Гаўрыла Адрыянавіч Ціхаў

Гаўрыла Адрыянавіч Ціхаў
Дата нараджэння	19 красавіка (1 мая) 1875
Месца нараджэння	Смалявічы, Смалявіцкі раён, Беларусь або Казахстан
Дата смерці	25 студзеня 1960(1960-01-25) (84 гады)
Месца смерці	Алматы, Алмацінская вобласць, Казахская ССР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	астраном, астролаг, astrobotanist
Навуковая сфера	астраномія
Месца працы	Пулкаўская абсерваторыя
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук
Навуковае званне	прафесар, член-карэспандэнт АН СССР
Альма-матар	Маскоўскі ўніверсітэт, Парыжскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	В. К. Цэсарскі, А. А. Белапольскі
Вядомыя вучні	В. Г. Тэйфель
Член у	Акадэмія навук СССР Нацыянальная акадэмія навук Казахстана
Узнагароды
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гаўрыла Адрыянавіч Ціхаў (1 мая 1875, Смалявічы — 25 студзеня 1960, Алма-Ата) — астраном. Доктар фізіка-матэматычных навук (1934), прафесар (1949). Член-карэспандэнт АН СССР (1927). Акадэмік АН КазССР (1946). Ганаровы член АН БССР (1959), ганаровы член Амерыканскага астранамічнага таварыства (1946).

Біяграфія

Г. А. Ціхаў нарадзіўся ў Смалявічах Мінскай губерні ў сям’і чыгуначніка. У гімназію паступіў на станцыі Зайцава Севастопальскай чыгункі. У 1893 г. быў прыняты на фізіка-матэматычны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта, які скончыў у 1897 годзе. У час вучобы ва ўніверсітэце, назбіраўшы грошай, набыў тэлескоп і ў 1894 годзе пабудаваў у Смалявічах прыватную абсерваторыю. Скончыў Парыжскі ўніверсітэт. У 1901 годзе Г. А. Ціхаў вярнуўся ў Маскву, у 1902 годзе абараніў дысертацыю на званне магістра. У 1906—1941 гг. працаваў у Пулкаўскай абсерваторыі. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны пераехаў у Алма-Ату, куды была эвакуіравана Пулкаўская абсерваторыя, і застаўся там да канца жыцця. З 1947 г. працаваў загадчыкам сектара астрабатанікі Акадэміі навук Казахскай ССР.

Навуковая дзейнасць

Г. А. Ціхаў займаўся даследаваннямі ў галіне астраметрыі і спектрафотаметрыі, вывучэннем спектрафотаметрычных уласцівасцей паверхні Марса і расліннасці Зямлі. Яму належыць шэраг прац па атмасфернай оптыцы і аэрафотаздымцы. Распрацаваў методыку фотаметрычных назіранняў, метад падоўжнага спектрографа для вызначэння колеру зорак і інш. Аўтар шэрагу астранамічных прылад і больш за 230 навуковых прац. Сярод апублікаваных:

• Основные труды. Т. 1—5. Алма-Ата: Изд-во АН Казахской ССР, 1954—1960.
• Шестьдесят лет у телескопа. — М.: Детгиз, 1959.

Узнагароды і прэміі

• Ордэн Леніна (1953)
• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1945)
• Прэмія імя Вільдэ Парыжскай акадэміі навук (1909)
• Прэмія Рускага астранамічнага таварыства (1909)
• Медаль Французскага астранамічнага таварыства (1912)
• медалі

Памяць

Імем Г. А. Ціхава названыя кратэры на Марсе і Месяцы, малая планета № 2251, знойдзеная 19 верасня 1977 г. Крымскай астрафізічнай абсерваторыяй.

Літаратура

• Ціхаў Гаўрыла Адрыянавіч // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз. — С. 277.
• Ціхаў Гаўрыла Адрыянавіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 749. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Ганаровы член НАН Беларусі ЦІХАЎ Гаўрыіл Адрыянавіч
• Каляндар знамянальных і памятных дат па гісторыі Беларусі на 2015 год
• Артыкул на сайце настаўнік.info
• Кастусь Ладуцька Убачыць зоркапад!..(недаступная спасылка)
• Гаўрыла Адрыянавіч Ціхаў у базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)
• Лаўрэш Л. Л. Ціхаў Гаўрыіл Андрыянавіч // Наша Слова № 47 (938), № 48 (939), № 48 (939), № 50 (941), № 51 (942) за лістапад — снежань 2009 на pawet.net
• Гаўрыiл Андрыянавiч Цiхаў // Лаўрэш Леанiд «I зорнае неба над галавой…»: Нарысы з гiсторыi астраномii. — Мінск: Лімарыус, 2013. // на pawet.net