Абарона Полацка (1941)
| Абарона Полацка 1941 | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Другая сусветная вайна | |||
| Дата | 27 чэрвеня — 16 ліпеня 1941 | ||
| Месца | Полацк Віцебская вобласць Беларуская ССР | ||
| Вынік | Перамога Германіі | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
.svg){kind=small}
Абарона Полацка — баявыя дзеянні паміж савецкімі і нямецкімі войскамі летам 1941 года ў раёне Полацка.
Абаронцы Полацка на працягу 18 дзён стрымлівалі пераўзыходзячыя сілы нацыстаў, пасля чаго здолелі выйсці з акружэння.
Папярэднія падзеі[правіць | правіць зыходнік]
Пасля разгрому савецкіх войскаў у Беластоцка-Мінскай бітве войскі 3-й танкавай групы пад кіраўніцтвам генерала Германа Гота накіраваліся да Заходняй Дзвіны[1].
27 чэрвеня з Уральскай ваеннай акругі ў Полацк прыбыла 174 стралковая дывізія 62-га стралковага корпуса 22-й арміі на чале з камбрыгам Аляксеем Зыгіным[2].
Абарона[правіць | правіць зыходнік]
27 чэрвеня[правіць | правіць зыходнік]
Каля вёскі Кутняны знішчаны нямецкі авангард, які меў мэтай захоп мастоў праз Заходнюю Дзвіну[2][3]. У сутыкненні ўдзельнічаў 390-й гаўбічны артылерыйскі полк 17-й стралковай дывізіі[4].
Зыгін прыняў камандванне Полацкім гарнізонам[2].
29 чэрвеня[правіць | правіць зыходнік]
Рашэннем Ваеннага савета 22-й арміі створаны Полацкі баявы ўчастак, начальнікам якога назначаецца камандзір 174-й стралковай дывізіі камбрыг Аляксей Зыгін[5].
Абаронцы прынялі бой на подступах да Полацка [2][6]
30 чэрвеня[правіць | правіць зыходнік]
Усе доты Полацкага ўмацаванага раёна занятыя гарнізонамі і прыведзены ў баявую гатоўнасць[5].
3 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Пачаўся агульны наступ у паласе Полацкага ўмацаванага раёна[3].
Нямецкая 19-ая танкавая дывізія захапіла Дзісну і паспрабавала перабрацца на правы бераг Заходняй Дзвіны, але напаткала супраціў[7].
18-ая матарызаваная дывізія пры дапамозе артылерыі паспрабавала прарвацца да Полацка з боку Фарынава[5].
Полацк зведаў бамбардыроўку [6].
На горад быў скінуты дэсант. У Полацку быў створаны ахоўны атрад і вынішчальны батальён.[2]
4 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
19-ая танкавая дывізія здолела стварыць плацдарм на правым паўночным беразе Заходняй Дзвіны на ўсход ад Дзісны ды ўзяць штурмам вёску Луначарскае. Байцы 166-га стралковага палка 98-ай стралковай дывізіі пакідалі свае акопы і адышлі[7]. Пераправа праз Дзвіну і плацдарм атакаваліся савецкай артылерыяй і авіяцыяй.
18-ая матарызаваная дывізія паўтарыла спробу падысці да Полацка з паўднёвага захаду, але не здолела. Часткі Зыгіна пераходзілі ў контратаку. Чарговая няўдача пераканала немцаў, што атакаваць бессэнсоўна і лепей засяродзіцца на развіцці плацдарму[1].
Большая частка нямецкага дэсанту знішчана ў раёне станцыі Грамы[2].
5 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Звесткі аб створаным на правым беразе Дзвіны плацдарме вельмі турбавалі кіраўніцтва Заходняга фронту, таму на месца баёў прыбыў намеснік камандуючага Заходнім фронтам генерал-лейтэнант Андрэй Яроменка. Ён загадаў расстраляць перад строем камандзіра 166-га стралковага палка маёра Зайнулліна К.А., на ўчастку якога немцамі быў створаны плацдарм.[7]
Немцы знялі з кальца акружэння Мінска 14 матарызаваную дывізію ды перавялі яе пад Полацк.
