Луі Брайль

Вонкавыя выявы
Манеты розных краін з выявай Брайля
	Бельгія
	Італія
	ЗША

Луі Брайль
Луі Брайль
	фр.: Louis Braille
Род дзейнасці	арганіст, вынаходнік, тыфлапедагог
Дата нараджэння	4 студзеня 1809[…]
Месца нараджэння	Coupvray[d], дэпартамент Сена і Марна, Францыя;
Дата смерці	6 студзеня 1852[…] (43 гады)
Месца смерці	Парыж, дэпартамент Сена, Францыя;
Месца пахавання	Пантэон; Coupvray[d];
Грамадзянства	Францыя;
Веравызнанне	каталіцтва
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Луі Брайль (фр.: Louis Braille; 4 студзеня 1809, Куўрэ (фр.) (бел., прадмесце Парыжа — 6 студзеня 1852, Парыж) — французскі слепавучыцель, стваральнік сістэмы пісьма і чытання для сляпых — Брайлевай азбукі.

Жыццяпіс[правіць | правіць зыходнік]

Луі Брайль нарадзіўся 4 студзеня 1809 года ў сям’і шаўца (або рымара) Сімона-Рэне (Simon-René) Брайля ў французскім мястэчку Куўрэ.

Трохгадовы Брайль пачаў слепнуць у выніку запалення вачэй пасля таго, як параніўся рымарскім нажом (падобным да шыла) у бацькавай майстэрні, канчаткова ён аслеп у 5 гадоў.

Бацькі навучылі Луі плесці ўбранне для конскай збруі, шыць хатнія туфлі, запрасілі настаўніка ігры на скрыпцы. Алфавіт ён вывучаў у мясцовай школе з дапамогай палачак.

У 10 гадоў (у 1819 годзе) Луі аддалі ў Парыжскі дзяржаўны інстытут для сляпых дзяцей (фр.) (бел., дзе ён вучыўся алфавітызму, музыцы, вязанню і ткацтву. Кнігі, выданыя рэльефна-лінейным шрыфтом, былі неабходным атрыбутам заняткаў, але такіх кніг было мала, многіх падручнікаў бракавала. Методыка навучання была заснавана на ўспрыманні звестак на слых. Луі быў адным з найбольш здольных вучняў, навучыўся граць на піяніна і аргане. У 1828 годзе Луі скончыў вучэнне і быў запрошаны на працу як малодшы настаўнік-рэпетытар.

У час вучэння Луі пазнаёміўся з «начной азбукай» Шарля Барб’е (руск.) (бел.. Барб’е быў артылерыйскім афіцэрам і распрацаваў азбуку для ваенных мэт — для перадычы інфармацыі ў начны час. Звесткі запісваліся шляхам праколвання адтулін у кардоне, чыталіся дотыкамі (асязаннем).

У 1824 годзе (у 15 гадоў) Брайль распрацаваў рэльефна-пунктавы шрыфт для невідушчых і слабавідушчых людзей, названы ягоным імем (шрыфт Брайля) і ўжываны дагэтуль ва ўсім свеце. Брайль працаваў над шрыфтом шмат гадоў і ў 1829 годзе апублікаваў пачатковы варыянт шрыфта (англ.) (бел., адхілены радай інстытута. Некаторыя нязручнасці — працяжнікі — былі выпраўлены ў версіі 1837 (сучасны французскі варыянт).

Першай кнігай, надрукаванай паводле Брайля, была «Гісторыя Францыі» (1837). Дырэктар Інстытута (фр.: Alexandre François-René Pignier) быў зняты з пасады пасля гэтага ўчынку^[6].

Французскае імя «Луі Брайль», запісанае шрыфтом Брайля

Брайль працаваў настаўнікам музыкі ў Парыжскім інстытуце для сляпых, стварыўшы ў сваёй сістэме асобны шрыфт (англ.) (бел. для запісу нот.

Брайль памёр ад сухотаў 6 студзеня 1852 года ў Парыжы і быў пахаваны ў родным мястэчку Куўрэ. Толькі па смерці стваральніка ягоная сістэма пачала шырока ўжывацца.

У Расіі кнігадрукаванне шрыфтам Брайля пачалося з выдання ў 1885 годзе кнігі «Сборник статей для детского чтения, посвященный слепым детям» праз Анну Аляксандраўну Адлер у колькасці 100 асобнікаў. Польскі шрыфт Брайля быў афіцыйна прыняты ў 1934 годзе.

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

У доме, дзе Брайль правёў дзяцінства, размяшчаецца музей. Вуліца, што ідзе да дома-музея, названа ягоным іменем.
Да 100-годдзя смерці, у 1952 годзе астанкі Брайля былі ўрачыста перанесены ў парыжскі Пантэон.
У 2009 годзе, да 200-годдзя дня нараджэння, манеты з выявай Брайля адціснулі Індыя, ЗША, Бельгія, Італія.

Бюст з рэльефам на радзіме ў Куўрэ
Магіла Брайля ў парыжскім Пантэоне
Бюст у Марселі
Бюст у Буэнас-Айрэсе (Аргенціна)

Марка СССР (1959)
Марка Казахстана (2009)
Беларуская марка

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Валентын Гаюі (руск.) (бел. — папярэднік Брайля
(9969) Брайль (руск.) (бел. — астэроід

Зноскі

↑ Louis Braille // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^а ^б Louis Braille // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Louis Braille // Encyclopædia Britannica Праверана 28 лютага 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ Брайль Луи // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ ^а ^б https://actu.fr/societe/ces-celebrites-enterrees-en-seine-et-marne_46112692.html
↑ Wace, Barbara; John Peaty. Louis Braille. p. 128. in Clifford Makins, рэд. (1961). Girl Annual No. 9. Longacre Press.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Брай, Луи // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Столетие со дня рождения Луи Брайля // «Слепец», 1909, № 2.
Красноусов П. Д., Шоев Ф. И. Луи Брайль. М., 1959.
Брайль Луи (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Биография на сайте Peoples.ru

[_ae60540da8c72bd5-1] Louis Braille // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_8db8f70db86abc67-2] а ^б Louis Braille // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_255cecbb4df4eced-3] Louis Braille // Encyclopædia Britannica Праверана 28 лютага 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_b0d527c29aa7ab8b-4] Брайль Луи // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_dfea6c2e4bc4c0d0-5] а ^б https://actu.fr/societe/ces-celebrites-enterrees-en-seine-et-marne_46112692.html

[6] Wace, Barbara; John Peaty. Louis Braille. p. 128. in Clifford Makins, рэд. (1961). Girl Annual No. 9. Longacre Press.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]