Кобрынскае гета
Ко́брынскае ге́та (ідыш: קאברינער געטא; Кобрынер гета) — яўрэйскае гета ў Кобрыне, створанае нацыстамі ў перыяд акупацыі Беларусі.
Прыход нацыстаў[правіць | правіць зыходнік]
З пачаткам II сусветнай вайны ў Кобрын імкнуліся бежанцы з акупаванай Польшчы, і да ўварвання Германіі ў СССР яўрэі складалі каля 70% жыхароў 10–тысячнага горада. 23 чэрвеня 1941 нямецкія войскі акупавалі Кобрын, і неўзабаве тут быў створаны юдэнрат на чале з купцом Аняловічам[1], які пагадзіўся супрацоўнічаць з немцамі. Яўрэі Кобрына атрымалі загад насіць на спіне жоўтыя палоскі (пазней жоўтыя нашыўкі і палоскі з зоркамі Давіда).
У ліпені 1941 у ваколіцах вёскі Патрыкі было расстраляна ад 170[2] да 200[3] асоб, схопленых падчас аблаў на кобрынскіх вуліцах. У жнівеньскай лапанцы былі схоплены, а пазней расстраляныя каля вёскі Імянін яшчэ 180 хворых і непрыдатных да працы яўрэяў.
Гета[правіць | правіць зыходнік]
У жніўні 1941 нямецкія ўлады выдалі распараджэнне пра стварэнне двух прылеглых гета ў цэнтры горада. У гета «A», якое размяшчалася у квартале сучасных вуліц Суворава, Інтэрнацыянальнай, Кастрычніцкай, Першамайскай, былі размешчаны працаздольныя яўрэі[4], усе астатнія паселеныя ў гета «B» (раён плошчы Свабоды, вуліц Савецкай, Спартыўнай, Беларускай, 17 верасня)[5]. Сюды таксама былі звезеныя яўрэі з суседніх штэтлаў (напрыклад, з Гайнаўкі і Белавежы). Гета пастаўляла працоўную сілу для працоўных лагероў у Ходасах і Запрудах.
2 чэрвеня 1942 каля 1800 жыхароў гета «B» былі вывезены і забіты ў Броннай Гары, а само гета было ліквідавана.
14 кастрычніка 1942 4000 жыхароў гета «A» былі расстраляны ў Барысаўскім лесе[1] на дарозе між Кобрынам і Дзівінам[2], за 14 км ад Кобрына. Падчас ліквідацыі частка жыхароў гета аказалі ўзброеные супраціўленне, невялікая колькасць яшрэяў уцякла ў навакольныя лясы і уключыліся ў партызанскую барацьбу, а некаторыя былі схаваныя мясцовымі жыхарамі. За актыўную дапамогу яўрэям (у т. л. нелегальную выдачу пасведчанняў пра хрышчэнне) 15 кастрычніка 1942 былі расстраляныя двое польскіх святароў: пробашч Ян Вольскі (польск.: Jan Wolski) і вікарый Уладзіслаў Грабельны (польск.: Władysław Grobelny)[6].
Частка кобрынскіх яўрэяў, якія працавалі ў нямецкай гаспадарцы, улетку 1943 былі расстраляныя на падворку кобрынскай турмы[4].
Крыніцы і заўвагі[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ а б Архіўная копія (руск.)(недаступная спасылка). «Рисале-и Нур». saidnur. Архівавана з першакрыніцы 27 лістапада 2011. Праверана 21 кастрычніка 2011.
- ↑ а б Kobrin history (англ.). Stephen P. Morse. Праверана 21 кастрычніка 2011.
- ↑ Эмануил Иоффе. Архіўная копія (руск.)(недаступная спасылка). Homo Liber. Архівавана з першакрыніцы 9 лістапада 2013. Праверана 21 кастрычніка 2011.
- ↑ а б Kobryn History (англ.). The Brest-Belarus Group (1 лютага 2010). Праверана 21 кастрычніка 2011.
- ↑ Гісторыя Кобрыня (руск.). Ночной Кобрин. Праверана 21 кастрычніка 2011.
- ↑ Василий Сарычев. Бася Мельник // В поисках утраченного времени.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Mieczysław Kitajczuk. «Los mieszkańców kobryńskiego getta» // Burzliwe dzieje Polesia. — Wrocław: Nortom, 2002.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Jewish Virtual Library (англ.)
- Мемуары жыхароў Кобрынскага гета (англ.)
