Аблога Кёсэга
Аблога Кёсэга | |||
---|---|---|---|
Асноўны канфлікт: Аўстра-турэцкая вайна (1529—1533) | |||
Дата | 5 — 30 жніўня 1532[1] | ||
Месца | Кёсэг, Венгрыя | ||
Вынік | Абаронцы перадухілілі наступ асманскай арміі на Вену | ||
Праціўнікі | |||
|
|||
Камандуючыя | |||
|
|||
Сілы бакоў | |||
|
|||
Страты | |||
|
|||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Аблога Кёсэга або Аблога Гюнса (турэцк.: Güns Kuşatması, ням.: Güns) — эпізод аўстра-турэцкіх войнаў, звязаны з няўдалай аблогай асманскай арміі невялікага памежнага форта Кёсэг (па-нямецку Гюнс) у 1532 годзе. У ходзе аблогі абараняліся войскі Габсбургскай манархіі пад кіраўніцтвам харвацкага капітана Міколы Джурышыча (венг.: Miklós Jurisics) абаранілі форт Кёсэг сіламі ўсяго 700-800 харвацкіх салдатаў без артылерыі[1] і спынілі наступ асманскай арміі пад кіраўніцтвам султана Сулеймана Цудоўнага і Ібрагім-пашы Паргалы з 120,000-200,000 салдат на Вену[1][5].
Дакладны зыход аблогі смутны, паколькі існуе дзве версіі, прыведзеныя ў розных крыніцах. Згодна з першай з іх, Нікола Джурышыч адхіліў прапанову здацца на ганаровых умовах, а згодна іншай, гораду прапанавалі ўмовы сімвалічнай капітуляцыі. Сулейман Цудоўны быў вымушаны затрымаць прасоўванне арміі на чатыры тыдні і зняў аблогу з пачаткам жнівеньскіх дажджоў, адмовіўшыся ад наступу на Вену[5], якое ён жадаў зрабіць, і вырашыўшы вяртацца дадому[3].
Сулейман Цудоўны гарантаваў свае панаванне ў Венгрыі, захапіўшы некалькі іншых фартоў[6], але пасля сыходу асманскай арміі імператар Фердынанд I Габсбург адваяваў частку страчанай тэрыторыі. Пасля гэтага Сулейман Цудоўны і Фердынанд I заключылі дагавор у Канстанцінопалі (1533), які пацвердзіў статус Янаша Запальяі як караля Венгрыі і прызнаў панаванне Фердынанда I на астатняй венгерскай тэрыторыі[7].
Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]
29 жніўня 1526 года ў бітве пры Мохачы войскі хрысціян на чале з каралём Людовікам II Вянгерскім пацярпелі паразу ад асманскіх войскаў на чале з султанам Сулейманам Цудоўным[8]. Людовік II быў забіты ў баі, што прывяло да страты Венгрыяй незалежнасці, паколькі кароль не пакінуў пераемніка. Аб'яднаныя асабістай уніяй Венгрыя і Харватыя сталі спрэчнымі тэрыторыямі з прэтэнзіямі на іх з боку Габсбургаў і Асманскай імперыі. Фердынанд Габсбург, брат імператара Карла V, ажаніўся з сястрой Людовіка II[9] і быў абраны каралём Венгрыі і Харватыі[10].
Трон Венгрыі стаў прадметам дынастычнай спрэчкі паміж Фердынандам і Янашам Запальяі, трансільванскім магнатам, якога Сулейман абяцаў зрабіць кіраўніком ўсёй Венгрыі[11]. У ходзе венгерскай кампаніі 1527—1528 гадоў Фердынанд адабраў у Янаша Запальяі Буду, але толькі для таго, каб у 1529 годзе пакінуць яе пасля асманскай контратакі[9]. Аблога Вены ў 1529 годзе была першай спробай на Сулеймана Цудоўнага захапіць аўстрыйскую сталіцу. Гэта аблога стала пікам асманскай экспансіі ў Цэнтральнай Еўропе[9].
Малая вайна ў Венгрыі[правіць | правіць зыходнік]
Пасля няўдалай асманскай аблогі Вены ў 1529 годзе, Фердынанд у 1530 пачаў контратаку, каб перахапіць ініцыятыву і адпомсціць за разбурэнні, нанесеныя 120-тысячнай арміяй Сулеймана. Гэтая кампанія традыцыйна разглядаецца як пачатак Малой вайны ў Венгрыі, часткі серыі канфліктаў паміж Габсбургамі і Асманскай імперыяй. Янаш Запальяі зноў уступіў у Буду, але затое, Фердынанд атрымаў поспех у захопе фартоў ўздоўж ракі Дунай, а таксама заняў Гран (Эстергам)[5].
