Сабах
| Сабах | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| малайск.: Sabah, negeiri di bawah bayu джаві:ساب | |||||
|
|||||
| Краіна |
 Малайзія |
||||
| Гімн | Sabah Tanah Airku | ||||
| Статус | штат Малайзіі | ||||
| Уваходзіць у | |||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Кота-Кінабалу | ||||
| Дата ўтварэння | 16 верасня 1963 | ||||
| Губернатар | Ахмадшах Абдула | ||||
| галоўны міністр | Hj. Musa Bin Hj. Aman | ||||
| Насельніцтва (2010) |
3 206 742 (3-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 43,56 чал./км² (14-е месца) | ||||
| Плошча |
73 619 км² (2-е месца) |
||||
| Вышыня над узроўнем мора • Найвышэйшы пункт |
4095 м |
||||
 |
|||||
 |
|||||
| Часавы пояс | +8 | ||||
| Абрэвіятура | SBH | ||||
| Код ISO 3166-2 | MY-12 | ||||
| Тэлефонны код | 087-089 | ||||
| Паштовыя індэксы | 88000–91999 | ||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
![Сцяг[d]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Sabah.svg)
Сабах (малайск.: Sabah, negeiri di bawah bayu, джаві:سابه; код: SBH) — штат, знаходзіцца ва Усходняй Малайзіі і з'яўляецца другім па велічыні штатам Малайзіі, завецца таксама Negeri di bawah bayu, што азначае «Краіна ніжэй вятроў». Раней, быўшы брытанскай калоніяй, зваўся Брытанскае Паўночнае Барнэа[1][2][3][4], пазней атрымаў статус штата Малайскай федэрацыі[5]. На захадзе мяжуе з іншым малайзійскім штатам на востраве Калімантан — Саравакам. На поўдні мае граніцу з Інданезіяй. Адміністрацыйны цэнтр — горад Кота-Кінабалу.
Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]
Паўночна-заходнія берагі Сабаха абмывае шырокае Паўднёва-Кітайскае мора, паўночна-усходнія і паўднёва-усходнія берагі абмываюць невялікія міжастравыя моры — Сулу і Сулавесі. Берагавая лінія Сабаха зрэзана і ўтварае шэраг закрытых плыткіх, зручных для плавання бухт. Сярод іх бухты Бруней — на захадзе, Муруд — на поўначы, Лабук і Дарвел — на ўсходзе. Месцамі берагавая лінія прымае шхерны характар. Ва ўзбярэжжы мораў Сулу і Сулавесі шмат водмеляў, невялікіх астраўкоў і каралавых рыфаў, што абцяжарваюць суднаходства. Найболей значнымі астравамі з'яўляюцца Себатык, які Сабах палавініць з Інданезіяй, а таксама Бангі, Джамбанган, Малавалі, Тымбун-Мата, Бум-Бум.
Амаль уся прастора Сабаха, з выняткам вузкага берагавога беражка, займае невысокае пласкагор'е, што пераходзіць на захадзе ў горны хрыбет Крокер. У паўночнай частцы гэтага хрыбта знаходзіцца найвышэйшая вяршыня Малайзіі і ўсёй Паўднёва-Усходняй Азіі — гара Кінабалу (4 095 м).
Самая працяглая і паўнаводная рака Сабаха — Кінабатанган (560 км). У сваёй верхняй і сярэдняй плыні яна працякае па вузкай даліне, пераразаючы цэнтральную частку пласкагор'я. Кінабатанган, а таксама Сегама, Лабук і Сугут цякуць з захаду на ўсход і ўпадаюць ў мора Сулу. У Паўднёва-Кітайскае мора пускаецца толькі адна больш-менш значная рака — Падас. У раёне дэльты, пры ўпадзенні ў заліў Бруней, ад яе адлучаецца правае рукаво Кліяс, утвараючы нізінную забагненую востраў.
