Таіту Бетул

Таіту Бетул
Таіту Бетул
	; Партрэт Таіту Бетул на вокладцы нумара «Le Petit Journal»
Імператрыца Эфіопіі
	9 сакавіка 1889 — 12 снежня 1913
Папярэднік	жонка Іаханыса IV
Пераемнік	Іясу V (не меў жонкі); Заўдыту
Нараджэнне	1851; Семіен[d], Эфіопія;
Смерць	11 лютага 1918; Адыс-Абеба, Эфіопія;
Род	Саламонава дынастыя[d]
Бацька	рас Бетул хайле Марыям
Маці	Цюбдар
Муж	Менелік II
Дзеці	не мела
Дзейнасць	палітык
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Таі́ту Бету́л (таксама проста Таіту) (1851, Эфіопія — 11 лютага 1918, Адыс-Абеба, Эфіопія) — імператрыца Эфіопіі з 1889 па 1913 год і жонка імператара Менеліка II.

Сям’я і паходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Таіту Бетул нарадзілася ў 1851 годзе (дакладная дата не вядомая)^[1] у Эфіопіі ў арыстакратычнай сям’і, дзе была трэцім дзіцем з чатырох. Падчас феадальнай раздробненасці ў Эфіопіі продкі Таіту кіравалі ў правінцыі Семіен з дазволу імператара Сусеніяса. Яе бацька, рас Бетул хайле Марыям, паходзіў з дынастыі Саламанідаў, меў далёкія роднасныя сувязі з імператарскай сям’ёй, а бабка — маці раса Бетула — была дачкой раса Гугі, выхадца з народа арома, які перайшоў у хрысціянства з ісламу і займаў пасаду рэгента ў Гондэры ў перыяд «Эры прынцаў». Маці будучай імператрыцы, Іюбдар, таксама паходзіла са знатнай гондэрскай сям’і. Нарэшце, шырока вядомы ў імперыі быў дзядзька Таіту, дэджазмах Вубэ хайле Марыям, які ў 1840-х гадах кіраваў у Паўночнай Эфіопіі і быў канкурэнтам эфіопскага імператара Тэадраса II.

Імператрыца[правіць | правіць зыходнік]

Пасля чатырох няўдалых шлюбаў Таіту выйшла замуж за цара Шоа, будучага імператара Менеліка II, і ў 1889 годзе, пасля яго ўзыходжання на прастол, стала імператрыцай Эфіопіі.

У адрозненне ад папярэдніх жонак эфіопскіх імператараў, Таіту Бетул адагрывала ў палітычным жыцці дзяржавы важную ролю і прымала ў ім непасрэдны ўдзел. У прыватнасці, яна ўзначальвала кансерватыўную фракцыю ў судзе, якая супрацьстаяла мадэрністам і прагрэсістам, якія імкнуліся рэфармаваць Эфіопію па еўрапейскім узоры. Перад Першай італа-эфіопскай вайной яна займала цвёрдую пазіцыю ў адносінах да Італіі і яе імкненню ператварыць Эфіопію ў свой пратэктарат. Калі пачаліся ваенныя дзеянні, Таіту асабіста адправілася на поўнач краіны з мужам і ўзначаленай ім Імператарскай арміяй. Яна прысутнічала на пазіцыях і падчас бітвы пры Адуа, якая скончылася разгромам італьянскіх войскаў, што прывяло да капітуляцыі Італіі.

Аднак у 1900-х гадах імператрыца стала страчваць сваю папулярнасць у народзе. Таіту, у адрозненне ад свайго мужа, была куды больш катэгарычнай і няўступлівай у стаўленні да праблем сваіх падданых, што не магло не адбіцца на іх стаўленні да яе^[2]. Сітуацыя абвастрылася яшчэ мацней, калі ў 1906 годзе здароўе Менеліка II пагоршылася, і Таіту пачала прымаць рашэнні самастойна, ад яго імя. Імператрыца злоўжывала кумаўством, прызначаючы на дзяржаўныя пасады сваіх сваякоў і фаварытаў і абураючы гэтым сваіх палітычных супернікаў. Асаблівую абуранасць гэта выклікала сярод арыстакратаў Тыграі і Шоа, а таксама прыхільнікаў фармальнага спадчынніка прастола Ліджа Іясу, якія асцерагаліся пераходу ўлады ў рукі Таіту пасля смерці імператара. Так, у 1910 годзе яна была вымушана сысці з палітычнай арэны, саступіўшы месца рэгента расу Тэсеме Надэу.

Апошнія гады[правіць | правіць зыходнік]

Да самай смерці Менеліка II у 1913 годзе Таіту даглядала за хворым мужам. Пасля яго смерці на трон узышоў Іясу. Ён выслаў імператрыцу-ўдаву ў стары палац у Энтота, дзе калісьці адбылася каранацыя яе і Менеліка.

Калі ў 1916 годзе ў Эфіопіі адбыўся палацавы пераварот, і да ўлады прыйшла Заўдыту, дачка Менеліка II ад другога шлюбу, яна зноў запрасіла Таіту ў Адыс-Абебу. Вярнуўшыся, яна пасялілася ў прыгарадзе сталіцы, дзе і сканала 11 лютага 1918 года^[3]. Пахавалі Таіту Бетул побач з мужам, у саборы Святой Тройцы ў Адыс-Абебе.

Цікавыя факты[правіць | правіць зыходнік]

Таіту Бетул даводзілася далёкай сваячкай Менгісту Хайле Марыяму, лідару Эфіопскай рэвалюцыі 1974 года і ініцыятару звяржэння і забойства імператара Хайле Селасіе

Зноскі

↑ Chris Prouty notes that her tomb in Addis Ababa states she was born in E.C. 1832 (or 1839/40), while other sources state her date of birth was 1853. «The date of 1850-1 dovetails best with the known facts of her life.» (Empress Taytu and Menilek II: Ethiopia 1883—1910, p. 27)
↑ Prouty, Empress Taytu, p. 42
↑ Prouty, Empress Taytu, p. 345

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Chris Prouty. Empress Taytu and Menilek II: Ethiopia 1883—1910. — Trenton: The Red Sea Press, 1986.

[1] Chris Prouty notes that her tomb in Addis Ababa states she was born in E.C. 1832 (or 1839/40), while other sources state her date of birth was 1853. «The date of 1850-1 dovetails best with the known facts of her life.» (Empress Taytu and Menilek II: Ethiopia 1883—1910, p. 27)

[2] Prouty, Empress Taytu, p. 42

[3] Prouty, Empress Taytu, p. 345

[1]

[2]

[3]