Карл VI Габсбург

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Карл VI
ням.: Karl VI.
Партрэт Карла VI
Партрэт Карла VI
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
12 кастрычніка 1711 — 20 кастрычніка 1740
Папярэднік Іосіф I
Пераемнік Карл VII
Эрцгерцаг Аўстрыі
17 красавіка 1711 — 20 кастрычніка 1740
Папярэднік Іосіф I
Пераемнік Марыя-Тэрэзія

Нараджэнне 1 кастрычніка 1685(1685-10-01)[1][2][…]
Смерць 20 кастрычніка 1740(1740-10-20)[1][4][…] (55 гадоў)
Месца пахавання
Род Габсбургі
Бацька Леапольд I Габсбург
Маці Элеанора Нойбургская[d]
Жонка Елізавета Крысціна Браўншвейг-Вольфенбютэльская[6]
Дзеці Марыя Тэрэзія, Марыя Ганна Аўстрыйская, Марыя Амалія Габсбург[d][7] і Леапольд Ёган Габсбург[d][7]
Веравызнанне Каталіцкая Царква
Дзейнасць манарх, калекцыянер мастацтва
Аўтограф Выява аўтографа
Узнагароды
рыцар ордэна Залатога руна
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карл VI (ням.: Karl VI.; 1 кастрычніка 1685, Вена — 20 кастрычніка 1740) — імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 17 красавіка 1711 года, апошні нашчадак Габсбургаў па прамой мужчынскай лініі. Кароль Чэхіі з 17 красавіка 1711 года (каранацыя 5 верасня 1723 года, уступіў на прастол пад імем Карл II), кароль Венгрыі з 17 красавіка 1711 года (уступіў на прастол пад імем Карл III) і прэтэндэнт на іспанскі прастол (як Карл III).

Прэтэнзіі на іспанскую карону[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў Вене. Другі сын імператара Леапольда I і Элеаноры Пфальц-Нойбургскай.

Калі вымерла іспанская галіна Габсбургаў (1700), Карл выступіў прэтэндэнтам на прастол Іспаніі. Абвешчаны ў 1703 годзе ў Вене «Карлам III Іспанскім», ён адправіўся ў 1704 годзе ў Іспанію, пры дапамозе каталонцаў узяў Барселону і Валенсію, у 1706 годзе вытрымаў аблогу Барселоны. У верасні 1710 года яму атрымалася пры дапамозе моцных падмацаванняў з Аўстрыі і дзякуючы поспехам графа Старемберга ўступіць у Мадрыд, але неўзабаве ён ізноў апынуўся загнаным у невялікі паўночна-заходні вугал паўвострава.

Валадаранне[правіць | правіць зыходнік]

17 красавіка 1711 года памёр яго брат імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі Іосіф I, і Карл, які ўспадкаваў яго германскія землі, вярнуўся ў Германію; у снежні 1711 года ён атрымаў імператарскую карону. Пакінуты саюзнікамі і слаба падтрымліваны імперскімі чынамі, Карл у 1714 годзе быў прымушаны падпісаць Раштацкі мір з Францыяй, па якім да яго адышлі Неапаль, Мілан і Іспанскія Нідэрланды.

Удалей ішла вайна з Турцыяй. Пад начальствам прынца Яўгенія аўстрыйскія войскі атрымалі рашучыя перамогі пры Петэрвардэйне і Бялградзе. Паводле Пасаровіцкага міру 1718 года Аўстрыя набыла Тэмешскі банат, Паўночную Сербію з Бялградам, частку Босніі і Валахіі.

Славалюбівыя планы іспанскай каралевы Елізаветы Фарнезэ і яе ўлюбёнца Хуліа Альбероні выклікалі ў 1718 годзе саюз чатырох дзяржаў — Францыі, Англіі, Галандыі і Свяшчэннай Рымскай імперыі; іспанцы былі вымушаны прызнаць аўстрыйскія правы на Італію, прычым Карл выгодна вымяняў у Савоі востраў Сіцылію за Сардзінію.

