Мядзве́дзь бу́ры (Ursus arctos) — млекакормячая жывёла з сямейства мядзведзяў.
Буйны драпежнік. Даўжыня цела 200—238 см, вышыня ў карку 120—132 см, маса самцоў 190—240 кг (да 387). Самкі значна меншыя за самцоў. Тулава масіўнае, важкае. Галава буйная з невялікімі вушамі. Хвост вельмі кароткі. Канечнасці магутныя, з доўгімі серпападобнымі кіпцюрамі, якія не ўцягваюцца. Афарбоўка поўсці зменлівая — ад цёмна-бурай або амаль чорнай да буравата-палевай.
Пашырэнне: Еўразія, Паўночная Амерыка. Трапляецца амаль па ўсёй лясной зоне, уключаючы лясы Каўказа і Сярэдняй Азіі. У Беларусі захаваўся ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Адзінкавыя асобіны заходзяць у паўднёва-ўсходнія раёны. У чэрвені 2019 года на польскім баку Белавежскай пушчы з’явіўся мядзведзь з Беларусі — упершыню за некалькі дзесяцігоддзяў[1][2].
Селіцца ў буйных лясных масівах. Аддае перавагу глухім, мала даступным для чалавека шыракалістым лясам, а таксама хваёвым барам, якія перамяжоўваюцца з палянамі, паплавамі і мохавымі балотамі. Асабісты ўчастак пражывання мядзведзя ўключае шэраг біятопаў, у якіх ён знаходзіць мноства корму і добрыя засцерагальныя ўмовы.
Налічваецца некалькі падвідаў, сярод іх еўрапейскі буры мядзведзь (Ursus arctos arctos), грызлі (Ursus arctos horribilis) і аляскінскі буры мядзведзь альбо кадзіяк (Ursus arctos middendorffi).
Вядзе адзіночны спосаб жыцця. Актыўны на змярканні і ўначы. Зіму праводзіць у бярлозе ў зімовым сне. Бярлогу робіць у глухіх месцах, куды мала наведваецца чалавек. Шлюбны перыяд у чэрвені-ліпені і ў верасні-кастрычніку. Цяжарнасць з латэнтнай фазай, цягнецца ад 6 да 8 месяцаў. Размнажаюцца мядзведзі адзін раз у 2 гады. Патомства прыносіць 30-40 % самак. Медзведзяняты нараджаюцца ў студзені-лютым у бярлозе і важаць 500—600 г. У вывадку часцей 2, радзей 1 або 3 дзіцянят, вельмі рэдка 4. Трымаюцца каля самкі да 1,5-гадовага ўзросту.
Корміцца ягадамі чарніц, журавін, маліны, жалудамі, маладым разнатраўем, парасткамі асіны, рабіны, дубу, а таксама палюе на дзікоў, ласёў, аленяў, казуль. Зрэдку нападае на свойскую жывёлу, разбурае пчальнікі.
Працягласць жыцця ў прыродзе 15-18 гадоў.
Утрымліваецца ў вальерах, а таксама ў многіх заапарках свету. Зрэдку размнажаецца ў няволі.
Культ мядзведзя ў хакасаў — абрады, звязаныя з глыбокай пашанай да мядзведзя ў хакасаў.
Сярод хакасаў мядзведзь (аба) быў адным з самых шанаваных звяроў, якога ўяўлялі далёкім братам чалавека. Мядзведзь быў таксама татэмнай жывёлай. Напрыклад, хакаскае племя сяок «аба» вяло сваё паходжанне ад яго.
У кожнай юрце знаходзіўся мядзведжы фетыш — «аба цёс», які ставіўся ля парога і служыў абярэгам. Да яго паважна звярталіся «аzа» — дзядуля. Аба цёс складаўся з жалезнага ці меднага колца, усталяванага на ракітавым скрыжаванні. Да колца прывязвалі шкуру правай пярэдняй лапы мядзведзя і камусовую шкуру чорна-гнядога каня. Праз кожныя дзевяць гадоў аба цёсу прыносілі ў ахвяру чорнага баранчыка.
Зноскі
_-_First_day_cover.jpg)
.jpg)
_-_Special_postmark.png)
_-_Sheet.jpg)