Клімат Сабаха экватарны, увесь час гарачы і вільготны. У горах клімат робіцца больш умераным, а на вялікай вышыні нават халаднаватым. Ападкаў у год вывальваецца ад 3750 мм на раўнінах да 5000 мм у горах.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Сабах быў заняты англічанамі ў 1881 і стаў пратэктаратам. У 1946 была ўтворана брытанская каронная калонія Брытанскае Паўночнае Барнэа, а ў 1963 Сабах увайшоў у склад Малайскай Федэрацыі.
Адміністрацыйнае дзяленне[правіць | правіць зыходнік]
Штат падзяляецца на 5 раёнаў:
| № | Акруг | Адміністрацыйны цэнтр | Плошча, км² |
Насельніцта, чал. (2006)[6] |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Заходні бераг | Кота-Кінабалу | 7 588 | 954 000 |
| 2 | Унутраная вобласць | Бофарт | 18 298 | 421 000 |
| 3 | Кудат | Кудат | 4 623 | 190 000 |
| 4 | Сандакан | Сандакан | 28 205 | 676 000 |
| 5 | Тавау | Тавау | 14 905 | 757 000 |
Насельніцтва і этнічны склад[правіць | правіць зыходнік]
Многія жыхары Сабаха маюць часткова партугальскае паходжанне. Пашыраны імёны Фернанда, Гомес, Радрыгес. Сабахские фестывалі часам напамінаюць бразільскія.
Насельніцтва Сабаха складае каля дзвюх з паловай мільёнаў, афіцыйна прынята вылучаць 32 этнічныя групы. Найбольшая не-тубыльная этнічная група — кітайцы, складае 20 % насельніцтва. З мясцовых этнічных груп найбольшая — кадазан-дусун (каля 25 % насельніцтва); далей ідуць баджа (15 %) і мурут (3 %).
Каля 700 тыс. чалавек на Сабаху — філіпінцы, якія пракраліся сюды за кошт адсутнасці строгага кантролю за іміграцыяй і аховы мяжы. Паколькі мясцовы ўрад не прызнае наяўнасць у Сабаху нелегальных імігрантаў, філіпінцы ўжо ўкараніліся, займаючы працоўныя месцы ў будаванні і беручы ўдзел у камерцыйнай дзейнасці.
Малайская мова — агульная для ўсіх этнічных груп, у Сабаху прыняты сабахскі дыялект, што адрозніваецца інтанацыямі, і падобны па вымаўленні на інданезійскую мову. Шырока пашыраны англійская, кітайская (паўночнакітайская і хаку). Кадазан-дусун, баджа, мурут і малыя народы гавораць на сваіх мовах.
Спрэчка з Філіпінамі[правіць | правіць зыходнік]
Філіпіны прэтэндуюць на ўсю тэрыторыю Сабаха, абяцаную султанам Барнэа султанату Сулу ў 1703 за вайсковую падтрымку
Зноскі
- ↑ Организации Объединенных Наций список неправительственных организаций, несамоуправляющихся территорий, Северное Борнео и Саравака
- ↑ Членов Организации Объединенных Наций
- ↑ Договоров Организации Объединенных Наций No. 8029 между Филиппины, Федерация Малайи и Индонезии (31 Июнь 1963)
- ↑ Договоров Организации Объединенных Наций No. 8809, Соглашение об осуществлении соглашения Маниле
- ↑ No.10760: Соглашение об Малайзии (pdf)(недаступная спасылка). Договоров Организации Объединенных Наций коллекция. Организации Объединенных Наций (Июль 1963). Архівавана з першакрыніцы 14 мая 2011. Праверана 29 ліпеня 2010.
- ↑ «Monthly Statistical Bulletin, January 2007: Sabah», Department of Statistics Malaysia, Sabah.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Sabah’s Tourism Board
- Daily Express, the local newspaper with the largest circulation in Sabah
- New Sabah Times, Sabah’s first newspaper Архівавана 10 лютага 2021.
Тэматычныя сайты | ||||
|---|---|---|---|---|
| Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