Прагматычная санкцыя[правіць | правіць зыходнік]

Каб захаваць непадзельна за сваімі спадчыннікамі аўстрыйскія ўладанні, Карл 19 красавіка 1713 года выдаў «прагматычную санкцыю», якая пры адсутнасці мужчынскага нашчадства аддавала ўсю манархію жаночай лініі нашчадства Карла. Тым часам у Карла яшчэ не было дзяцей; праз тры гады ў яго нарадзіўся сын, які неўзабаве памёр, а затым нараджаліся толькі дочкі. Большасць дзяржаў спачатку не схільна была выказацца на карысць прагматычнай санкцыі. Толькі ў 1725 годзе Карлу атрымалася дамагчыся згоды Іспаніі, потым, наконт складзенага супраць яго і Іспаніі Герэнгаўзенскага дагавора, прыцягнуць на свой бок Расію ў жніўні 1726 года і Вустэргаўзенскім дагаворам 1726 гады адхіліць Прусію ад яе герэнгаўзенскага саюзніка, прызнаўшы за ёй права на Берг.

З іншага боку, Францыя і Англія прыцягнулі на свой бок Галандыю, Данію і Швецыю. Суасонскі кангрэс не дасягнуў пагаднення; Іспанія перайшла на бок Францыі. Да палітычных разладаў далучыліся эканамічныя. Заснаваная ў Астэндэ Усходняя гандлёвая кампанія ўзмоцнена заахвочвалася Карлам, які вельмі цікавіўся ўздымам гандлю і прамысловасці — і гэта яшчэ больш павялічвала непрыязнасць марскіх дзяржаў, якія глядзелі на акіянскі гандаль як на сваю манаполію. Напружаны стан доўжыўся некалькі гадоў; нарэшце ў 1731 годзе было складзена пагадненне, якое гарантавала прагматычную санкцыю з боку Англіі і Галандыі наўзамен знішчэння Остэндскай гандлёвай кампаніі.

Вайна за польскую спадчыну[правіць | правіць зыходнік]

Францыя па-ранейшаму заставалася варожай Карлу і скарысталася вакантнасцю польскага прастола ў 1733 годзе для аднаўлення вайны з Аўстрыяй. Расія і Аўстрыя выказаліся на карысць саксонскага курфюрста Фрыдрыха Аўгуста II; Францыя, Іспанія і Сардзінія жадалі даставіць прастол Станіславу Ляшчынскаму, цесцю Людовіка XV. У вайне, якая ўзгарэлася затым, французскія войскі занялі Мілан і ўсю Ламбардыю да Мантуі, іспанскае войска авалодала Неапалем і Сіцыліяй; на берагах Рэйна былі заваяваны Кель, Філіпсбург і ўся Латарынгія. Па папярэднім пагадненні ў Вене, у 1735 годзе (канчаткова мір складзены быў толькі ў 1738 годзе) Карл VI дамогся прызнання прагматычнай санкцыі і набыў Парму і П’ячэнцу, але ахвяраваў Неапаль, Сіцылію і некаторымі акругі Мілана, роўна як зусім адмовіўся ад Латарынгіі, якая аддадзена была Станіславу Ляшчынскаму і пасля смерці яго павінна была адысці да Францыі.

Вайна з Турцыяй[правіць | правіць зыходнік]

Не меней няўдачлівы быў Карл у распачатай па пачыне Расіі вайне з Асманскай імперыяй. Аўстрыя страціла паводле Бялградскага міру (верасень 1739), за выключэннем Баната, амаль усе свае набыцці паводле Пасаровіцкага (Пажарэвацкага) міру.

Карл памёр 20 кастрычніка 1740 года і пакінуў манархію сваёй 23-гадовай дачкі, Марыі-Тэрэзіі.

Шлюб і дзеці[правіць | правіць зыходнік]

23 красавіка 1708 года ажаніўся з прынцэсай Елізаветай Хрысцінай Браўншвайг-Вольфенбютэльскай (1691—1750), дачкой герцага Людвіга Рудольфа.

Зноскі

  1. а б Charles VI // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. Charles VI de Habsbourg // Biographie Nationale de Belgique / Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de BelgiqueBXL. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 снежня 2014.
  4. Lundy D. R. Karl VI von Österreich, Holy Roman Emperor // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
  5. Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
  6. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  7. а б Lundy D. R. The Peerage

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Schirach, «Biographie Kaiser Karls VI» (Гале, 1776);
  • P. von Radix, « Kaiser Karl VI als Staats und Volkswirt» (Інсбрук, 1886);
  • M. Landau, «Geschichte Kaiser Karls VI als Königs von Spanien» (Штутгарт, 1889);
  • Arneth, «Leben Guido von Starhemberg» (Вена, 1853);
  • Arneth, «Prinz Eugen von Savoyen» (Вена, 1858-59).

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)
800 814 840 843 855 875 877 881 887 891
   Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —    
891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983
   Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II   
983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155
    —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —    
1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410
   Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —    
1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637
   Жыгімонт Фрыдрых III Максіміліян I Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II   
1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806
   Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II   

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі