Чаўпар

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Індыйскія боствы Шыва і Парвацī гуляюць у чаупар
Дошкі для чаупара ў нямецкім музеі
Гульня патоллі

Чаупар (चौपर) — традыцыйная індыйская сямейная гульня, вельмі падобная на Пачысі. З'яўляецца прадстаўніцай гульняў кшталту «Крыж і кола». Гульня вядзецца з дапамогай фішак і гульнёвых костак на адмысловым полі. Мэта гульні — прывесці свае фішкі ў цэнтральны квадрат раней за супернікаў.

На цяперашні момант ёсць гульні з падобнымі назвамі і полем. Пачысі (Pachisi), Парчызі (Parcheesi), Паркес (Parques), Парчыс (Parchis), Лудо (Ludo), Патоллі (Patolli), Чопат (Сhopat), Чаупур (Chaupur), а таксама Пат (पत на Санскрыце) — вось некаторыя з іх.

Гісторыя чаупара[правіць | правіць зыходнік]

Паводле адной з версій чаупар узнік у IV ст. да н.э. Паводле некаторых сцвярджэнняў ён таксама ўзгадваецца ў старажытнаіндыйскім эпасе «Махабхарата». Чаупар быў улюбёнай гульнёй індыйскага імператара Акбара Вялікага (1542—1605) з дынастыі Маголаў. Велізарнае поле для гульні было выкладзенае пасярод двара чырвоным і белым мармурам. Некалі па клетках гэтага поля хадзілі чароўныя наложніцы імператарскага гарэма, якія служылі яму жывымі фішкамі. Падобныя палі для гульні ў чаупар захаваліся таксама ў Агры й Алахабадзе.

Падобная на чаупар гульня пад назвай патоллі (Patolli) была ў амерыканскіх індзейцаў у Тэотіўакане, у тольтэкаў, у індзейцаў мая і ацтэкаў. Амерыканскія індзейцы гуляюць у гэтую гульню і ў наш час.

Гульцы[правіць | правіць зыходнік]

Гуляюць удваіх або ўчацвярых (звычайна дзвюма камандамі). У кожнага гульца чатыры фішкі аднаго колеру. У адной каманды фішкі чорнага і жоўтага колеру, у другой — чырвонага і зялёнага. Фішкі расстаўляюцца па рукавах дошкі ў наступным парадку (па гадзіннікавай стрэлцы):жоўтыя, чорныя, зялёныя і чырвоныя. Такім чынам, удзельнікі кожнай каманды сядзяць побач, а не насупраць адно аднаго.

Дошка[правіць | правіць зыходнік]

Дошкай зазвычай служыць расшытая тканіна ў форме крыжа. У цэнтры месціцца вялікая клетка, называемая чарконі, якая з'яўляецца канечным пунктам для фішак. Кожны з чатырох рукавоў рукавоў дзеліцца на тры слупкі, па восем клетак у кожным. Фішкі ходзяць па знешнім перыметры дошкі (па 17 клетак на кожным рукаве) супраць гадзіннікавай стрэлкі перш чым увайсці ў хатні слупок (цэнтральны слупок рукава, каля якога сядзіць гулец).

Косткі[правіць | правіць зыходнік]

У чаупар гуляюць з дапамогай трох доўгіх костак з разметкай граняў 1,2,5,6 або з дапамогай двух костак з разметкай 1,3,4,6. Кожны кідок можа быць размеркаваны паміж фішкамі гульца. Напрыклад, пры гульні з трыма косткамі гулец можа пахадзіць трыма фішкамі, або скласці значэнні дзвюх або трох костак і пахадзіць адпаведна дзвюма або адной фішкай.

Передача партнёру ачкоў, якія выпалі на ўсіх або некалькіх костках, дазваляецца толькі ў тым выпадку, калі ў гульца няма магчымасці пахадзіць сваімі косткамі. Дабравольны пропуск ходу не дазваляецца.

Супер-фішкі[правіць | правіць зыходнік]

Фішкі могуць ператварацца ў суперфішкі: калі дзве фішкі аднаго колеру апынуліся на адной клетцы — яны аб'ядноўваюцца, і пасля імі ходзяць як адной фішкай. Такім чынам можна ствараць і трайныя, і чацвярныя фішкі. Двайная фішка можа быць збітая толькі двайной, трайной або чацвярной, трайная — трайной або чацвярной, а чацвярная — толькі чацвярной фішкай.

Збіванне[правіць | правіць зыходнік]

Калі ход фішкі заканчваецца на клетцы, занятай фішкай іншага колеру — апошняя збіваецца і ставіцца ў чарконі, адкуль ёй давядзецца падарожнічаць занава, пачынаючы з клеткі 1 (клетка ў хатнім слупку гульца, прылеглая да чарконі).

Выйгрыш[правіць | правіць зыходнік]

Выйграé каманда, якая першай завяла ўсе свае фішкі ў дом. Жоўтыя фішкі можна заводзіць у дом толькі пасля таго, як заведзеныя ўсе чорныя, а зялёныя — пасля таго, як заведзеныя ўсе чырвоныя. У выпадку, калі кожны гулец гуляе сам за сябе, выйграé той, хто першым завёў у дом усе фішкі. завесці фішку ў дом можна толькі выкінуўшы дакладную колькасць ачкоў.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]