Папоўцы (геалагічнае агаленне)

Помнік прыроды
Агаленне «Папоўцы»
геалагічны помнік прыроды
54°34′36″ пн. ш. 26°42′19″ у. д.
Краіна	Беларусь
Месцазнаходжанне	Мінская вобласць Вілейскі раён Папоўцы
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Агаленне «Папоўцы» — геалагічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння. Уяўляе сабой эталонны разрэз перыгляцыяльных алювіяльных і лімнагляцыяльных адкладаў паазерскага зледзянення. Размешчана ў пяціметровым уступе тэрасы правага берага р.Нарач, мае працягласць 60 метраў і распасціраецца за 1 км на поўнач ад в.Папоўцы Вілейскага раёна.

Гісторыя

Агаленне вядома з 1955 года, найбольш дасканала вывучана вядомымі беларускімі даследчыкамі Я.Ільіным (1968) і Н.Махнач (1971).

Сутнасць

У 8-метровай тоўшчы агалення пераслойваюцца паміж сабой розназярністыя, рознакаляровыя золавыя, азёрна–ледавіковыя і перыгляцыяльныя пяскі, супескі і азёрна–ледавіковыя гліны. Амаль усе слаі са слядамі мярзлотных дэфармацый — пасечаны марознымі трэшчынамі. Ніжэй гэтых слаёў на марэнных светла-карычневых супесках са жвірам і галькай прасочваецца гарызонт (да 1,6 м) карычнева-шэрага, месцамі да чорнага алювіяльнага супеска з тонкадысперсным арганічным рэчывам.

Гэты паазерскі перыгляцыяльны алювій утварае ніжнюю частку агалення, верхнюю частку складаюць познапаазерскія азёрна–ледавіковыя пароды. Карычнева-шэры гумусавы супесак утрымлівае дробныя рэшткі выкапнёвых раслін — пылок, споры і часткі мхоў, лішайнікаў, кустоў і траў. Адклады характарызуюцца перавагай холада– і сухалюбівых відаў, аб чым сведчыць наяўнасць у выкапнёвай флоры рэшткаў такіх раслін, як палын, маравыя, злакі, верас і іншых раслін аголеных субстратаў, стэпавых груповак, сухіх камяністых схілаў (эфедра, гваздзікавыя, казяльцовыя, ружакветныя, бабовыя, парасонавыя, губакветныя, каменяломнікавыя і інш.).

Паводле складу гэтай флоры, рачныя адклады агалення «Папоўцы» сфарміраваліся прыкладна 20—17 тыс. гадоў таму ў даліне р.Нарач перад фронтам ільдоў максімальнай стадыі наступання паазерскага ледавіка. Выкапнёвыя рэшткі раслін з гэтай часткі агалення сведчаць таксама пра абвастрэнне перыгляцыяльнага становішча ў басейне р.Вілія ў сувязі з паступовым набліжэннем ледавіковага фронту. Шматлікія крыятурбацыі і сляды маразабойнага растрэсквання ў алювіяльных пясках і падсцілаючых супесках прама паказваюць на былую наяўнасць вечнай мерзлаты ў гэтым месцы.

Назапашванне азёрна-ледавіковых глін і пяскоў верхняй часткі агалення адбывалася ў максімальную стадыю паазерскага зледзянення ў Вілейскім падпрудным прыледавіковым возеры, якое ў перыяд разліву займала значную частку Вілейскай раўніны і сучаснай тэрыторыі раёна.

Значэнне

Агаленне «Папоўцы» мае важнае навуковае значэнне — яго будова ўяўляе характэрны прыклад запаўнення і часовага адмірання даліны р.Нарач, абумоўленых наступаннем ледавіка ў час паазерскага зледзянення. Яно дае магчымасць удакладніць мяжу максімальнага распаўсюджвання гэтага ледавіка, вырашыць некаторыя пытанні стратыграфіі позняга плейстацэну, даследаваць палеагеаграфічныя ўмовы таго часу і заканамернасці развіцця не толькі даліны р.Нарач, але і ўсіх рэк, што цяклі насустрач наступаючаму ледавіку, выявіць асаблівасці эвалюцыі флоры. Гэта месца наведваюць геолагі ў час правядзення міжнародных навуковых сімпозіумаў, па ім ствараецца ўражанне пра геалагічную будову і прыроду паўночна-заходняй часткі Беларусі.

Літаратура

• Памяць. Вілейскі раён. // — Мн.: БелТА., 2003. — 704 с. — (Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі.). — 3000 экз. — ISBN 985-6302-56-0

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Папоўцы (геалагічнае агаленне)