Земамысл

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Земамысл
польск.: Siemomysł
Князь палян
Нараджэнне 922
Смерць 950-я
Род Пясты
Бацька Лешак[d]
Жонка Горка[d][1]
Дзеці Мешка I, Чцібар і Адэлаіда[d]
Веравызнанне язычніцтва
Дзейнасць манарх
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Земамы́сл (польск.: Siemomysł) — паўлегендарны князь палян з дынастыі Пястаў. Земамысл вядомы толькі з хронікі Гала Ананіма, паводле якой ён атрымаў у спадчну прастол пасля смерці свайго бацькі Лешака, быў бацькам першага дакладна вядомага князя Мешкі I і «ў тры разы вышэй падняў памяць пра продкаў сваёй высакароднасцю і годнасцю»[2].

Гістарычнасць Земамысла, як і іншых Пястаў да Мешкі I, ставіцца пад сумнеў. Да нядаўняга часу ў польскай гістарыяграфіі князь называўся няйначай як Ziemomysł (гэта форма атрымала распаўсюджванне дзякуючы папулярнай працы «Генеалогія Пястаў» Освальда Бальцэра (1895), аднак у апошні час у святле найноўшых даследаванняў у вобласці польскай анамастыкі яго імя перадаецца як Siemomysł. Гэта розначытанне звязана з тым, што раней этымалогія імя князя прыводзілася ў значэнні «які думае пра зямлю»[3], тады як больш верагодна паходжанне імя ад славянскага слова «семя» ў значэнні сям'я, род[4].

Гады жыцця і кіравання Земамысла невядомыя. Гіпатэтычна ён павінен быў нарадзіцца каля 930 года (некаторыя даследчыкі мяркуюць, што кіраванне Земамысла было вельмі кароткім, а сам нарадзіўся каля 950 года). Земамыслу звычайна прыпісваюць палітычнае аб'яднанне земляў палян, гаплян і мазаўшан, хоць і не выключаюць, што аб'яднанне магло адбыцца і падчас кіравання яго бацькі. Паводле гіпотэзы Генрыха Лаўмянскага, у 954 годзе Земамысл падтрымаў паўстанне племя ўкран супраць улады немцаў[5].

Імя жонкі (ці жонак) князя таксама невядома. Па адной з версій, яго жонкай была дачка князя ляхаў Уладзіслава, данніка Старажытнарускай дзяржавы[6] Тым часам, недахоп крыніц не дазваляе гаварыць пра гэту версію сур'ёзна. Паводле чэшскай хронікі Вацлава Гаека, маці Мешкі I была Горка, імя якой у іншых крыніцах не сустракаецца, аднак сумніўнасць гэтага было адзначана яшчэ Бальцэрам[7].

Вядома пра трох сыноў Земамысла. Верагодна, старэйшым быў Мешка, які стаў князем пасля смерці бацькі, хоць старэйшым мог быць і невядомы па імі сын, які памёр у 964 ці 965 гадах (паводле Бальцэра, у 963 годзе). Малодшым сынам Земамысла быў Чцібар[8].

Цалкам магчыма, што дачкой Земамысла была жонка невядомага па імі паморскага князя[9]. Гэта версія заснавана ў тым ліку і на тым факце, што імя Земамысл насіў паморскі князь, які згадваецца ў крыніцах пад 1046 годам. Тым часам, некаторыя даследчыкі лічаць, што яна была дачкой Мешкі I[10][11].

Освальд Бальцэр у сваёй «Генеалогіі Пястаў» прыпісваў Земамыслу сына Прокуя, які, як лічыцца цяпер, не мае дачынення да дынастыі Пястаў, і дачку Адэлаіду, легендарную «Белую княгіню» — папулярны вобраз у ранняй польскай гістарыяграфіі[12].

Паводле сачыненняў польскіх гісторыкаў XVI—XVII стагоддзяў, дакладнасць якіх сучасныя гісторыкі падвяргаюць сур'ёзным сумневам, Земамысл аказваў дапамогу Алегу Мараўскаму, нібы, блізкаму сваяку князёў Русі з дынастыі Рурыкавічаў.

Зноскі

  1. ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  2. ↑ Галл Аноним. Хроника или деяния князей или правителей польских. Книга I // Славянские хроники / перевод Л. М. Поповой. — М.: Глагол, 1996. — С. 334.
  3. ↑ «Великая хроника» о Польше, Руси и их соседях XI—XIII вв. / Под ред. В. Л. Янина; Сост. Л. М. Попова, Н. И. Щавелева. — М.: Издательство Московского университета, 1987. — С. 65-66. — 264 с.
  4. ↑ Jasiński K. Rodowód pierwszych Piastów. — Warszawa, 1992 (репринт). — S. 46-47.
  5. ↑ Łowmiański H. Początki Polski. — T. 5. — Warszawa, 1973. — S. 512—513.
  6. ↑ Powierski J. O pochodzeniu imienia Władysław w dynastii piastowskiej. Przyczynek do stosunków polsko-ruskich w X—XII w. // Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego, Historia. — № 14 (1984). — S. 43.
  7. ↑ Balzer O. Genealogia Piastów. — Wyd. II. — Kraków 2005. — S. 44.
  8. ↑ Jasiński K. Rodowód pierwszych Piastów. — Warszawa, 1992 (репринт). — S. 90.
  9. ↑ Łowmiański H. Początki Polski. — T. 5. — Warszawa, 1973. — S. 418.
  10. ↑ Labuda G. Mieszko I // PSB. — T. 21. — 1976. — S. 33.
  11. ↑ Siemomysł // Ludzie pomorskiego średniowiecza, Gdańskie Towarzystwo Naukowe. — Seria popularnonaukowe «Pomorze Gdańskie». — № 13. — 1981ю — S. 124.
  12. ↑ Jasiński K. Rodowód pierwszych Piastów. — Warszawa, 1992 (репринт). — S. 71-72.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • «Великая хроника» о Польше, Руси и их соседях XI—XIII вв. / Под ред. В. Л. Янина; Сост. Л. М. Попова, Н. И. Щавелева. — М.: Издательство Московского университета, 1987. — С. 65-66. — 264 с.
  • Галл Аноним. Хроника или деяния князей или правителей польских. Книга I // Славянские хроники / перевод Л. М. Поповой. — М.: Глагол, 1996. — С. 334.
  • Buczek K. Zagadnienie wiarygodności dwu relacji o początkowych dziejach państwa polskiego // Prace z dziejów Polski Feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu. — Warszawa, 1960. — S. 45.
  • Gieysztor A. Siemomysł książę polański // Słownik Starożytności Słowiańskich. — T. 5, 1975. — S. 168.
  • Jasiński K. Rodowód pierwszych Piastów. — Warszawa-Wrocław, 1992.
  • Jasiński K. Siemomysł // Polski Słownik Biograficzny. — T. 37. — 1992. — S. 58-59.
  • Koneczny F. Dzieje Polski za Piastówю — Kraków, 1902. — S. 28.
  • Łowmiański H. Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu // Początki Państwa Polskiego. — T. 1. — Poznań, 1962.
  • Łowmiański H. Początki Polski. — T. 5. — Warszawa, 1973.
  • Trawkowski S. Jak powstawała Polska. — Wyd. 5. — Warszawa, 1969.
  • Wojciechowski Z. Polska nad Wisłą i Odrą. Katowice, 1939. — S. 34.
  • Wyrozumski J. Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek-1370). — Kraków, 1999. — S. 70.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Земамысл&oldid=4541190"