Піліп Абуховіч

Піліп Абуховіч
Піліп Казімір Абуховіч
Герб «Ясеньчык»
Ваявода смаленскі 1653 — 1656
Папярэднік	Ежы Караль Глябовіч
Пераемнік	Адам Мацей Саковіч
Маршалак Сойма 6 кастрычніка 1648 — 19 лістапада 1648
Папярэднік	Багуслаў Ляшчынскі
Пераемнік	Францішак Дубраўскі
Нараджэнне	каля 1600
Смерць	6 верасня 1656(1656-09-06) Берасце, Берасцейскі павет, Берасцейскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая
Месца пахавання	Касцёл Дасканалага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, святых Юзафа і Станіслава Косткі і кляштар езуітаў[d]
Род	Абуховічы
Бацька	Фёдар Абуховіч
Жонка	Соф’я з Абрынскіх[d]
Дзеці	Тэадор Геранім, Міхаіл Леан
Адукацыя	Замойская акадэмія[d]
Дзейнасць	паэт
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	палітыка

Піліп Казімір Абуховіч (каля 1600 — 6 верасня 1656) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, пісьменнік-мемуарыст. Войскі мазырскі (1625—1649), вялікі пісар літоўскі (1649—1653), ваявода смаленскі (з 1653); староста гожскі, цырынскі і бельскі; пасол амаль на ўсе сеймы паміж 1632—1653 (маршалак элекцыйнага сейма 1648), дэпутат Трыбунала ВКЛ у 1632 годзе.

Біяграфія

Паходзіў з мазырскай шляхты, роду Абуховічаў, які асеў у Новагародскім ваяводстве. Сын Фёдара, суддзі земскага мазырскага. Валодаў маёнткам Ліпа ў Новагародскім ваяводстве. Вучыўся ў Замойскай акадэміі, дзе авалодаў мастацтвам красамоўства. Служыў пры двары канцлера літоўскага Льва Сапегі. Вайсковую службу пачаў як каралеўскі ротмістр пад камандаваннем Сапегі, з 1640-х палкоўнік вялікалітоўскага войска. Падтрымліваў палітыку Яна Казіміра Вазы.

У 1651 вялікім паслом ездзіў у Маскву, каб заключыць саюз з царом Аляксеем Міхайлавічам супраць татараў. У 1653 удзельнічаў у Жванецкай аперацыі супраць украінскіх казакоў, з-пад Камянца быў пасланы пад Сучаву на дапамогу малдаўскаму гаспадару Васілю Лупу, які ваяваў з казакамі Цімафея Хмяльніцкага. Напярэдадні вайны Расіі з Рэччу Паспалітай (1654—1667) прызначаны (25.8.1653) ваяводам смаленскім.

Ваяводства смаленскае

За кароткі тэрмін ваяводства ўмацаваў муры і валы Смаленска, назапасіў харч і ваенныя прыпасы. Гэтага аказалася недастаткова, каб доўгі час абараняць горад, 28 верасня 1654 года П. Абуховіч здаў Смаленск на ганаровых умовах і быў адпушчаны. Пасля капітуляцыі П. Абуховіч абвінавачваўся грамадскай думкай у здрадзе і змове з непрыяцелем (у т. л. Ц. Камунякам у сатырычным «Лісце да Абуховіча», 1655). Віну за няўдалую абарону горада П. Абуховіч ускладаў на здраднікаў са шляхты і наёмнікаў-немцаў, якім не плацілі заробку (яны паказалі праціўніку слабыя месцы абароны і пазней прысягнулі цару).

З-за абвінавачванняў П. Абуховіч не быў дапушчаны да працы сейма (1655), але яму даручылі камандаваць атрадамі вялікалітоўскага войска пры вызваленні ад шведаў Варшаву ў 1656 годзе. Затым, узначаліўшы полк з дывізіі Паўла Яна Сапегі, прыйшоў пад Берасце, але там захварэў і памёр. Пахаваны ў Новагародскім касцёле езуітаў. Дзякуючы намаганням сыноў на сейме 1658 года П. Абуховіч быў прызнаны невінаватым у страце Смаленска.

Творчасць

П. Абуховіч ведаў некалькі старажытных моў, лічыўся адным з лепшых аратараў у Рэчы Паспалітай. Пакінуў мемуарны «Дыярыуш» за 1630—1654 гады (да здачы Смаленска), дзе апісаў падзеі грамадска-палітычнага жыцця ў 1630—1654 гадоў. «Дыярыуш» (выдадзены М. Балінскім, 1859; Г. Люлевічам і А. Рахубам, 2003) даволі сціслы, але пададзеныя ў ім факты важныя і цікавыя, адзначыў як важныя гістарычныя падзеі, так і здарэнні з паўсядзённага жыцця (напрыклад, метэаралагічныя звесткі). Асобна апісаў абарону Смаленска, гэтае апісанне мусіла давесці яго невінаватасць. Таксама асобна апісаў элекцыю караля ў 1632 г. Аўтар вершаў на лацінскай мове.

Літаратура

• Dyjaryjusz Kazimierza Filipa Obuchowicza, wojewody smoleńskiego i marszałka Koła Rycerskiego // Pamiętniki historyczne do wyjaśnienia spraw publicznych w Polsce w XVII wieku posługujące. — Wilno, 1859.
• Pamiętniki Filipa, Michała i Teodora Obuchowiczów (1630—1707). — Warszawa, 2003.
• Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885. — С. 53, 275.
• Пазднякоў В. Абуховіч Піліп Казімір // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 198—199. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667 / Генадзь Сагановіч. — Мн.: Навука і тэхніка, 1995.— 143, [2] с.: іл. — ISBN 5-343-01637-5.;