Калумбійскі канфлікт
.jpg)
.svg){kind=small}
Калумбійскі канфлікт пачаўся прыкладна ў 1964 ці 1966 годзе і з’яўляецца асіметрычнай вайной нізкай інтэнсіўнасці на тэрыторыі Калумбіі паміж калумбійскім урадам, ваенізаванымі групамі, злачыннымі сіндыкатамі і левымі партызанамі, такімі як Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі — Армія народа і Армія нацыянальнага вызвалення.
Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Паходжанне канфлікту ў Калумбіі звязана з аграрнымі беспарадкамі 1920 года ў правінцыі Сумапас[8]. Сяляне ў той час змагаліся за права ўласнасці на кававыя плантацыі, што выклікала раскол паміж кансерватарамі і лібераламі. Кульмінацыяй стала «Ла Віяленсія», падчас якой загінулі 200 000 чалавек. Вайна пачалася з паўстання ліберальнай апазіцыі супраць кансерватараў. Канфлікт быў справакаваны забойствам папулісцкага палітычнага лідара Хорхе Эліесера Гайтаны ў 1948 годзе і працягваўся да 1958 года. Лібералы праігралі, што заахвоціла іх шукаць саюзнікаў. Пасля моцных антыкамуністычных рэпрэсій у сельскіх раёнах Калумбіі ў 1960-я ліберальныя і камуністычныя баевікі былі рэарганізаваныя ў рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі, што прывяло да разгортвання новага канфлікту[9].
Прычыны новай вайны вар’іруюцца ад адной групы да іншай. Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі і іншыя партызанскія рухі сцвярджаюць, што змагаюцца за правы бедных у Калумбіі, каб абараніць іх ад урадавага гвалту і забяспечыць сацыяльную справядлівасць праз усталяванне камуністычнага рэжыму. Калумбійскі ўрад сцвярджае, што змагаецца за парадак і стабільнасць, імкнучыся абараніць правы і іінтарэсы сваіх грамадзян. Правыя ваенізаваныя групы сцвярджаюць, што рэагуюць на меркаваныя пагрозы з боку партызанскіх рухаў. І партызанскія, і правыя ваенізаваныя групы абвінавачваюцца ў незаконным абароце наркотыкаў і тэрарызме. Усе бакі, якія ўдзельнічаюць у канфлікце, падвяргаюцца крытыцы за шматлікія парушэнні правоў чалавека.
Ход вайны[правіць | правіць зыходнік]
1960-я і 1980-я[правіць | правіць зыходнік]
Калумбійскі ўрад арганізаваў некалькі рэйдаў супраць партызан у канцы 1950-х і пачатку 1960-х гадоў. Гэтыя намаганні былі падтрыманы ўрадам ЗША і ЦРУ.
У пачатку 1960-х гадоў калумбійскія вайсковыя падраздзяленні пачалі нападаць на сялянскія абшчыны на падставе таго, што гэтыя сялянскія абшчыны былі месцам засяроджвання бандытаў і камуністаў. У 1964 годзе масіраваны напад арміі на абшчыну Маркеталія прывёў да стварэння FARC.
Баявыя дзянні ў перыяд з 1964 па 1974 суправаджаліся сутыкненнямі партызанскага характару ў джунглях і сельскай мясцовасці. Аднак у 1974 годзе выклік ураду кінуў Рух 19 красавіка (M-19), што прывяло да пачатку новай фазы канфлікту. M-19 створаны як гарадскі партызанскі атрад у адказ на фальсіфікацыю вынікаў выбараў 1970 года з боку сталага прэзідэнтам Місаэля Пастрана. Арганізацыя зладзіла шэраг буйных акцый пратэстаў і беспарадкаў у буйных гарадах краіны, а затым перайшла да вядзення падпольнай і партызанскай вайны.
1980-я[правіць | правіць зыходнік]
Да 1982 года ліберальны ўрад на чале з Хуліа Турбай Айяла дасягнуў пэўных поспехаў у барацьбе з ELN і М-19, прыняўшы шэраг законаў, якія дазваляюць прымяняць асаблівыя меры да падазраваным у прыналежнасці да паўстанцаў. Гэтыя меры прывялі да шматлікіх абвінавачванняў на адрас уладаў у ваенных злачынствах і парушэнні правоў чалавека ў дачыненні да захопленых партызан.
Стомленасць насельніцтва ад канфлікту дазволіла выйграць прэзідэнцкія выбары 1982 года кансерватару Белісарыя Бетанкур, які прапанаваў паўстанцам перамовы і дамовіўся з FARK у 1984 годзе аб спыненні агню і вызваленні арыштаваных партызан. Перамір’е таксама было дасягнута з M-19. ELN адхіліла прапанову аб мірных перамовах.