Пехотны полк 18-й матарызаванай дывізіі быў перакінуты на плацдарм.
6 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Яроменка ўзмацніў баявыя часткі абаронцаў перахопленнымі на адступленні з Літвы чырвонаармейцамі. 98-ая стралковая дывізія перайшла да контратак нямецкага плацдарма. Але нацысты плацдарм абаранілі і пашырылі. На яго перакінулі часткі 14-й матарызаванай дывізіі.[7]
7 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
19-ая танкавая дывізія з плацдарму на правым беразе Дзвіны пачала наступ у накірунку Баравухі пры падтрымцы артылерыі і авіяцыі[1][3]. Абодва бакі неслі вялізныя страты. РККА згубіла некалькі дотаў. Тым часам 174 стралковая дывізія на чале з Зыгіным правяла контратаку ў накірунку Дзісны, і змусіла немцаў бегчы, пакінуўшы танк і 2 бронетранспарцёры. Але выбіць іх з пазіцый не ўдалося[3].
8 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Немцы прарвалі першую лінію абароны каля Баравухі, але адразу атакаваць другую ўжо не здолелі, вырашылі чакаць падтрымкі[1].
Нацысцкія часткі, абышоўшыя Полацк з поўдня, захапілі Улу ды наладзілі там пераправу праз Заходнюю Дзвіну.
9 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Працягваліся баі за Баравуху. Немцы накіравалі ў яе накірунку каля 100 танкаў пры падтрымцы пехоты. Абаронцы адбівалі па 4-5 атак штодзень[3].
18-я матарызаваная дывізія канчаткова адмовілася ад штурма Полацка з боку Фарынава[1].
Нямецкія танкі узялі заходнюю частку Віцебска, прычым з цэлым чыгуначным мастом. На поўначы узялі Себеж.
10 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Становішча станавілася адчайным: вакол Полацка замыкалася акружэнне, немцы сцягвалі ўсё больш сіл для атакі ў накірунку Баравухі.
На ўсходзе захоплены Гарадок.
11 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Немцамі захоплены Віцебск.
98-я і 112-я стралковыі дывізіі пачалі адступленне для таго, каб не апынуцца ў акружэнні і выраўняць лінію фронта[7].
З раніцы нямецкія часці працягвалі наступленне на баравухскім напрамку, спрабуючы развіць першапачатковы поспех. Да канца дня ўсе рэзервы абаронцаў Полацкага баявога ўчастка былі ўведзены ў бой, але ўзнавіць становішча ў напрамку Баравухі не ўдалося.[5]
12 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Баі за Полацк 12-13 ліпеня былі выключна жорсткімі. Неабходна адзначыць, што да 12 ліпеня супраць 6-ці дывізій першай лініі 22-й арміі гітлераўцы сумелі сканцэнтраваць 16 сваіх дывізій.[5]
13 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
На світанні 19-я танкавая і 14-я матарызаваная дывізіі пачалі наступленне на Невель з плацдарма ў раёне Уладычына[5]. Вораг прарваў абарону. Такім чынам, далей можна казаць не аб плацдарме, а аб шырокім наступленні на ўсход[7].
14 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Часткі 174-й стралковай дывізіі працягваюць ўтрымліваць Полацкі ўмацаваны раён, адбіваючы атакі праціўніка ў напрамку Баравухі[5].
