Зоф’я Келян-Явароўская

Зоф'я Келян-Явароўская
Zofia Kielan-Jaworowska
Дата нараджэння	25 красавіка 1925(1925-04-25)
Месца нараджэння	Саколаў Падляскі, Сакалоўскі павет, Мазавецкае ваяводства, Польшча
Дата смерці	13 сакавіка 2015(2015-03-13) (89 гадоў)
Месца смерці	Варшава, Мазавецкае ваяводства, Польшча
Месца пахавання	Паўночныя камунальныя могілкі[d]
Грамадзянства	Польшча
Бацька	Franciszek Kielan[d]
Маці	Maria Kielan[d]
Род дзейнасці	палеантолаг, выкладчыца ўніверсітэта
Навуковая сфера	геалогія, палеанталогія
Месца працы	Інстытут палеабіялогіі імя Рамана Казлоўскага ПАН[d] Варшаўскі ўніверсітэт Універсітэт Осла
Навуковая ступень	доктар навук
Навуковае званне	прафесар
Альма-матар	Варшаўскі ўніверсітэт Універсітэт Осла
Член у	Нарвежская акадэмія навук Еўрапейская акадэмія[d] Польская акадэмія навук Шэрыя чыны[d] Польскае геалагічнае таварыства[d]
Узнагароды	Ордэн Адраджэння Польшчы 3-й ступені Ордэн Адраджэння Польшчы 4-й ступені
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Зо́ф'я Ке́лян-Яваро́ўская (польск.: Zofia Kielan-Jaworowska; 25 красавіка 1925, Саколаў Падляскі — 13 сакавіка 2015, Варшава) — польскі геолаг і палеантолаг, прафесар Польскай акадэміі навук. Медсястра ў час Варшаўскага паўстання 1944 года.

Асноўныя працы па сысунах мезазою.

Біяграфія

Вучылася ў Варшаўскім універсітэце, у час Другой сусветнай вайны на тайных курсах, потым на Факультэце матэматыкі і прыродазнаўчых навук. Брала ўдзел у Варшаўскім паўстанні ў якасці медсястры. У 1953 годзе атрымала доктарскую ступень, з 1972 года — прафесар.

У пачатку навуковай працы вывучала трылабітаў ардовіку і дэвону Цэнтральнай Еўропы. У гадах 1963—1971 гадах была арганізатарам і кіраўніком шэрагу польска-мангольскіх палеанталагічных экспедыцый, якія адкрылі ў пустыні Гобі шэраг новых відаў дыназаўраў і прымітыўных сысуноў з позняга мелавога перыяду. Са скал мелу, а таксама палеагену, былі таксама атрыманыя каштоўныя ўзоры кракадзілаў, яшчарак, чарапах і птушак. Даследванні гэтых знаходках працягваюцца дагэтуль і публікуюцца ў вядучых сусветных часопісах і манаграфіях. Падчас мангольскіх экспедыцый галоўнай тэмай прац Келян-Явароўскай становяцца прымітыўныя сысуны (Multituberculata), у даследаванні якіх яна стала адным з вядучых спецыялістаў у свеце. Яна апублікавала больш за 220 навуковых артыкулаў.

Яна была ініцыятарам, а таксама галоўным і вядучым аўтарам кнігі Mammals from the Age of Dinosaurs (Сысуны эры дыназаўраў), выдадзенай Columbia University Press ў 2004 годзе, за якую яна атрымала прэмію Фонда развіцця польскай навукі.

Выкладала ў многіх універсітэтах, у тым ліку Гарвардскім універсітэце, Універсітэце Парыж VII імя Дэні Дзідро і Універсітэце Осла. Была членам Польскай і Нарвежскай акадэмій навук, Еўрапейскай акадэміі, Польскага геаграфічнага таварыства і многіх іншых навуковых таварыстваў. Яе імем ці прозвішчам былі названыя дзесяткі сартоў і віды вымерлых жывёл (напр. Kielanodon, Kielantherium, Zofiabaatar, Indobaatar zofiae).

Асабістае жыццё

Жонка Збігнева Явароўскага. Атэістка.

Узнагароды

• Камандор і Афіцэр ордэна Адраджэння Польшчы

Выбраныя навуковыя працы

• Kielan, Z. 1953. Les trilobites Mésodévoniens des Monts des Sainte-Croix. Palaeontologia Polonica, 6: 50 pp.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1968. Scolecodonts versus jaw apparatuses. Lethaia, 1: 39-49
• Kielan-Jaworowska, Z. 1969. Discovery of a multituberculate marsupial bone. Nature, 222: 1091—1092.
• Kielan-Jaworowska, Z. and Sochava, A. V. 1969. The first multituberculate from the Uppermost Cretaceous of the Gobi Desert. Acta Palaeontologica Polonica, 14: 355—371.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1970. Unknown structures in multituberculate skull. Nature 226: 974—976.
• Butler , P. M. and Kielan-Jaworowska, Z. 1973: Is Deltatheridium a marsupial? — Nature 245: 105—106.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1975. Possible occurrence of marsupial bones in Cretaceous eutherian mammals. Nature, 255: 698—699
• Crompton, A. W. and Kielan-Jaworowska, Z. 1978. Molar structure and occlusion in Cretaceous therian mammals. In Butler , P. M. and Joysey, K. A. (eds.), Studies in the Development, Function and Evolution of Teeth: 249—289. Academic Press, London and New York.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1979. Pelvic structure and nature of reproduction in Multituberculata. Nature, 277: 402—403.
• Lillegraven, J. A., Kielan-Jaworowska, Z. and Clemens, W. A. (eds.), Mesozoic Mammals. The First Two-thirds of Mammalian History. University of California Press, Berkeley: 99-149.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1980. Absence of ptilodonoidean multituberculates in Asia and its paleogeographic implications. Lethaia, 13: 169—175.
• Fosse, G., Kielan-Jaworowska, Z. and Skaale, S. G. 1985. The microstructure of tooth enamel in multituberculate mammals. Palaeontology, 28: 435—449.
• Kielan-Jaworowska, Z., Presley, R. and Poplin, C. 1986. Cranial vascular system in taeniolabidoid multituberculate mammals. Transactions of the Royal Society of London , B. Biological Sciences, 313: 525—602.
• Kielan-Jaworowska, Z., Dashzeveg, D. and Trofimov, B. A., 1987. Early Cretaceous multituberculates from Asia and a comparison with British and North American Jurassic forms. Acta Palaeontologica Polonica, 32: 3-47.
• Kielan-Jaworowska, Z., Crompton, A. W. and Jenkins F. A. 1987. The origin of egg laying mammals. Nature, 326: 871—873.
• Hopson, J. A., Kielan-Jaworowska, Z. and Allin, E. F. 1989. The cryptic jugal in multituberculates. Journal of Vertebrate Paleontology, 9: 201—209.
• Kielan-Jaworowska, Z. and Nessov, L. A. 1990. On the metatherian nature of the Deltatheroida, a sister group of the Marsupialia. Lethaia, 23: 1-10.
• Kielan-Jaworowska, Z. and Ensom, P. 1992. Multituberculate mammals from the Purbeck Limestone Formation (Late Jurassic) of Southern England. Palaeontology, 36: 95-126.
• Krause, D. W., Kielan-Jaworowska, Z. and Bonaparte, J. F. 1992. Ferugliotherium the first multituberculate from South America. Journal of Vertebrate Paleontology, 12: 351—376.
• Kielan-Jaworowska, Z. and Ensom, P. C. 1994. Tiny plagiaulacoid multituberculate mammals from the Purbeck Limestone Formation of Dorset, England. -Palaeontology, 37: 17-31.
• Kielan-Jaworowska, Z. 1997. Characters of multituberculates neglected in phylogenetic analyses of early mammals. Lethaia, 29: 249—266.
• Kielan-Jaworowska, Z., Cifelli, R. and Luo, Z. 1998. Alleged Cretaceous placental from down under. Lethaia 31: 267—268.
• Luo: Z.-X., Cifelli, R. L., and Kielan-Jaworowska, Z. 2001. Dual origin of tribosphenic mammals. Nature 409: 53-57.
• Kielan-Jaworowska, Z. and Hurum, J. H. 2001. Phylogeny and systematics of multituberculate mammals. Palaeontology 44: 389—429.
• Zofia Kielan-Jaworowska, Richard L. Cifelli, and Zhe-Xi Luo, 2004. Mammals from the age of dinosaurs : origins, evolution, and structure. New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-11918-6

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Зоф’я Келян-Явароўская