Карл Рунгэ

Карл Рунгэ
ням.: Carl David Tolmé Runge
Дата нараджэння	30 жніўня 1856(1856-08-30)[…]
Месца нараджэння	Брэмен, Вольны ганзейскі горад Брэмен, Германскі саюз
Дата смерці	3 студзеня 1927(1927-01-03) (70 гадоў)
Месца смерці	Гётынген, Веймарская рэспубліка, Германскі рэйх
Грамадзянства	Германія
Дзеці	Iris Runge[d] і Wilhelm Runge[d]
Род дзейнасці	матэматык, фізік, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	матэматыка, фізіка, спектраскапія, геадэзія і астрафізіка
Месца працы	Гановерскі ўніверсітэт Гётынгенскі ўніверсітэт
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Альма-матар	HU Berlin
Навуковы кіраўнік	Карл Веерштрас і Эрнст Эдуард Кумер
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карл Давід Тольме Рунгэ (Carl David Tolmé Runge; 30 жніўня 1856, Брэмен — 3 студзеня 1927, Гётынген) — нямецкі матэматык, фізік і спектраскапіст.

Першыя гады свайго жыцця правёў у Гаване, дзе яго бацька Юліус Рунге быў дацкім консулам. Пазней сям’я перабралася ў Брэмен, дзе яго бацька рана памёр (у 1864 годзе).

Вучыўся ў Берлінскім універсітэце ў Карла Вейерштраса, у 1880 годзе атрымаў ступень доктара філасофіі (Ph. D.) па матэматыцы, з 1886 года — прафесар матэматыкі ў Гановерскім універсітэце. У 1904 годзе па ініцыятыве Фелікса Клейна запрошаны ва Універсітэт Георга-Аўгуста ў Гётынгене і ўзначаліў зноў адкрытую кафедру прыкладной матэматыкі. Лічыцца гістарычна першым нямецкім матэматыкам па гэтай дысцыпліне.

Яшчэ ў Гановеры ўнёс уклад у спектраскапіі. У Гётынгене, сумесна з М. Кутай распрацаваў метады колькаснага інтэгравання сістэм звычайных дыферэнцыяльных ураўненняў — метады Рунгэ — Куты.

Даследаваў паводзіны паліномнай інтэрпаляцыі пры павышэнні ступені паліномаў — Феномен Рунге.

У вобласці функцыянальнага аналізу даследаваў аппраксіміруемасць галаморфных функцый — тэарэма Рунге.

Вядомая яго работа ў галіне вектарнага аналізу — Вектар Лапласа — Рунге — Ленца.

Яго імем названы Кратар Рунгэ на Месяцы.

Спіс прац

• Ueber die Krümmung, Torsion und geodätische Krümmung der auf einer Fläche gezogenen Curven (PhD dissertation, Friese, 1880)
• Analytische Geometrie der Ebene (B.G. Teubner, Leipzig, 1908)
• Graphical methods; a course of lectures delivered in Columbia university, New York, October, 1909, to January, 1910 (Columbia University Press, New York, 1912)
• Carl Runge und Hermann König Vorlesungen über numerisches Rechnen (Springer, Heidelberg, 1924)
• Graphischen Methoden (Teubner, 1928)

Бібліяграфія

• Paschen F. (1929). "Carl Runge". Astrophysical Journal. 69: 317–321. doi:10.1086/143192.
• Iris Runge: Carl Runge und sein wissenschaftliches Werk, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1949.
• Биография Архівавана 13 лютага 2007. (ням.)

Літаратура

• А. А. Гусак, Г. М. Гусак, А. А. Брычыкава Даведнік па вышэйшай матэматыцы — Мн.: «ТетраСистемс», 2007. — С. 550.