Кацярына II: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др r2.7.1) (робат дадаў: hy:Եկատերինա II Մեծ
Радок 88: Радок 88:


{{Link GA|no}}
{{Link GA|no}}
{{Normdaten
|PND=118560565
|LCCN=n/80/46091
|VIAF=50017320
|SELIBR=
|GKD=
|SWD=
|WP=
}}

[[af:Katharina II van Rusland]]
[[af:Katharina II van Rusland]]
[[an:Catarina II de Rusia]]
[[an:Catarina II de Rusia]]
Радок 118: Радок 128:
[[hr:Katarina II. Velika]]
[[hr:Katarina II. Velika]]
[[hu:II. Katalin orosz cárnő]]
[[hu:II. Katalin orosz cárnő]]
[[hy:Եկատերինա II Մեծ]]
[[id:Yekaterina II dari Rusia]]
[[id:Yekaterina II dari Rusia]]
[[io:Yekaterina 2ma]]
[[io:Yekaterina 2ma]]
Радок 164: Радок 175:
[[zh:叶卡捷琳娜二世]]
[[zh:叶卡捷琳娜二世]]
[[zh-yue:嘉芙蓮二世 (俄國)]]
[[zh-yue:嘉芙蓮二世 (俄國)]]
{{Normdaten
|PND=118560565
|LCCN=n/80/46091
|VIAF=50017320
|SELIBR=
|GKD=
|SWD=
|WP=
}}

Версія ад 20:13, 17 студзеня 2012

Шаблон:Правіцель

Кацяры́на II Вялікая, Кацяры́на Аляксе́еўна (ням.: Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg) — 21 красавіка (2 мая) 1729, Цэрбст, Прусія — 6 (17) лістапада 1796, Зімовы палац, Пецярбург) — імператрыца ўсерасійская (17621796). Перыяд яе праўлення часта лічаць «залатым векам» Расійскай імперыі. Сенат Расійскай імперыі паднёс ёй эпітэты Кацярыны Вялікай і Маці Айчыны. Кацярына з'яўляецца лідэрам сярод усіх расійскіх імператараў па працягласці жыцця і тэрміну кіравання.

Палітыку Кацярыны II называюць палітыкай асветнага абсалютызму, таму што яна жадала ператварыць Расію ў дзяржаву «усеагульнага дабра» з мудрымі законамі, адукаванымі грамадзянамі (ідэі Асветніцтва) і пад кіраўніцтвам адного абсалютнага манарха.

Жыцце да прыходу да ўлады

Унутраная палітыка

Уложаная камісія

У 1767 годзе Кацярына сазвала камісію з 572 дэпутатаў з розных саслоўяў Расіі (акрамя прыгонных сялян і духавенства), якія павінны былі выпрацавать асновы новага дзяржаўнага заканадаўства — Улажэння (таму камісія звалася Уложанай). Імператрыца звярнулася да дэпутатаў з «Наказам», ідэі якога былі заснаваны на працах перадавых еўрапейскіх мысліцеляў. Але дэпутаты аказаліся не гатовыя да заканатворчай дзейнасці — ніякага заканадаўства выпрацавана не было, і ў 1769 годзе камісія была распушчана.

Саслоўі

Надалей Кацярына правяла палітыку праў розных саслоўяў. Дваране атрымлівалі землі і прыгонных сялян; выдаваліся маніфесты, якія палягчалі занятак прадпрыемніцтвам і гандлем; ў 1779 годзе была ўдвая павышана плата сялянам, прыпісанным да заводаў.

Адносіны да духавенства і прыгонных сялян

Кацярына вызначалася паказною набожнасцю, лічыла сябе галавою і абаронцам Рускай праваслаўнай царквы і ўмела выкарыстоўвала рэлігію ў сваіх палітычных інтарэсах. Але вера яе, як лічаць некаторыя гісторыкі, не была глыбокай. У духу часу яна прапаведвала верацярпімасць. Пры ей былі спынены ганенні на старавераў, будаваліся каталіцкія і пратэстанцкія цэрквы, мячэці, але па-ранейшаму пераход з праваслаўя ў іншую веру строга караўся. Кацярына была праціўнікам прыгоннага права, лічучы яго антыгуманным і процілеглым прыродзе чалавека. У яе паперах было знойдзена нямала доказаў гэтаму а таксама планы для яго ліквідацыі. Але зрабіць штосці ў гэтым напрамку яна не адважвалася, таму што гэта магло прывесці да дваранскага бунту і перавароту. Разам з тым, Кацярына была упэўнена ў духоўнай неразвітасці рускіх сялян і таму ў небяспецы даванні ім свабоды, лічыўшы, што жыцце сялян у клапатлівых памешчыкаў даволі шчаслівая. Ва Уложанай камісіі прадстаўлены усе саслоўі акрамя духавенства і сялян.