Кампанія 1532 года[правіць | правіць зыходнік]
У пачатку Малой вайны ў Венгрыі Сулейман Цудоўны ў якасці адказу на атакі Фердынанда ў 1532 годзе прывёў войска з больш чым 120 тысяч салдат з мэтай зноў абложваць Вену. У сувязі з хуткім прасоўваннем асманскай арміі Фердынанд баяўся, што войскі хрысціян не будуць сабраны своечасова[12]. 12 ліпеня Сулейман Цудоўны напісаў Фердынанду ў Осіеке (ням.: Esseg) ліст[12], у якім запэўніў яго, што асманская экспедыцыя накіравана не супраць яго, а супраць імператара Карла V[13]. Аднак пасля гэтага Сулейман Цудоўны перасёк раку Драва і, замест таго, каб ісці звычайным маршрутам на Вену, павярнуў на захад, у землі, якія належалі Фердынанду[5]. На думку гісторыка Эндру Уіткрафта, на маршруце да Вены асманская армія захапіла сямнаццаць умацаваных горадоў і крэпасцяў[1]. Фердынанд адвёў сваё войска, пакінуўшы толькі 700 салдатаў без артылерыі абараняць Кёсэг[5].
Аблога[правіць | правіць зыходнік]
Размешчаны на поўдзень ад Шопрана гарадок Кёсэг знаходзіцца ўсяго ў некалькіх мілях ад мяжы з Аўстрыяй. Пакінутым Фердынандам гарнізонам камандаваў харвацкі афіцэр і дыпламат Нікола Джурышыч[14]. Кёсэг не лічыўся умацаванай кропкай і не прадстаўляўся сур'ёзным цэнтрам супраціву[1][14]. Аднак Вялікі візір Асманскай імперыі, Ібрагім-паша Паргалы не ўяўляў, як быў слаба абаронены Кёсэг[5].
Асманы сустрэлі адчайны супраціў у Кёсэге[14]. Сулейман Цудоўны разлічваў, што армія Фердынанда прыйдзе на дапамогу крэпасці, і таму не спяшаўся са штурмам[15]. Аднак на самай справе падчас асманскай аблогі Кёсэга імперская армія ўсё яшчэ фармавалася ў Рэгенсбургу[16]. Асманы рабілі адну атаку за другой. Артылерыйскі агонь разбурыў частку крапасной сцяны, але не прывёў да капітуляцыі абаронцаў[14]. Гісторык Паола Джовіа лічыць, што артылерыйская атака не ўдалася таму, што асманы не выкарыстоўвалі вялікія абложныя гарматы, зберагаючы іх для бітвы з (як яны чакалі) імперскай арміяй, якая набліжалася[17]. Зарады асманскіх мінёраў былі паспяхова абясшкоджаныя[14]. Акрамя таго, архітэктура сцен Кёсэга дазваляла ўтрымліваць крэпасць нават у выпадку некалькіх паспяховых падрываў сценаў[5]. На працягу больш чым дваццаці пяці дзён, без артылерыі, капітан Нікола Джурышыч і яго гарнізон з 700-800 харватаў адбіваў дзевятнаццаць поўнамаштабных спробаў штурму і трымаўся ва ўмовах бесперапыннай бамбардзіроўкі[1].
Зыход аблогі да канца не высветлены. Згодна з першай версіі, Нікола Джурышыч адхіліў прапанову здацца на ганаровых умовах, і асманы адступілі[1][4][18]. Па другой версіі, гораду былі прапанавалі ўмовы сімвалічнай капітуляцыі. Адзінымі асманамі, якім было б дазволена ўвайсці ў замак, павінен быў стаць сімвалічны атрад, які падняў бы асманскі сцяг над крэпасцю[5]. У любым выпадку Сулейман Цудоўны з прыходам жнівеньскіх дажджоў зняў аблогу[5] і вярнуўся дадому замест таго, каб ісці да Вену, як планаваў раней[3]. Ён страціў у Кёсэга ў чаканні Фердынанда амаль чатыры тыдні, і за гэты час магутная імперская армія ўжо была сабрана ў Вене[3]. Па мясцовай легендзе туркі знялі аблогу ў 11 гадзін раніцы, у сувязі з гэтым гадзіны на гарадскім саборы Кёсэга назаўжды спыненыя на 11 гадзінах, і кожны дзень у гэты гадзіну ў горадзе раздаецца перазвон.
Па словах гісторыка Паола Джовіа, імператар Карл V прыбыў з імперскай арміяй у Вену 23 верасня, занадта позна для бітвы з асманамі, так як Сулейман Цудоўны ўжо зняў аблогу Кёсэга[19]. Такім чынам, Нікола Джурышыч і іншыя абаронцы горада выратавалі Вену ад аблогі[3].
Наступствы[правіць | правіць зыходнік]
Хоць супраціўленне Кёсэга спыніла рух асманаў на Вену, Сулейман Цудоўны змог пашырыць сваё панаванне ў Венгрыі, захапіўшы некалькі фартоў, паколькі Фердынанд і Карл V ухіляліся ад бітвы[6]. Адразу пасля сыходу асманаў Фердынанд зноў заняў захопленую імі тэрыторыю[20]. У выніку Сулейман Цудоўны заключыў мірны дагавор Фердынандам ў 1533 годзе ў Канстанцінопалі[7]. Дагавор пацвердзіў права Янаша Запальяі на карону Венгрыі, але астатнія венгерскія землі заставаліся пад уладай Фердынанда[7].
