Заходні камітэт

Заходні камітэт (1862—1865) — камітэт, які быў створаны 20 верасня 1862 г. паводле ўказу расійскага імператара Аляксандра II як найвышэйшы адміністрацыйны орган для разгляду пытанняў кіравання «заходнімі губернямі» («Заходнім краем») Расійскай Імперыі.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Неабходнасць стварэння камітэта была выклікана сялянскімі хваляваннямі ў Заходнім краі, якія пачаліся пасля пачатку рэалізацыі сялянскай рэформы ў Расійскай Імперыі на падставе маніфеста 19 лютага 1861 г., а таксама ростам апазіцыйнай актыўнасці карэннага (галоўным чынам, каталіцкага і польскамоўнага) дваранства края, перарослай у паўстанне 1863—1864 гадоў. Таму Заходні камітэт меў задачы абмеркавання мерапрыемстваў «да ўстанаўлення ў адзначаным краі парадка і ўмацавання ў ім спакою» і быў скасаваны, калі стала мараверагодным узнаўленне сялянскіх і паўстанцкіх выступленняў. Штуршком стварэння камітэта была акцыя дваран-палякаў Падольскай губерні, якія на губернскім дваранскім сходзе 19 верасня 1862 г. склалі афіцыйны адрас расійскаму імператару аб жаданні ўключэння Падольскай губерні ў адміністрацыйна-тэрытарыяльных адносінах у склад Царства Польскага.

Старшынёй камітэта быў старшыня Камітэта міністраў. У склад камітэта ўваходзілі кіраўнікі ўсіх асноўных міністэрстваў і ўстаноў: міністр унутраных спраў, ваенны міністр, міністр дзяржаўных маёмасцей, міністр асветы, міністр фінансаў, міністр замежных спраў, шэф жандараў і обер-пракурор Сінода. Справаводства камітэта вяла канцылярыя Камітэта міністраў, а справаводцам камітэта быў прызначаны Ф.П. Карнілаў.

Заходні камітэт меў законадарадчыя правы і за час існавання камітэта былі разгледжаны розныя прапановы (у тым ліку ад віленскага і кіеўскага ваенных генерал-губернатараў) па кіраванні Заходнім краем і прыняцці новых законаў, якія б тычыліся заходніх губерняў. Прапановы па ўзнятым пытанням спачатку абмяркоўваліся ў камітэце, выпрацоўвалася меркаванне, якое пасля перадавалася імператару для канчатковай ухвалы ці адхілення. Напрыклад, у 1863 г. па ініцыятыве віленскага ваеннага генерал-губернатара Міхаіл Мураўёва з санкцыі Заходняга камітэта і зацвярджэння імператара Аляксандра II было вырашана поўнасцю ачысціць у заходніх губернях усе дзяржаўныя і адукацыйныя ўстановы ад католікаў, хоць зрабіць гэта адразу (па прычыне недахопу кадраў) не ўдалося.

Камітэт кіраваў рэалізацыяй у Заходнім краі пачатых у Расійскай Імперыі ліберальных рэформ — у першую чаргу, выпрацоўваў палітыку мясцовых асаблівасцей рэалізацыі гэтых рэформ у краі (як правіла, у бок абмежаванасці іх характару). Ён таксама разглядаў пытанні, звязаныя з падаўленнем паўстання 1863—1864 гадоў, высылкай вязненых паўстанцаў з «заходніх губерняў» ва ўнутраныя губерні імперыі, перасяленнем у край рускіх сялян; прымаў справаздачы губернатараў і генерал-губернатараў «заходніх губерняў» аб становішчы ў падначаленых ім губернях; вырашаў памер кантрыбуцыйнага «працэнтнага збора», якім былі абкладзены яшчэ ў пачатку 1863 г. дваране заходніх губерняў і г.д.

Апошняе паседжанне Заходняга камітэта адбылося 22 снежня 1864 г., а 5 студзеня 1865 г. ён быў скасаваны і яго справы (42 тамы) перададзены ў Камітэт міністраў, дзе пачалі разглядацца пытанні адносна заходніх губерняў.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Середонин, С. М. Исторический обзор деятельности Комитетов министров: в 4 т. / С. М. Середонин. — СПб., 1902. — Т. 3. — ч. 1. (руск.)
Самбук, С. М. Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века / Ред. В. П. Панютич. — Минск: Наука и техника 1980. — 224 с. (руск.)
Валуев, П. А. Дневник П. А. Валуева, министра внутренних дел. — М.: АН СССР, 1961, — Т. 1. — 422 с. (руск.)
Кісялёў, Г. В. Заходні камітэт / Г. В. Кісялёў // БелСЭ. — Т. — Мн., 1971.