Пётр Міронавіч Машэраў

Пётр Міронавіч Машэраў
Пётр Міронавіч Машэраў
Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС 1966 — 1980
14-ы Першы сакратар ЦК КП Беларусі 30 сакавіка 1965 — 4 кастрычніка 1980
Папярэднік	Кірыл Трафімавіч Мазураў
Пераемнік	Ціхан Якаўлевіч Кісялёў
Нараджэнне	26 лютага 1918(1918-02-26) Шыркі, Сенненскі павет, Магілёўская губерня, Заходняя вобласць, РСФСР
Смерць	4 кастрычніка 1980(1980-10-04) (62 гады) Смалявіцкі раён, Мінская вобласць, БССР, СССР
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Імя пры нараджэнні	Машэра Петр
Жонка	Паліна Андрэеўна
Дзеці	дачкі: Наталля і Алёна
Партыя	УКП(б)
Адукацыя	Віцебскі дзяржаўны педагагічны інстытут (1939)
Дзейнасць	палітык
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	палітыка
Бітвы	Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды	Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Медаль «За асваенне цалінных зямель» Медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «60 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «50 гадоў савецкай міліцыі» Ордэн Георгія Дзімітрава
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пётр Міро́навіч Машэ́раў, сапраўднае прозвішча Машэра (13 (26) лютага 1918, в. Шыркі, Сенненскі раён — 4 кастрычніка 1980) — беларускі партыйны і савецкі дзеяч, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў падполля і партызанскага руху ў часы Вялікай Айчыннай вайны. 1-ы сакратар ЦК Камуністычнай партыі Беларусі (1965—1980).

Дзяцінства

Нарадзіўся 13 (26) лютага 1918 года ў в. Шыркі ў сялянскай сям’і.

Скончыў Віцебскі педагагічны інстытут імя С. М. Кірава (1939). З 15 жніўня 1939 года па 22 чэрвеня 1941 года працаваў настаўнікам фізікі і матэматыкі ў Расонскай сярэдняй школе Віцебскай вобласці.

У партызанах

У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Машэраў стварыў і ўзначаліў падпольную камсамольскую арганізацыю ў Расонскім раёне. З красавіка 1942 камандзір партызанскага атрада імя Н. А. Шчорса, з сакавіка 1943 — камісар партызанскай брыгады імя К. К. Ракасоўскага, адначасова з лістапада 1943 — першы сакратар Вілейскага падпольнага абкама ЛКСМБ. П. М. Машэраў прымаў непасрэдны ўдзел у распрацоўцы і правядзенні баявых аперацый. Пад яго кіраўніцтвам партызаны наносілі ўдары па камунікацыях, органам кіравання і забеспячэння нямецкіх войск у Віцебскай і Калінінскай абласцях, Латвійскай ССР. Двойчы паранены.

Партыйны і дзяржаўны дзеяч

У 1944—1946 — 1-ы сакратар Маладзечанскага абкама ЛКСМБ. З 1946 — сакратар ЦК ЛКСМБ, у 1947—1954 — 1-ы сакратар ЦК ЛКСМБ. У 1954—1955 — 2-і сакратар Мінскага абкама КПБ. У 1955—1959 — 1-ы сакратар Брэсцкага абкама КПБ. З 1959 сакратар, 2-і сакратар ЦК КПБ. З 1961 кандыдат у члены ЦК КПСС, з 1964 член ЦК КПСС.

Адстаўка Мікіты Хрушчова ў 1964 годзе з пасады кіраўніка СССР выклікала таксама кадравыя змены ў саюзных рэспубліках. У сакавіку 1965 г. 1-га сакратара ЦК КПБ Кірылу Мазурава замяніў Пётр Машэраў, і знаходзіўся ён на гэтай пасадзе да 1980 г. Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС з 1966. Дэпутат ВС СССР 3-5-га і 7-8-га скліканняў, з 1966 член Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР. Дэпутат ВС БССР 2-3-га і 5-9-га скліканняў. Ніхто ні да, ні пасля яго так доўга не ўзначальваў беларускую партыйную арганізацыю — 15,5 года. У перыяд яго дзейнасці Беларусь дасягнула значных поспехаў у стварэнні індустрыяльнага патэнцыялу, стала адной з высокаразвітых рэспублік былога СССР.

