Хрыста Боцеў

Хрыста Боцеў
Хрыста Боцеў
	балг.: Христо Ботев
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	балг.: Христо Ботьов Петков
Дата нараджэння	6 студзеня 1848
Месца нараджэння	Калофер[d], Асманская імперыя;
Дата смерці	1 чэрвеня 1876 (28 гадоў)
Месца смерці	Урачанская гара[d], Асманская імперыя;
Грамадзянства	Асманская імперыя;
Бацька	Botyo Petkov[d]
Маці	Ivanka Boteva[d]
Жонка	Veneta Boteva[d]
Дзеці	Ivanka Boteva[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, пісьменнік, журналіст, рэвалюцыянер, настаўнік, перакладчык
Подпіс
	Творы ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы
	Цытаты ў Вікіцытатніку

Хрыста Боцеў (балг.: Христо Ботев; 6 студзеня 1848 — 2 чэрвеня 1876) — балгарскі паэт, рэвалюцыянер і нацыянальны герой змагання супраць турэцкага панавання.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся Боцеў ў сям’і Боцё Петкава, настаўніка і дзеяча нацыянальнага вызваленчага руху. Да 1863 года будучы паэт вучыўся ў родным горадзе Калоферы, восенню 1863 года з дапамогай Балгарскага таварыства ў Адэсе і з дапамогай рускага віцэ-консула ў Канстанцінопалі Н. Герава паступіў у Другую Адэскую гімназію. Там ён пачаў пісаць вершы, за ўдзел у рэвалюцыйна-дэмакратычным руху быў у 1865 годзе выключаны з гімназіі. Пасля паэт вучыўся ў Новарасійскім універсітэце ў Адэсе, працаваў настаўнікам ў сяле Задунаеўка ў Бесарабіі. Боцеў належаў да пакалення балгарскіх эмігрантаў, якое было цесна звязанае з рускай інтэлігенцыяй (сімвалічны вобраз — Інсараў у «Напярэдадні» Тургенева).

У 1867 годзе Боцеў вярнуўся ў Калофер і там падчас урачыстасцяў у гонар Кірыла і Мяфодзія (цяпер нацыянальнае свята Балгарыі, адным з заснавальнікаў гэтай традыцыі быў бацька паэта) выступіў з антытурэцкай прамовай, пасля якой быў вымушаны пакінуць горад і эміграваць у Румынію.

У 1869 годзе паэт браў удзел у аб’яднаннях балгарскай эміграцыі ў Бухарэсце, пазнаёміўся і пасябраваў з Васілам Леўскім (у 1873 годзе Боцеў напісаў верш пра яго смяротнае пакаранне), увайшоў у Балгарскі цэнтральны рэвалюцыйны камітэт. Блізкім сябрам Боцева быў таксам беларускі рэвалюцанер Мікалай Судзілоўскі Русель. З 1871 года выдаваў газету «Слова балгарскіх эмігрантаў» («Дума на българските емигранти») і супрацоўнічаў з газетай «Свабода», якую выдаваў Любен Каравелаў. У 1876 годзе пачалося Красавіцкае паўстанне, падчас якога Боцеў (які не меў ніякага ваеннага досведу) разам з лейтэнантам рускай арміі Ніколам Вайноўскім кіраваў атрадам з 276 чалавек, які высадзіўся з парахода «Радзецкі», што прыплыў з Румыніі па Дунаі. Але на момант высадкі атрада паўстанне было амаль падаўленае. Спачатку атрад досыць паспяхова абараняўся, але ў канцы мая 1876 года яго становішча рэзка пагоршылася. Лічыцца, што 2 чэрвеня (21 мая па старым стылі) Боцеў быў смяротна паранены турэцкім снайперам на гары Враца і амаль адразу памёр. Згодна з яшчэ адной версіяй, Боцеў быў забіты кімсьці са сваіх паплечнікаў. Амаль усе ўдзельнікі атрада Боцева таксама загінулі.

У сваёй творчасці Боцеў арыентаваўся на вершы рускіх рэвалюцыйных дэмакратаў і асабліва на вершы Някрасава. Быў знаёмы з раманамі І. С. Тургенева, М. Чэрнэшэўскага. Адзін з самых знакамітых яго твораў — балада «Хаджы Дзімітр». У 1875 годзе Хрыста Боцеў і яго паплечнік Стэфан Стамболаў выдалі супольны зборнік «Песні і паэмы». З усёй творчай спадчыны Боцева захавалася крыху больш за дваццаць вершаў, большасць з якіх сталі народнымі песнямі. Першы поўны збор ацалелых твораў Боцева быў выдадзены ў 1907 годзе.

Праз два гады пасля смерці Боцева Балгарыя атрымала незалежнасць, і паэт разам з Васілам Леўскім хутка ператварыўся ў легендарную фігуру нацыянальнага адраджэння. У 1885 годзе дзень яго смерці аб’яўлены святам (Дзень Боцева), у 12 гадзін у гэты дзень штогод гудкі сірэн заклікаюць усіх ушанаваць памяць тых, хто загінуў за нацыянальную незалежнасць. У 1890 годзе ў Врацы яму быў пастаўлены помнік. Яго імем названая гара Боцеў, самы высокі хрыбет Стара-Планіна, горад Боцеўград, вуліцы амаль у кожным горадзе Балгарыі і Румыніі, у расійскім горадзе Саранску і пік на Паўднёвых Шэтландскіх астравах. У 2009 годзе помнік Боцеву быў усталяваны таксама ў Адэсе.

Бюст Боцева зрабіў Заір Азгур (1959). Аднайменны верш балгарскому паэту прысвяціў Ніл Гілевіч.

Пераклады[правіць | правіць зыходнік]

На беларускую мову Х. Боцева перакладаў Ніл Гілевіч, а таксама Алесь Разанаў і Мікола Хведаровіч.

Творы[правіць | правіць зыходнік]

Ботев, Христо. Събрани съчинения в три тома. София, 1976, ред. колегия П. Динеков и др., т. 1 — 517 стр., т. 2 — 501 стр., т. 3 — 743 стр.

Зноскі

↑ The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166"></a>
↑ ^а ^б ^в Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 12 кастрычніка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199"></a>
↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/09669580408667235

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Бурмов, Александър. Христо Ботев и неговата чета. София, 1974, 785 с.
Жечев, Николай. Христо Ботйов — летопис за живота и дейността му 1847/1848 — 1876. София, 2007, 305 с., ISBN 9549544436674

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

[_8504d70f1d57d5a0-1] The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166"></a>

[_e9cc21f5c21fb541-2] а ^б ^в Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 12 кастрычніка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199"></a>

[_f5ac230358ae5628-3] ttp://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/09669580408667235

[1]

[2]

[3]