Па меры развіцця канфлікту раслі аб’ёмы гандлю наркотыкамі. Урад і паўстанцы перыядычна сутыкаліся з наркамафіяй, уступаючы з ёй ва ўзброеныя супрацьстаянні. У рэшце рэшт выкраданне партызанамі членаў сям’і Ачаа з Медэльінскага наркакартэля прывяло да стварэння ў 1981 годзе «эскадронаў смерці» — «Muerte а Secuestradores» (MAS, «Смерць выкрадальнікам»). Ціск з боку ўрада ЗША і калумбійскага ўрада быў сустрэты гвалтам: Медэльінскі картэль пачаў кампанію па подкупу і фізічнай ліквідацыі публічных дзеячаў, якія падтрымлівалі ідэю экстрадыцыі — выдачы калумбійскіх грамадзян ЗША. У ліку ахвяраў «эскадронаў смерці» апынуўся міністр юстыцыі Радрыга Лара Банілья, забіты ў 1984 годзе, гэта забойства прымусіла адміністрацыю Бетанкура прама выступіць супраць наркабаронаў.
Перамір’е з М-19 скончылася, калі партызаны аднавілі баявыя дзеянні ў 1985 годзе, сцвярджаючы, што спыненне агню неаднаразова парушалася самімі ўрадавымі войскамі, якія пагражалі і нападалі на сем’і партызан. Адміністрацыя Бетанкура, у сваю чаргу, заявіла аб сваёй прыхільнасці мірнага працэсу і працягвала весці перамовы з FARK, якія ў выніку прывялі да стварэння Патрыятычнага саюза (Union Patriótica — ЮП) — легальнай палітычнай арганізацыі[10].
У ліпені 1987 нападу партызан ФАРК падвергнулася воінская часць у джунглях Какета. У кастрычніку быў забіты кандыдат у прэзідэнты Хайме Парда Леаль. Тэрор у краіне разрастаўся. Акрамя «эскадронаў смерці» ў краіне з’явіліся атрады забойцаў, якія фінансаваліся не толькі наркакартэлямі, але і прадстаўнікамі ўльтраправых ваенных, што выступалі супраць мірнага працэсу Бетанкура і мелі ўласныя мэты ў барацьбе за ўладу.
6 лістапада 1988 г. 55 партызан Руху М-19 захапілі Палац правасуддзя і ўзялі 70 суддзяў Вярхоўнага суда ў закладнікі (яшчэ каля 200 служачых былі зачынены ў кабінетах). Яны запатрабавалі апублікаваць ва ўсіх газетах маніфест М-19, усе справаздачы паседжанняў «камісіі міру» (якія кантралявалі падпісанае ў 1984 годзе пагадненне аб спыненні агню) і падаць М-19 магчымасць на працягу 4-х дзён весці вартавыя перадачы па радыё і тэлебачанні. Б. Бетанкур адмовіўся ўступаць у перамовы, партызаны адхілілі прапанову аб здачы і наступным «справядлівым судовым працэсе». У ходзе шматгадзіннага штурму з боку арміі з удзелам танкаў, БТРаў, верталётаў і дэсантнікаў каля 120 чалавек загінулі, сярод іх усё партызаны, некалькі высокапастаўленых вайскоўцаў, старшыня і 12 суддзяў Вярхоўнага суда. Абодва бакі абвінавачвалі адзін аднаго ў такім зыходзе, гэта паклала канец мірнаму працэсу адміністрацыі Бетанкура.
Пасля асобныя члены FARK, што першапачаткова падтрымалі сваё кіраўніцтва ў пытаннях перамір’я, пачалі праводзіць уласныя акцыі, адмаўляючыся раззбройвацца. Напружанне ў кіраўніцтве FARK значна павялічылася, тым больш што абодва бакі пачалі вінаваціць адзін аднаго ў незахаванні рэжыму спынення агню.
1990-я[правіць | правіць зыходнік]
У 1990 годзе ўрад атакаваў лагер FARK у Ла-Урыбе.
Тым часам М-19 і некалькі больш дробных партызанскіх атрадаў уключыліся ў мірны працэс, які завяршыўся выбарамі іх прадстаўнікоў ва Устаноўчы сход Калумбіі, які прыняў новую канстытуцыю ў 1991 годзе.
30 жніўня 1996 года ў Лас-Дэлісіас пяць атрадаў FARK (каля 400 партызан) напалі на ваенную базу. Загінулі 34 салдата, паранены 17 і каля 60 былі ўзяты ў закладнікі. Яшчэ адзін буйны напад адбыўся ў горадзе Эль-Біл’яр 2 сакавіка 1998, дзе батальён калумбійскай арміі трапіў у засаду партызан, у выніку чаго загінулі 62 салдата, а 43 былі ўзяты ў палон. У выніку іншых нападаў FARK супраць паліцэйскіх баз у Мірафлорэс, Гуав’ярэ і Ла-Урыбе ў жніўні 1998 года загінулі больш за сто салдат і паліцыянтаў.
