Поршні
Поршні, пасталы́ — абутак з кавалка ялавай або свіной сырамятнай скуры, сабранай на ступні абораю.
У пісьмовых крыніцах слова «поршань» упершыню сустракаецца ў Ніканаўскім летапісе пад 1074 годам: «Егда же приспеаше зима і мрази лютый, стояше въ поръшьныхъ въ протоптанных». Само слова «поршні» перакладаецца са старажытнарускай як «шматок» ці «рыхлы».
Першапачаткова поршні ўяўлялі сабой адзіны кавалак сырамятнай скуры, выразаны па форме ступні, загнуты ўверх і сцягнуты праз прарэзы тонкім скураным раменьчыкам падобна да мяшэчка. Майстры-гарбары скуру для поршняў разміналі і насычалі тлушчам. Для вырабу поршняў выкарыстоўвалі драўляныя калодкі-правілы. Шылі скураны абутак аднолькава на правую і левую ногі, а ўжо потым уладальнік пары абутку разношваў яе, як хацеў.
Шырока распаўсюджанымі поршні рабілі прастата вырабу і зручнасць. Іх насілі галоўным чынам гараджане, бо на драўляных маставых сярэднявечных гарадоў лапці, сплеценыя з лыку, вельмі хутка зношваліся.
Грубыя зморшчыны прыносілі даволі шмат нязручнасцей. Яго даводзілася даволі доўга насіць, каб ён прыняў больш-менш зручную для ступні форму. Да таго часу скура ўжо паспявала знасіцца ды працерціся. Пазней самыя грубыя зморшчыны наска і пяткі пачалі выразаць.
Пазней зніжэнне колькасці зморшчын дамагаліся за кошт арыгінальнага крою. Кавалак скуры сталі выразаць не па форме ступні з прыпускамі, а выкройваць прамавугольныя або трапецыяпадобныя нарыхтоўкі, па баках якіх рабіўся шэраг прарэзаў для скуранога раменьчыка. Менавіта гэты тып стаў самым распаўсюджаным.
Акрамя простых поршняў вядомы так званыя ажурныя поршні, якія сустракаюцца значна радзей, паколькі выконвалі функцыю параднага абутку і вырабляліся ў меншай колькасці. Акрамя таго, ажурныя поршні горш захоўваліся з-за мноства прарэзаў, якія рабілі іх менш зносаўстойлівымі. Некаторыя віды поршняў у шкарпэтцы шнураваліся. Пры гэтым фігурныя прарэзы для шнуркоў адначасова служылі і ўпрыгожаннем.
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12). — С. 168.