Эдуард Аляксандравіч Вольтэр

Эдуард Аляксандравіч Вольтэр
лат.: Eduards Volters, літ.: Eduardas Volteris
Дата нараджэння	6 (18) сакавіка 1856
Месца нараджэння	Агенскалнс[d], Рыга, Ліфляндская губерня, Расійская імперыя або Рыга, Ліфляндская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	14 снежня 1941(1941-12-14) (85 гадоў)
Месца смерці	Каўнас, Каўнаскае гарадское самакіраванне[d], Літва
Грамадзянства	Літва  Расійская імперыя
Род дзейнасці	этнолаг, філолаг, бібліятэкар, археолаг, этнограф, мовазнавец, фалькларыст, выкладчык універсітэта, censor, музеязнавец
Навуковая сфера	мовазнаўства, археалогія, фалькларыстыка, этнаграфія і міфалогія
Месца працы	Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт Універсітэт Вітаўта Вялікага Kaunas City Museum[d] Бібліятэка Расійскай акадэміі навук[d]
Альма-матар	гісторыка-філалагічны ўніверсітэт Імператарскага Харкаўскага ўніверсітэта[d]
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эдуард Аляксандравіч Вольтэр (лат.: Eduards Volters, літ.: Eduardas Volteris; 6 (18) сакавіка 1856, Агенскалнс (цяпер у межах Рыгі) — 14 снежня 1941, Каўнас) — расійскі, латышскі і літоўскі лінгвіст, этнограф, фалькларыст, археолаг.

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і латвійскага пастара. Скончыўшы Рыжскую губернскую гімназію (1875), у 1875 — 1877 гадах вучыўся ў Лейпцыгскім універсітэце, затым у Дэрпцкім універсітэце (1877 — 1880), з 1880 спачатку ў Маскоўскім, затым у Харкаўскім універсітэце. Атрымаў у Харкаве ступень магістра рускай славеснасці за дысертацыю «У пошуку па пытанні аб граматычным родзе».

У 1885—1918 гадах прыват-дацэнт, выкладаў у Пецярбургскім універсітэце. Быў цэнзарам літоўскіх выданняў (1904—1917) і садзейнічаў выхаду многіх літоўскіх кніг. Апекаваў Пранаса Вайчайціса, Казіміра Бугу і іншых літоўскіх студэнтаў. З 1907 года складаўся членам Літоўскага навуковага таварыства і падарыў 1337 кніг бібліятэцы таварыства ў Вільні ў 1908—1915 гадах.

У 1918 годзе перабраўся ў Літву і ў 1919 годзе стаў загадчыкам бібліятэкі Вільнюскага ўніверсітэта. Пасля таго, як у красавіку 1919 горад занялі польскія часткі, выехаў з сям’ёй у Каўнас. У 1919—1922 гадах быў дырэктарам Цэнтральнай бібліятэкі Літвы ў Каўнасе.

У 1919 году быў членам камісіі па установе вышэйшай школы Літвы. Быў загадчыкам гуманітарнага аддзялення Вышэйшых курсаў у Каўнасе, на аснове якіх пазней быў утвораны Літоўскі ўніверсітэт (1920—1922). У 1922—1933 гадах прафесар Літоўскага ўніверсітэта (які з 1930 года насіў імя Вітаўта Вялікага) і адначасова дырэктар Каўнаскага гарадскога музея.

Навуковая дзейнасць

Пры падтрымцы Рускага геаграфічнага таварыства ў 1884—1887 гадах збіраў у Літве этнаграфічныя, дыялекталагічныя, фальклорныя матэрыялы і разам з памочнікамі запісаў каля 300 песень, тысячу казак, дзве тысячы ўзораў малых фальклорных жанраў. Падрыхтаваў і выдаў у 1886 годзе праграму збірання фальклорных, этнаграфічных, дыялекталагічных матэрыялаў у Літве. У 1888—1889 гадах збіраў звесткі аб археалагічных помніках паўднёвай часткі Літвы і праводзіў археалагічныя раскопкі. У канцы 1880-х разам з Вандалінам Шукевічам раскопваў старажытныя могільнікі ў Беларускім Панёманні каля вёсак Дварчаны, Пузелі, Апонаўцы, Думблі, збіраў археалагічныя і этнаграфічныя матэрыялы ў паўночна-заходняй Беларусі.

Падрыхтаваў новае выданне «Катэхізіса» Мікалоюса Даўкшы (1886), у якое уключыў фрагменты старадаўніх літоўскіх рукапісаў, слоўнічак, узоры літоўскага фальклору. Сумесна з П. Ф. Фартунатавым падрыхтаваў выданне «Пасцілы» Даўкшы (тры выпускі, 1904—1927).

Склаў «Літоўскую хрэстаматыю» (1901—1904, 2 часткі), у якую ўключыў урыўкі з твораў Крысціёнаса Данялайціса, Сіманаса Даўкантаса, Вінцаса Кудзіркі, Юліі Жэмайтэ, Пятраса Армінаса-Трупінеліса, помнікі латышскай і прускай моў, узоры літоўскіх дыялектаў і фальклору.

Выдаў на рускай мове шэраг этнаграфічных нарысаў пра Літву, Жмудзь, Віцебскую і Сувалкскую губерні, а таксама артыкулаў пра гаворкі Віленскага краю, літуанізмы ў старабеларускай мове, літоўскіх пісьменнікаў XVI — XIX стагоддзяў.

У 1908—1909 гадах запісаў на васкавыя валікі літоўскія народныя мелодыі (першыя запісы такога роду). У 1915 годзе паставіў задачу вывучэння Ардынацкай нясвіжскай бібліятэкі як помніка культуры.

Аўтар артыкулаў па латышскаму і літоўскаму фальклору і міфалогіі ў Энцыклапедычным слоўніку Бракгаўза і Эфрона.

Працы

• Об изучении Литвы и Жмудии. Ковенские губернские ведомости. 1886. № 64.
• Об изучении литовской мифологии. Ковна, 1887.
• Об этнографической поездке по Литве и Жмуди. 1887.
• Материалы для этнографии латышского племени Витебской губернии. Санкт-Петербург, 1890.
• Литовский катехизис Даукши 1595 г. (с объяснениями, 1886)
• Материалы по этнографии латышского племени Витебской губернии (т. I, Санкт-Петербург, 1890).

Літаратура

• Grigas Kazys. Volteris Eduardas // Tarybų Lietuvos enciklopedija. — Vilnius: Vyriausioji enciklopedijų leidykla, 1988. — Т. 4: Simno—Žvorūnė. — С. 602—603. — 704 с. — 100 000 экз. (літ.)
• Во́льтэр Эдуард Аляксандравіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 178. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Вольтер, Эдуард Александрович // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Вольтер Эдуард Александрович
• Volteris Eduardas Архівавана 6 сакавіка 2016. (літ.)
• Вольтэр Эдуард Аляксандравіч на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»