15 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
У выніку нямецкай артпадрыхтоўкі а 4-й гадзіне раніцы знішчана мястэчка Гомель на поўдні[3]. Асноўны агонь нямецкай артылерыі быў сканцэнтраваны на 2-х дотах першай лініі. На працягу гадзіны дзясяткі гармат расстрэльвалі іх ва ўпор. А 5-й гадзіне раніцы гарматы перанеслі свой агонь углыб абароны 61-га УРа і 508-га стралковага палка 174-й стралковай дывізіі, і ў атаку пайшлі штурмуючыя групы 9-й і 10-й пяхотных рот 2-га пяхотнага батальёна. Нечакана для атакуючых адкрыў кулямётны агонь адзін з дотаў першай лініі. Яго падтрымалі доты другой лініі і палкавая артылерыя 508-га стралковага палка. Бой зацягнуўся. Толькі знішчыўшы частку байцоў 508-га стралковага палка, а другую частку прымусіўшы адступіць і панёсшы пры гэтым страты, нямецкія штурмуючыя групы прыступілі да асады дотаў. Прымяняючы агнямёты і падрыўныя зарады, 18-ты пяхотны полк немцаў да 13:00 знішчыў 5 доўгатэрміновых кропак і прарваў абарону савецкіх войск.
Немцы з поўначы прарваліся к Полацку ў раёне Баравухі-2. Да канца дня, 15 ліпеня, нямецкім войскам удалося заняць левабярэжную частку Полацка.
У абстаноўцы, што склалася, Ваенны савет 22-й арміі вымушаны быў аддаць камбрыгу А.І. Зыгіну загад на адыход у бок Вялікіх Лук[5].
16 ліпеня[правіць | правіць зыходнік]
Ноччу Зыгін пачаў выводзіць войскі з Полацка. Ён загадаў падарваць масты праз Заходнюю Дзвіну, нафтабазу і іншыя важныя абъекты, арганізаваў выхад 174-й стралковай дывізіі і іншых частак з Полацка і з Полацкага баявога ўчастка.
Вынік абароны[правіць | правіць зыходнік]
Абарона Полацка затрымала часткі вермахта болей чым на 2 тыдні, звязала значныя сілы нацыстаў, дазволіла атрымаць час на арганізацыю абароны на ўсходзе, зрабіла ўнёсак у зрыў плана бліцкрыга[2]. Немцы страцілі дзесяткі танкаў і тысячы вайскоўцаў, штурмуючы "крэпасць Полацк".
За арганізаваны выхад з акружэння і асабістную мужнасць Аляксей Зыгін 31 жніўня 1941 года быў узнагароджаны ордэнам Леніна і яму было надана званне генерал-маёр[2].
Актыўная абарона Полацка доўжылася больш, чым актыўная абарона Брэсцкай крэпасці ў 1941 годзе. Ворагу быў нанесены значна большы ўрон. І абаронцы Полацка здолелі выйсці з акружэння, прыхапіўшы з сабой тэхніку.
Памяць[правіць | правіць зыходнік]
Адна з вуліц Полацка носіць імя Зыгіна.
21 верасня 2011 года у Полацке была адкрыта мемарыяльная дошка ў гонар Зыгіна[2].
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ а б в г д Мосунов, Вячеслав. Камешек в немецком сапоге (руск.) (30 сакавіка 2019).
- ↑ а б в г д е ё ж з Иоффе, Эммануил. Защита Зыгина (руск.) (2 мая 2016).
- ↑ а б в г д е С. И. Поляков, С. П. Копыл. «Линия Сталина». Полоцкий укрепрайон, 1919 — 1941 гг.. — Полоцкое книжное издательство, 2009. — 55 с. — ISBN 978-985-6936-01-5. Архівавана 14 кастрычніка 2020.
- ↑ Полоцкий волнолом (руск.) (1 кастрычніка 2012).
- ↑ а б в г д е ё ж Абарона Полацкага ўмацаванага раёна .
- ↑ а б Полоцк (руск.)(недаступная спасылка). Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (2 мая 2016). Архівавана з першакрыніцы 9 кастрычніка 2020.
- ↑ а б в г д е Л.В. Барминский, В.В. Барминский. 1941 год. Дисненский плацдарм (руск.) (2 мая 2016).