Wojsko polskie: Księstwo Warszawskie: 1807—1814 // Warszawa — 1905.

[5] Сборник исторических материалов извлеченных из архива собственной его императорской величества канцелярии, вып. 4 // С.-Петербург — 1891 — С. 493

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]