Аб’ём

Кубак для вымярэння аб’ёму вадкасцей. Мае шкалы ў мілілітрах (ml), кубках (cup) і вадкіх унцыях (fl oz).

Аб'ём
$V$
Размернасць	L3
Адзінкі вымярэння
СІ	м3
СГС	см3
Заўвагі
скалярная велічыня

Аб’ём — колькасная характарыстыка прасторы, якуе займае цела або рэчыва. Аб’ём цела або ёмістасць сасуду вызначаецца яго формай і лінейнымі памерамі. З паняццем аб’ёму цесна звязана паняцце ёмістасць, гэта значыць аб’ём унутранай прасторы сасуду, пакавальнай скрыні і г. д. Словам ёмістасць пазначаюць таксама сасуды.

Адзінка аб’ёму ў СІ — кубічны метр — адносіцца не да асноўных, а да вытворных ад даўжыні, бо можа быць прадстаўлена як даўжыня (метр) у трэцяй ступені. Адзін кубічны метр гэта аб’ём куба, кожны з кантаў якога мае даўжыню ў адзін метр. З дапамогай прыставак могуць быць утвораны кратныя і дзельныя велічыні, такія як кубічны сантыметр (адна мільённая кубічнага метра). Для кубічнага дэцыметра часта ўжываецца альтэрнатыўная назва — літр. Адзін літр складаецца з тысячы мілілітраў (кубічных сантыметраў). Па-за сістэмай СІ ўжываюцца такія адзінкі аб’ёму як напрыклад галон і барэль. У кулінарыі часта выкарыстоўваюцца спецыфічныя адзінкі аб’ёму, такія як чайная лыжка, сталовая лыжка і шклянка.

Слова «аб’ём» таксама ўжываюць у пераносным значэнні для пазначэння агульнай колькасці або бягучай велічыні. Напрыклад, «аб’ём попыту», «аб’ём памяці», «аб’ём працы».

У выяўленчым мастацтве аб’ёмам завецца ілюзорная перадача прасторавых характарыстак адлюстраванага прадмета мастацкімі метадамі.

Вылічэнне аб’ёму

Матэматычна

У агульным выпадку матэматычна аб’ём цела вылічаецца па наступнай інтэгральнай формуле:

$V=\iiint \limits _{\mathbb {R} ^{3}}\chi (x,y,z)\,dx\,dy\,dz$,

дзе $\chi (x,y,z)$ — характарыстычная функцыя геаметрычнай вобраза цела.

Для шэрагу целаў з простай формай зручнейшым з’яўляецца выкарыстанне адмысловых формул. Напрыклад, аб’ём куба з даўжынёй боку, роўнай a, роўны $V=a^{3}$.

Праз шчыльнасць

Аб’ём знаходзіцца па формуле: $V={\frac {m}{\rho }}$

Меры аб’ёму вадкасці

• 1 л = 1,76 пінты = 0,22 галона.

Англійскія пазасістэмныя

• 1 пінта = 0,57 л
• 1 галон = 8 пінтам = 4,54 л

Антычныя пазасістэмныя

• катыла = 0,275 л

Старажытнаяўрэйскія

• эйфа = 24 883 см³
• омер = ¹/₁₀ эйфы

Расійскія пазасістэмныя

• Мера = 4,? вядра
• Вядро = 12,3 л
• Штоф = 1,54 л
• Кварта = 1,23 л
• Бутэлька 0,77 л
• Чарка = 0,123 л
• Чарачка (касушка) = паўчарачкі = 0,0615 л

Меры сыпкіх рэчываў

Англійскія пазасістэмныя

• 1 бушаль = 36,36872 літраў = 8 галонаў.

Расійскія пазасістэмныя

• Паўасьміна = 26,238 л
• Гарнец = 3,2798 л

Прылады вымярэння

Мензуркі з розным дыяметрам, максімальным аб’ёмам і цаной дзялення.

Для вымярэння і пераносу пэўнага аб’ёма рэчываў існуюць адмысловыя прыборы. Некаторыя з іх адмяраюць сталы аб’ём, а іншыя маюць шкалу і могуць адмяраць розны аб’ём рэчыва.

Пераносяць пераменны аб’ём:

• Бюрэтка
• Мензурка
• Шпрыц

Пераносяць сталы аб’ём:

• Піпетка

Змяшчаюць сталы аб’ём:

• Мерная колба

Гл. таксама

• Мера Жардана

Літаратура

• Theodore L. Brown et al. Chemistry: the central science. — 12th ed. — 2011. — ISBN 978-0-321-69672-4.