Гэты дагавор не задаволіў ні Янаша Запальяі, ні Фердынанда, чые арміі пачалі сутычкі адзін з адным ўздоўж межаў[21]. Пасля смерці Янаша Запольі ў 1540 годзе, Сулейман Цудоўны далучыў Венгрыю да сваёй імперыі[21]. Хоць з 1529 па 1566 год межы Асманскай імперыі прасунуліся далей на захад, ні адна з кампаній пасля 1529 года не прынесла вырашальнай перамогі, якая б забяспечыла новыя тэрытарыяльныя набыцці[22].
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё ж Wheatcroft (2009), p. 59.
- ↑ A Historical Encyclopedia (2011). p. 151
- ↑ а б в г д Vambery, p. 298
- ↑ а б Thompson (1996), p. 442
- ↑ а б в г д е ё ж з Turnbull (2003), p. 51.
- ↑ а б Akgunduz and Ozturk (2011), p. 184.
- ↑ а б в Turnbull (2003), pp. 51-52.
- ↑ Turnbull (2003), p. 49
- ↑ а б в Turnbull (2003), pp. 49-51.
- ↑ Corvisier and Childs (1994), p. 289
- ↑ Turnbull (2003), pp. 55-56.
- ↑ а б Setton (1984), p. 364.
- ↑ Setton (1984), pp. 364—365.
- ↑ а б в г д Setton (1984), p. 365.
- ↑ Setton (1984), p. 366.
- ↑ Gregg (2009), p. 169.
- ↑ Gregg (2009), pp. 168—169.
- ↑ Ágoston and Alan Masters (2009), p. 583
- ↑ Zimmerman (1995), p. 124
- ↑ Black (1996), p. 26.
- ↑ а б Scott (2011), pp. 58-59.
- ↑ Uyar and Erickson (2009), p. 74.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Ágoston and Alan Masters, Gábor and Bruce (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. ISBN 0-8160-6259-5, 9780816062591.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка) - Akgunduz, Ahmed; Ozturk, Said (2011). Ottoman History: Misperception and Truths. IUR Press. ISBN 978-90-902610-8-9.
- Black, Jeremy (1996). Cambrige illustration atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492-1792. Cambrige Universitu Press. ISBN 978-0-521-47033-9.
- Corvisier, André; Childs, John (1994). A dictionary of military history and the art of war. Willey-Blackwell. ISBN 0-631-19848-6, 9780631168485.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка); Тэкст "location" ігнараваны (даведка)(недаступная спасылка) - Conflict and Conquest in hte Islamic World: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. 2011. ISBN 05499373774, 9780549937371.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка) - Scott, Richard Bodley. Clash of Empires. Osprey Publishing. ISBN =1849082294, 9781849082297.
{{cite book}}
: Невядомы параметр|yeare=
ігнараваны (даведка); Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка)Папярэджанні CS1: залішняя пунктуацыя (link) - Setton, Kenneth Meyer (1984). The Papacy and the Levant, 1204-1571: The Sixteenth Century, Vol III. Philadelphia: The American Philosophical Society. ISBN 0-87169-161-2.
- Thompson, Bard (1996=). Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-6348-5, 9780802863485.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка); Праверце значэнне даты ў:|year=
(даведка) - Turnbull, Stephen R (2003). The Ottoman Empire, 1326-1699. New york (USA): Osprey Publishing Ltd. ISBN 0-415-96913-1.
{{cite book}}
: Невядомы параметр|autorlink=
ігнараваны (даведка) - Uyar, Mesut; J. Ericson, Edward (2009). Amilitary history of the Ottomans: frpm Osman to Atatürk. ABC-CLIO. ISBN 978-0-275-98876-0.
{{cite book}}
: Тэкст "location" ігнараваны (даведка) - Vambery, Armin. Hungary in Ancirnt Mediaeval and Modern Times. Forgotten Books. ISBN 1-4400-9034-3, 9781440090349.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка) - Wheatcroft, Andrew (2009). The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans, and the Battle for Europe. Basic Books. ISBN 0-465-01374-0, 9780465013746.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка) - Zimmerman, T. C. Price (1995). Paolo Giovio: The Historian and the Crisis of Sixteenth-Century Italy. Princeton Univesity Press. ISBN 0691043787, 9780691049784.
{{cite book}}
: Праверце значэнне|isbn=
: invalid character (даведка) - Zürcher, Erick jan (1999). Arming the state: milithary conscription in the Middle East and Central Asia, 1775-1925. I. B. Tauris. ISBN 978-1-86064-404-7.
{{cite book}}
: Тэкст "location" ігнараваны (даведка)