Ружа Цюдараў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Ружа Цюдараў — геральдычная эмблема Англіі і Хэмпшыра

Ружа Цюдараў (англійская ружа, ружа Саюза; англ.: Tudor rose, English rose, Union rose) — традыцыйная геральдычная эмблема Англіі і Хэмпшыра (першапачаткова — у гербе караля Англіі Генрыха VII як сімвал аб’яднання варожых каралеўскіх дынастый Ланкастэраў і Ёркаў). Малюецца ў выглядзе здвоенай ружы[1], выкананай у «натуральных» (англ.: proper) колерах: белая кветка па-над пунсовай, а таксама падзеленай на чатыры пунсовыя і белыя сектары («чвэрці») або на дзве часткі пунсовага і белага колераў вертыкальнай паласой пасярэдзіне («пер пале́»)[2]. Назва і паходжанне эмблемы звязаны з акалічнасцямі ўзнікнення англійскай каралеўскай дынастыі Цюдараў.

Паходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Узыходжанне Генрыха Цюдара, які адабраў англійскую карону ў Рычарда III у бітве пры Босварце (1485), спыніла трыццацігадовую вайну паміж каралеўскай дынастыяй Ланкастэраў (чыёй эмблемай была пунсовая ружа) і каралеўскай дынастыяй Ёркаў (чыёй эмблемай была белая ружа). Бацька Генрыха, Эдмунд Цюдар, насіў тытул графа Рычманда; маці, лэдзі Маргарэт Бофарт, паходіза з дому Ланкастэраў. Імкнучыся аб’яднаць усе англійскія каралеўскія дынастыі, Генрых Цюдар ажаніўся са спадчынніцай Ёркаў — дачкой Эдуарда IV Елізаветай. Пасля шлюбу Генрых прыняў новую эмблему, якая спалучыла пунсовую ружу Ланкастэраў і белую ружу Ёркаў.

Падчас свайго кіравання Генрых VIII загадаў пафарбаваць нанова старадаўні круглы стол, які захоўваўся ў Вінчэстэрскім замку і лічыўся сапраўдным Круглым сталом караля Артура[3]. У цэнтры паноўленага стала была намалявана ружа Цюдараў.

Гістарычнае ўжыванне[правіць | правіць зыходнік]

Каранацыя Генрыха VIII і Кацярыны Арагонскай, асененая іх геральдычнымі эмблемамі — ружай Цюдараў і плодам граната, сімвалам заваяванай іспанцамі Гранады. Гравюра XVI стагоддзя

Вядомы выявы ружы Цюдараў «са сцяблом і вянком» (англ.: slipped and crowned) — у выглядзе кветкі на зрэзаным сцябле з некалькімі лісткамі, увянчанай каронай (партрэт Елізаветы I працы Нікаласа Хіліярда), а таксама «ў палавінным выглядзе» (англ.: dimidiated) — злучанай з паловай іншай эмблемы. Турнірны спіс Вэстмінстэра (англ.: The Westminster Tournament Roll) утрымлівае эмблему Генрыха VIII і яго першай жонкі Кацярыны Арагонскай: палавінная выява ружы Цюдараў са сцяблом, аб’яднаная з асабістай эмблемай Кацярыны — гранатам[4] (гэту ж эмблему атрымала ў спадчыну іх дачка Марыя Цюдар[5]). Якаў I Англійскі і VI Шатландскі выкарыстоўваў у якасці асабістай эмблемы палавінную ружу Цюдараў, злучаную з чартапалохам і ўвянчаную каралеўскай каронай[6].

Сучаснае ўжыванне[правіць | правіць зыходнік]

Ружа Цюдараў «са сцяблом і вянком» — асабістая геральдычная эмблема манархаў Вялікабрытаніі
Ружа Цюдараў, чартапалох і трыліснік, якія растуць з аднаго сцябла — геральдычная эмблема Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі

Цяпер ружа Цюдараў — традыцыйная нацыянальная эмблема Англіі (падобна да чартапалоху, які выступае ў якасці эмблемы Шатландыі, трылісніку, які сімвалізуе Ірландыю, і геральдычнай валійскай цыбулі-парэю). Ружа — знак адрознення ёменаў-вартавых Таўэра і англійскіх каралеўскіх лейб-гвардзейцаў, дэталь кукарды на галаўных уборах ваеннаслужачых разведвальных войскаў Вялікабрытаніі, элемент лагатыпа Англійскага турыстычнага ўпраўлення[en][7] і эмблемы брытанскага Вярхоўнага суда (у двух апошніх выпадках — стылізаваная «спрошчаная» версія). Яна ж выбіта на англійскай дваццаціпенсавай манеце, якая выкарыстоўвалася ў 1982—2008 гадах, на каралеўскім гербе Вялікабрытаніі і на дзяржаўным гербе Канады.

Зноскі

  1. ↑ Fox-Davies 1986, p. 187.
  2. ↑ Wise 2000, p. 22.
  3. ↑ Starkey 2008, p. 41.
  4. ↑ Fox-Davies 1986, p. 336.
  5. ↑ Boutell 1914.
  6. ↑ Fox-Davies 2009, p. 117.
  7. ↑ EnjoyEngland: The official website for breaks and days out in England(недаступная спасылка). Visit England. Архівавана з першакрыніцы 18 ліпеня 2013. Праверана 2 лістапада 2011.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Бэкон, Фрэнсис. История правления короля Генриха VII. — М. : Наука, 1990. — (Памятники исторической мысли). — ISBN 5-02-008973-7.
  • Гриффитс, Ральф А.; Томас, Роджер. Становление династии Тюдоров / пер. с англ. Н. А. Константиновой. — Ростов-на-Дону : Феникс, 1997. — 320 с. — (Исторические силуэты). — ISBN 5-222-00062-1.
  • Похлёбкин, В. В. 180. Роза // Словарь международной символики и эмблематики. — М. : Международные отношения, 2001. — ISBN 5-7133-0869-3.
  • Boutell, Charles. The Handbook to English Heraldry. — 11th ed. — L. : Reeves & Turner, 1914. — P. 229.
  • Fox-Davies, Arthur Charles. The Art of Heraldry: An Encyclopaedia of Armory. — L. : Bloomsbury Books, 1986. — 503 p. — Reprint (orig. ed. 1904). — ISBN 0906223342.
  • Fox-Davies, Arthur Charles. Heraldic Badges. — BiblioBazaar, 2009. — 188 p. — Reprint (orig. ed. 1907). — ISBN 1103924737.
  • Starkey, David. Henry: Virtuous Prince. — Oxfordshire : Harper Perennial, 2008. — 400 p. — ISBN 0007247710.
  • Wise, Terence. Medieval Heraldry (Histories). — Osprey Publishing, 2000. — P. 22. — (orig. ed. 1980). — ISBN 1841761060.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ружа_Цюдараў&oldid=4715006"