У юрыдычных умовах савецкага ладу выявіўся як аператыўны адміністратар. Пад ягоным кіраўніцтвам Беларусь заняла перадавое месца ў СССР як па развіцці гаспадаркі, так і па ўзроўню жыцця грамадзян рэспублікі. Машэраў намагаўся нават рэфармаваць савецкую сістэму на сваёй тэрыторыі, не парушаючы яе ідэалагічных і юрыдычных асноў. Клапаціўся, каб дэпутатамі мясцовых Саветаў былі адукаваныя і аператыўныя людзі. У мясцовых Саветах ствараў камісіі, якія мелі распрацоўваць планы грамадскага і гаспадарчага развіцця сваёй тэрыторыі. Новаўвядзеннем было тое, што ў склад камісій можна было ўключаць у якасці спецыялістаў асоб, якія не былі дэпутатамі. Тэарэтычна ўзніклі ўмовы для прэзентацыі поглядаў асоб, якія фармальна не залежалі ад партыйнага апарату. Аднак у сапраўднасці ўлада заставалася ў руках сакратароў партыі, якія мелі права даваць дэпутатам загады і патрабаваць справаздач з іхняй дзейнасці.

У 1964 г. Вярхоўны Савет СССР ухваліў закон «Аб пенсіях і дапамозе чальцам калгасаў». Тады ўпершыню калгаснікі атрымалі пенсіённае забеспячэнне. У Беларусі ў 1966 г. пенсія складала толькі 12 рублёў у месяц. Сярэдння зарплата калгасніка ў той час складала 38 рублёў, а самая нізкая ў па-за сельскагаспадарчым сектары — 60 рублёў і была яна поўнасцю звольнена ад падаткаў. Пры П. Машэраве зарплаты калгаснікаў значна паправіліся. У 1968 г. мінімальная зарплата стала роўнай мінімальнаму заробку ў горадзе, а ў канцы 1970-х гадоў сярэдні заробак у сельскай гаспадарцы Беларусі склаў 157 рублёў і быў адным з самых высокіх у СССР.

Дынамічны рост нацыянальнага даходу Беларусі, які працягваўся пастаянна з пяцідзесятых гадоў, у канцы сямідзесятых значна запаволіўся. У ходзе выканання дзевятай пяцігодкі (1971—1975) сярэднія гадавыя тэмпы росту дасягнулі 8,3 %, а ў наступнай пяцігодцы (1976—1980) — 5,1 %. Хаця намінальныя зарплаты за гэты перыяд значна павялічыліся, рэальна яны падалі. Сярэднія тэмпы росту даходаў ва ўсёй дэкадзе сямідзесятых гадоў былі ўдвая меншыя чым у папярэднім дзесяцігоддзі. Апрача таго адмоўныя з’явы ў гаспадарцы ўказвалі на далейшае падзенне. Пры тым у грамадскай свядомасці эпоха Машэрава ўспрымалася як перыяд спакою і адноснага дабрабыту.

Пісьменнік Іван Шамякін падкрэсіліў, што ў гэты час русіфікацыя не спынялася, і працэс гэты заахвочваўся. Былы настаўнік Пётр Машэраў, які добра ведаў родную мову (паэму «Сказ пра Лысую гару» чытаў на памяць з выдатным вымаўленнем), ніводнага разу — ні на адным пленуме, нарадзе, з’ездзе, сесіі, урачыстым пасяджэнні — не выступіў па-беларуску. Машэраў як быццам дэманстраваў сваю рускасць і падаваў такім прыклад першай асобы ў рэспубліцы.

Гібель

Загінуў 4 кастрычніка 1980 года ў аўтамабільнай катастрофе на трасе Брэст — Масква, каля паварота на Смалявіцкую птушкафабрыку. Аўтамабіль «Чайка», у якім ехаў Пётр Машэраў, урэзаўся ў грузавік, гружаны бульбай. Распаўсюджаны чуткі аб тым, што яго гібель насамрэч была наўмысным забойствам.

