Уладзімір Мікалаевіч Дабравольскі

Уладзімір Мікалаевіч Дабравольскі
Дата нараджэння	30 ліпеня (11 жніўня) 1856
Месца нараджэння	Смаленскі павет, Смаленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	7 мая 1920(1920-05-07) (63 гады)
Месца смерці	Данькава, Смаленскі павет, Смаленская губерня, РСФСР
Месца пахавання	Данькава
Грамадзянства	Расійская імперыя  РСФСР
Род дзейнасці	этнограф, фалькларыст, мовазнавец
Навуковая сфера	этнаграфія, мовазнаўства, культуралогія і фалькларыстыка
Месца працы	Беларускі народны ўніверсітэт Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П. М. Машэрава Смаленскае аддзяленне Маскоўскага археалагічнага інстытута[d]
Альма-матар	гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта[d]
Навуковы кіраўнік	Усевалад Фёдаравіч Мілер
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уладзімір Мікалаевіч Дабравольскі (11 жніўня (30 ліпеня) 1856, в. Краснасвяцкае, Смаленская губерня — 7 мая 1920, Смаленская вобл.) — беларускі і рускі краязнавец, этнограф і мовазнавец.

Больш за 30 год прысвяціў вывучэнню народнай культуры Цэнтральнай Расіі і Беларускага-Расійскага памежжа. У прыватнасці, даследчык вывучаў культуру і гаворкі Смаленскай, Арлоўскай, Тульскай, Калужскай, Цвярской, Віцебскай і Гомельскай губерняў.

Краязнаўчай работай зацікавіўся яшчэ студэнтам, слухаючы лекцыі Ф. І. Буслаева, Ф. Я. Корша, У. Ф. Мілера. Выдаў «Смаленскі этнаграфічны зборнік» (т. 1-4, 1891—1903), напісаў шмат артыкулаў мовазнаўчага характару (пра гукаперайманні, народныя прозвішчы, пра тайныя мовы краўцоў, канавалаў, мяшчан). Яго самая каштоўная праца ў галіне мовазнаўства — «Смаленскі абласны слоўнік» (1914), у якім распрацавана 16 560 артыкулаў з дыялектнымі словамі руска-беларускага пагранічча. Праца складалася на падставе матэрыялаў для «Смаленскага этнаграфічнага зборніка», таму ілюстрацыямі ў ёй служаць і ўрыўкі з апісанняў абрадаў, звычаяў, побыту.

Раннія гады і адукацыя

Нарадзіўся ў сям'і чыноўніка-двараніна. У 1868 г. (12 гадоў) паступіў у Смаленскую гімназію. У 1876 годзе скончыў курс навучання і падаў дакументы ў Пецярбургскі ўніверсітэт на філалагічны факультэт, але з-за цяжкай хваробы быў вымушаны перавесціся на гісторыка-філалагічны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта, каб быць бліжэй да Смаленшчыны. Сярод выкладчыкаў універсітэта былі вядомыя ў Еўропе прафесары Ф. Я. Корш, У. Ф. Мілер, акадэмік Ф. І. Буслаеў. Калі Уладзімір вучыўся на трэцім курсе, ён з сябрамі часта бываў на сходах у В. Мілера, якія праводзіліся на кватэры прафесара ў Машкавым завулку. На гэтых сустрэчах студэнты і іхны выкладчык вялі гутаркі на этнаграфічныя тэмы. Па словах Дабравольскага, гэтыя дыскусіі заўсёды падштурхоўвалі яго да самастойнай працы па пытаннях этнаграфіі.

Этнаграфічная дзейнасць

Накапіўшы грошай, пасля заканчэння трэцяга курса Дабравольскі адправіўся ў першую этнаграфічную экспедыцыю ў Арлоўскую губерню, на радзіму бацькі. Усё лета ён аб’язджаў наваколлі, збіраючы этнаграфічны матэрыял: прыметы, прымаўкі — запісваў «жывую» народную гаворку, заносіў у нататнік апісанні народных свят, парадак правядзення вечарын, рабіў паметкі аб асаблівасцях народных касцюмаў сялян. Па выніках экспедыцыі ён склаў рукапісны зборнік «Песні Арлоўскай губерні Дзмітраўскага павета», за які быў узнагароджаны малым сярэбраным медалём Рускага імперскага геаграфічнага таварыства.