У ліпені 1999 г. калумбійскія ваенныя напалі на горад Пуэрта-Л’ерас, дзе былі размешчаны лагеры FARK. ЗША падалі Калумбіі транспартныя самалёты і матэрыяльна-тэхнічную падтрымку. Калумбійскія ўрадавыя войскі абстрэльвалі і бамбілі горад на працягу больш за 72 гадзін. У ходзе аперацыі тры грамадзянскіх асобы былі забіты і некалькі паранены. Паўстанцы былі вымушаны пакінуць гэты раён, многія з іх былі забіты ці паранены. Калумбійскі ўрад абвясціў гэта значнай перамогай.
2000-я[правіць | правіць зыходнік]
2000—2006 гады былі азмрочаны тысячамі смерцяў у выніку вайны паміж калумбійскімі Узброенымі Сіламі і ваенізаванымі групамі, такімі як AUC, з аднаго боку, і паўстанцамі FARK, ELN, EPL — Народнай арміі вызвалення — з другога[11].
17 студзеня 2002 года ўльтраправыя баевікі AUC ўвайшлі ў вёску Чанкі і падзялілі жыхароў вёскі на дзве групы. Затым яны прайшлі ад чалавека да чалавека ў адной з груп і разбілі галаву кожнаму кавадламі і камянямі, забіўшы 24 чалавекі. Калумбійскія ваенныя бяздзейнічалі. Яшчэ два целы былі пазней выяўлены скінутымі ў неглыбокую магілу. Пасля расправы баевікі падпалілі вёску[12].
З 2004 года ў Калумбіі быў пачаты працэс раззбраення ваенізаваных груп (асабліва AUC), які да 12 красавіка 2006 года прывёў да раззбраення 1700 байцоў.
1 сакавіка 2008 года калумбійскія ўзброеныя сілы пачалі ваенную аперацыю супраць FARC, уварваўшыся на 1,8 км на тэрыторыю Эквадора і забіўшы 24 паўстанца. Гэта прывяло да андскага дыпламатычнаму крызісу 2008 паміж Калумбіяй і Эквадорам пры падтрымцы Венесуэлы.
У красавіку 2009 года калумбійскія ўзброеныя сілы пачалі наступленне ў межах раёнаў, дзе FARC па-ранейшаму мела моцную ваенную прысутнасць побач з венесуэльскай мяжой[13].
У лістападзе 2009 года дзевяць калумбійскіх салдат былі забіты, калі іх пост быў атакаваны партызанамі ў паўднёва-заходняй частцы краіны[14].
2010-я[правіць | правіць зыходнік]
1 студзеня 2010 г. 18 паўстанцаў былі забіты, калі калумбійскія ВПС разбамбілі лагер у джунглях Паўднёвай Калумбіі.
У 2011 годзе Калумбійскі Кангрэс выступіў з заявай, сцвярджаючы, што FARC мае «моцнае прысутнасць» у прыкладна адной траціны Калумбіі, у той час як іх напады на сілы бяспекі «працягваюць расці» на працягу 2010-2011 гадоў[15].
16 мая 2014 года ўрад Калумбіі і паўстанцы дамовіліся разам змагацца з незаконным абаротам наркотыкаў.
20 ліпеня 2016 года прэзідэнт Калумбіі Хуан Мануэль Сантас абвясціў пра мірнае пагадненне з рэвалюцыйнымі ўзброенымі сіламі Калумбіі і заканчэнне канфлікту з гэтай арганізацыяй пасля таго, як перамовы, якія пачаліся ў 2012 годзе, былі паспяхова скончаны. 23 чэрвеня 2016 года ўрад краіны і паўстанцы рэвалюцыйных узброеных сілаў падпісалі гістарычнае пагадненне аб спыненні агню, у выніку чаго наблізіліся да заканчэння канфлікту мацней, чым за ўсе папярэднія 50 гадоў. Тым не менш, 2 кастрычніка 2016 года на рэферэндуме невялікая большасць грамадства адхіліла здзелку паміж урадам і левымі партызанамі[16]. У 2016 годзе Хуан Мануэль Сантас стаў лаўрэатам Нобелеўскай прэміі міру за спробу спынення грамадзянскай вайны.
Са студзеня 2018 года па сёняшні дзень паміж партызанамі і ўрадам асноўныя буйныя сутыкненні адбываюцца ў Катакумбскім рэгіёне, дзе ахвярамі сталі звыш за 800 чалавек. Баі ішлі таксама паміж Арміяй нацыянальнага вызвалення і Народным фронтам вызвалення[17][18][19][20].