Пахаваны 8 кастрычніка 1980 года ў Мінску на Усходніх могілках (участак № 18). Пахаванне Пятра Машэрава вылілася ў маніфестацыю народнай любові да свайго кіраўніка.

Узнагароды

Герой Савецкага Саюза (15 жніўня 1944) «за гераізм і адвагу, праяўленыя ў барацьбе супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў» з уручэннем ордэна Леніна і медалі «Залатая Зорка» (№ 4376). Герой Сацыялістычнай Працы (10 лютага 1978) «за вялікія заслугі перад Камуністычнай партыяй і Савецкай дзяржавай і ў сувязі з 60-годдзем са дня нараджэння» з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Узнагароджаны сямю ордэнамі Леніна, медалямі.

Ушанаванне памяці

Бюст П. М. Машэрава ў Віцебску

Бронзавы бюст П. М. Машэрава ўстаноўлены ў Віцебску. У Мінску імем П. М. Машэрава названыя: праспект з мемарыяльнай дошкай на доме № 1; завод аўтаматычных ліній; сярэдняя школа № 137 Першамайскага раёна. На доме № 13 на вул. Чырвонаармейскай, дзе жыў П. М. Машэраў, усталявана мемарыяльная дошка.

Ацэнкі

Рэдка хто з кіруючых царкоў выклікаў большую нянавісць і агіду ў нармальных беларусаў, чым Машэраў. Цяпер — хіба што толькі Лукашэнка. Невыпадкова, што непрыяцелі Беларусі стараліся зрабіць культ з гэтага прыхільніка Масквы і невылечнага русіфікатара. Зянон Пазняк

Літаратура

• Партийное подполье в Белоруссии, 1941—1944. — Мн., 1984.
• Антонович, С. В. Петр Машеров: жизнь, судьба, память… : документальная повесть / С. В. Антонович. — Мн., 1998—351 с.
• Буракова Т. Гонар і слава нашай зямлі / Т. Буракова // Голас Сенненшчыны. — 2008. — 22 студз. — С. 2.
• Величко В. Товарищ первый секретарь / В. Величко // Рэспубліка. — 2008. — 12 лют. — С. 4.
• Гарэлікава М. Доўгія вёрсты вайны Пятра Машэрава / М. Гарэлікава // Звязда. — 2008. — 13 лют. — С. 2.
• Гілеп У. Ён быў сваім…/ У. Гілеп // Краязнаўчая газета. — 2008. — № 7 (люты). — С. 1, 6.
• Голомако А. Машеров: светлая правда и чёрные мифы / А. Голомако // Белорусская нива. — 2008. — 12 февр. — С. 3.
• Егорычев В. Вся жизнь — служение народу : (к 90-летию со дня рождения П. М. Машерова) / В. Егорычев // Нёман. — 2008. — № 2. — С. 183—187.
• Іофэ Э. доктар гістарычных навук. Артыкул «Хто кіраваў Беларуссю»; газета «Обозреватель», 2007 г.
• Машэраў Пётр Міроонавіч // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Сенненскага раёна / уклад. С. В. Шайко; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мн., 2003. — С. 543—545.
• Навіцкі У. І. Жыццё, аддадзенае Беларусі / У. І. Навіцкі // Беларускі гістарычны часопіс. — 2008. — № 2. — С. 40-48.
• Не говори с тоской, их нет… / сост. М. П. Кузьмич [и др.]. — Витебск, 2003—232 с.
• Пронько О. М. Семья Машеровых : биографическая повесть / О. М. Пронько. — Гродно, 2000. — 292 с.
• Русецкий А. В. Верность педагогическому призванию : к 90 летию со дня рождения П. М. Машерова / А. В. Русецкий, А. П. Орлова // Веснік Віцебскага дзяржаўнага універсітэта. — 2008. — № 2. — С. 3-9.
• Скурко А. Легенда пра святога Пятра Міронавіча // Наша гісторыя, № 5, 2018, с. 4-12. ISBN 2617—2305
• Якутов В. Д. Петр Машеров : художественно-документальная повесть / В. Д. Якутов. — Мн., 1992—270 с.
• Дроздов Л. М. Петр Машеров: падение вверх, Ridero. 2018. 488 с. https://ridero.ru/books/petr_masherov_padenie_vverkh/