У 1880 годзе Уладзімір Мікалаевіч скончыў універсітэт і атрымаў прызначэнне ў Смаленск: быў накіраваны настаўнікам літаратуры, логікі і гісторыі ў Смаленскую Марыінскую жаночую гімназію. Тамака ён прапрацаваў два гады, але змушаны быў па стане здароўя пакінуць службу. Тады з 1883 г. перабраўся ў свой маёнтак, збіраў этнаграфічны, фальклорны і лінгвістычны матэрыял.

Яшчэ на чацвёртым курсе Уладзімір Мікалаевіч ажаніўся з Еўдакіяй Вішнеўскай. Спачатку маладыя жылі ў Краснасвяцкім, але ў 1887 годзе пераехалі ў Данькава. Усе клопаты па хаце ўзяла на сябе Еўдакія Цімафееўна, каб муж мог увесь вольны час займацца навукай. За дзесяць гадоў Дабравольскі аб’ездзіў усю Смаленскую губерню. Вынікам гэтага сталі навуковыя працы «Смаленскі этнаграфічны зборнік» (у чатырох частках) і «Смаленскі абласны слоўнік». Ім быў напісаны артыкул пра гукаперайманні ў народнай мове, пазней апублікаваны ў «Этнаграфічным аглядзе». У некаторых экспедыцыях па вёсках Дабравольскага суправаджаў Мікалай Бер. Ён запісваў мелодыі песень, тэксты якіх заносіў у свой нататнік сам Дабравольскі.

У сярэдзіне 1880-х гадоў Дабравольскі прадставіў рукапіс першага тома «Смаленскага этнаграфічнага зборніка» ў Геаграфічнае таварыства. Праца была ацэнена па заслугах, і Уладзіміра Мікалаевіча абралі членам-супрацоўнікам таварыства. У 1894 годзе ўбачылі свет яшчэ два тамы, а ў 1903-м быў надрукаваны апошні том этнаграфічнага зборніка. Ён быў прысвечаны настаўніку і настаўніку Уладзіміра Мікалаевіча У. Мілеру.

Пазнейшыя гады жыцця

З 1902 г. працаваў інспектарам народных вучылішчаў у Разанскай губерні, а ў 1906—1917 гг. — у Ельнінскім павеце Смаленскай губерні. З 1918 г. выкладаў «Псіхалогію славеснай творчасці» і «Гісторыю тэатра» на чырвонаармейскіх курсах у Смаленску. Чытаў лекцыі па этнаграфіі і гісторыі расійскага тэатра пры Беларускім народным універсітэце ў Маскве, Віцебскім інстытуце народнай адукацыі і Смаленскім аддзяленні Маскоўскага археалагічнага інстытута. Падтрымліваў сувязь з А. А. Шахматавым, Я. Ф. Карскім, У. І. Ламанскім, І. В. Ягічам.

Пасля смерці жонкі (сакавік 1920 года) Дабравольскі адправіўся з сынам Аляксеем са Смаленска ў Данькава. У дарозе быў застрэлены невядомымі. Быў пахаваны недалёка ад Данькава.

Літаратура

• Гуліцкі М. Ф. Дабравольскі Уладзімір Мікалаевіч // Беларуская мова. Энцыклапедыя. — Мн., 1994. — С. 172—173;
• Дмитриев В. В. В. Н. Добровольский (краткий биографический очерк). — Смоленск, 1930. — С. 3—16. (руск.)
• Беларусь: Энцыклапедычны даведнік / Рэдкал.: Б. І. Сачанка і інш. — Мн.: БелЭн, 1995. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Добровольский Владимир Николаевич (руск.)(недаступная спасылка — гісторыя ).
• Добровольский Владимир Николаевич (1856—1920) (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 лістапада 2021. Праверана 26 жніўня 2023.
• Працы У. Н. Дабравольскага на сайце Твярской епархіі (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 16.02.2018.
• Глушанков Андрей Иванович. Писатель-этнограф В.Н. Добровольский. Страницы жизни и творчества (руск.).
• Глушанков Андрей Иванович. Известный этнограф, уроженец земли Смоленской, Владимир Николаевич Добровольский (руск.).