Ахвяры[правіць | правіць зыходнік]
Паводле даследванняў, праведзеных Калумбійскім нацыянальным цэнтрам за гістарычную памяць, з 1958 да 2013 года ў выніку канфлікта загінула 220 тысяч чалавек, большасць з якіх былі грамадзянскімі асобамі, а больш за пяць мільёнаў калумбійцаў былі вымушаны пакінуць свае дамы з 1985 да 2012 года, стварыўшы другую па велічыні колькасць унутрана перамешчаных асобаў у свеце. 16,9 % насельніцтва Калумбіі сталі непасрэднымі ахвярамі вайны.
Зноскі
- ↑ Venezuela's relations with terrorism and FARC exposed(недаступная спасылка). Infovenezuela.org. Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2015. Праверана October 14, 2014.
- ↑ Martinez, Michael (May 10, 2011). "Study: Colombian rebels were willing to kill for Venezuela's Chavez". CNN. Праверана April 21, 2014.
- ↑ "Colombia: Chavez funding FARC rebels". USA Today. March 4, 2008. Праверана April 21, 2014.
- ↑ Padgett, Tim (September 3, 2008). "Chávez and the Cash-Filled Suitcase". TIME. Праверана March 28, 2014.
- ↑ Эквадор отвергает обвинения Колумбии в поставках оружия для колумбийских партизан — РИА Новости, 1 октября 2003
- ↑ “Es evidente que Correa tuvo vínculos con las Farc” — elespectador, 1 марта 2009
- ↑ Венесуэла собиралась поставлять колумбийским повстанцам белорусское оружие(недаступная спасылка) — Комсомольская правда, 4 февраля 2015
- ↑ History of the Guerillas in Colombia (PDF)(недаступная спасылка). Ecsbdefesa.com.br. Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2014. Праверана 14 October 2014.
- ↑ Dumar Aljure's FARC. Праверана 9 лістапада 2010.
- ↑ Pecáut, p. 51-52
- ↑ Database - Uppsala Conflict Data Program (UCDP)(недаступная спасылка). ucdp.uu.se. Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2013. Праверана October 14, 2014.
- ↑ Grace Livingstone (2004). Inside Colombia: drugs, democracy and war. Rutgers University Press. pp. xvi. ISBN 978-0-8135-3443-5.
- ↑ Operation 'Strategic Leap' to marginalize FARC: VP – Colombia news(недаступная спасылка). Colombia Reports (1 красавіка 2009). Архівавана з першакрыніцы 22 лютага 2012. Праверана October 18, 2011.
- ↑ Bronstein, Hugh (2009-11-10). "Surprising rebel attack kills 9 Colombian soldiers". Reuters.
- ↑ Alertan que más de 330 municipios tienen fuerte presencia de las Farc(недаступная спасылка). Elespectador.Com. Архівавана з першакрыніцы 30 верасня 2011. Праверана October 18, 2011.
- ↑ Жители Колумбии на референдуме отклонили мирное соглашение с FARC
- ↑ Asesinado habitantre de calle en el Mercado Público. YouTube [Spanish]. TV San Jorge. 13 August 2019. Праверана 14 August 2019.
{{cite AV media}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link) - ↑ "Joven venozolano asesinado". YouTube [Spanish]. TV San Jorge. 12 August 2019. Праверана 14 August 2019.
{{cite news}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link) - ↑ "Asesinado de varios impactos de bala en Convención". Youtube [Spanish]. TV San Jorge. 12 August 2019. Праверана 14 August 2019.
{{cite news}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link) - ↑ "Investigan caso de triple homicidio en Ocaña" [Spanish]. TV San Jorge. 8 August 2019. Праверана 14 August 2019.
{{cite news}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Stokes, Doug; Noam Chomsky (Foreword) (2005). America's Other War: Terrorizing Colombia. Zed Books. ISBN 1-84277-547-2.
- Cuellar, Francisco Ramírez; Aviva Chomsky (2005). The Profits of Extermination. Monroe, ME: Common Courage Press. ISBN 1-56751-322-0.
- Bushnell, David (1993). The Making of Modern Colombia, a Nation in spite of itself. University of California Press. ISBN 0-520-08289-3.
- Dudley, Steven (January 2004). Walking Ghosts: Murder and Guerrilla Politics in Colombia. Routledge. ISBN 0-415-93303-X.
- Kirk, Robin (January 2003). More Terrible than Death: Massacres, Drugs, and America's War in Colombia. PublicAffairs. ISBN 1-58648-104-5.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Background Note: Colombia. U.S. Department of State. Архівавана з першакрыніцы 4 мая 2012. Праверана 11 лютага 2006.