Скасаванне асобных форм праўлення на ўскраінах

Важным накіраваннем палітыкі імператрыцы стала паступовая адмена асобных форм праўлення на ўскраінах; у 1764 годзе ў Правабярэнай Украіне была адменена ўлада гетмана, у 1775 годзе на Дон было распаўсюджана агульнарасійскае заканадаўства, з 1781 года Маларасіяй сталі кіраваць па агульнаму ўзору. Вольнасці казацтва абмяжоўваліся: Запарожская Сеч была ліквідавана, казакам было прапанавана перасяліцца на Кубань, а Волжскаму Казацкаму Войску — на Церак. Найбольш небяспечным быў прыгнёт яіцкіх казакаў (увядзенне выключнага права дзяржавы на лоўлю рыбы, здабычу солі, продаж віна, збіранне мытнай пошліны). Нездаволенасць казакаў прывяла да некалькіх паўстанняў 17711772 гадоў, паслужыла асновай для паўстання Пyгачова.

Абласная рэформа

Дзеля зручнасці кіравання краінаю Кацярына II правяла ў 1775 годзе абласную (губернскую) рэформу. Краіна падзялялася на 50 губерняў, прыкладна па 300—400 тыс. жыхароў у кожнай. Узначальваў губерню губернатар, а групу з некалькіх губерняў — генерал-губернатар ці намеснік. Губерні падзяляліся на паветы па 20-30 тыс. жыхароў на чале з капітан-спраўнікам. Гэтая сістэма ляжыць у аснове сучаснага дзялення Расіі на вобласці і раёны.

Даравальныя граматы

У 1785 годзе Кацярына выдала даравальныя граматы дваранству і гарадам. Гэта былі дакументы, якія абумоўлівалі выключнае права на валоданне землямі і сялянамі, на арганізацыю дваранскіх суполак у губерніях і паветах з выбарнымі прадстаўнікамі дваранства. Яны былі вызвалены ад катаванняў і цялесных караў. «Граматы на права і выгады гарадам Расійскай імперыі» абумоўлівала права розных катэгорый гараджан, парадак кіравання і самакіравання ў гарадах.

Крым

Землі былой Рэчы Паспалітай

Грузія

Знешняя палітыка

Услед за Пятром I Кацярына лічыла, што Расія павінна займаць актыўную пазіцыю на сусветнай арэне. Уступіўшы на прастол, яна разарвала саюзны дагавор з Прусіяй, заключаны яшчэ Пятром III. Дзякуючы яе намаганням, у Курляндыі быў адноўлены Бірон Э. І. У 1763 годзе, пры дапамозе Прусіі, Расія дабілася выбрання на трон Рэчы Паспалітай свайго стаўленніка Станіслава Панятоўскага. Гэта прывяло да ахаладжэння адносін з Аўстрыяй, якая, асцерагаючыся празмернага ўзмацнення Расіі, пачала падбухторваць Турцыю на вайну з Расіяй, што прывяло да Руска-Турэцкай вайны 1768—1774 гадоў. Гэтая вайна была даволі паспяховай для Расіі але цяжкія унутрыпалітычныя абставіны прымусілі Расію шукаць міру. А для гэтага неабходна было аднавіць адносіны з Аўстрыяй. Трэба было шукаць кампраміс. І кампраміс быў знойдзены: у 1772 годзе адбыўся першы падзел Рэчы Паспалітай паміж трыма краінамі: Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй. Пазней Расія падпісала з Турцыяй Кучук-Кайнарджыйскі мір, які забяспечваў Расіі выгадную для яе незалежнаць Крыма ад Турцыі.

У вайне Англіі з яе паўночна-амерыканскімі калоніямі Расія фармальна заняла нейтральную пазіцыю, і Кацярына адмовіла англійскаму каралю дапамагчы войскамі. Замест гэтага Расія выступіла з Дэкларацыяй аб узброеным нейтралітэце, якую падтрымалі рад еўрапейскіх краін, што аб'ектыўна садзейнічала перамозе каланістаў.

У наступныя годы ішло умацаванне рускіх пазіцый у Крыму і на Каўказе. У 1782 годзе Крым быў уключаны ў склад Расійскай імперыі. У 1783 годзе быў падпісаны Георгіеўскі трактат з Картлі-Кахецінскім царом Іракліем II, які забяспечваў прысутнасць войскаў у Грузіі, у далейшым яе далучэнне да Расіі.

У другой палове 1770-ых сфарміравалася новая знешнепалітычная дактрына рускага ўрада — Грэчаскі праект. Яе асноўная мэта — аднавіць Візантыйскую імперыю з сталіцаю ў Канстанцінопалі. У 1779 годзе Расія значна ўзмацніла свой аўтарытэт, удзельнічая ў якасці пасрэдніка ў Цешанскім кангрэсе. У 1787 годзе Кацярына, суправаджаемая дваром, замежнымі дыпламатамі, аўстрыйскім імператарам і польскім каралем здзейсніла паездку ў Крым, якая стала дэманстрацыяй рускай ваеннай моцы. У хуткім часе пачалася новая вайна з Турцыяй (Расія ўжо была ў кааліцыі з Аўстрыяй). Амаль адначасова пачалася вайна з Швецыяй (17881790), якая спрабала ўзяць рэванш за паражэнне ў Паўночнай вайне. Расія паспяхова адолела абедзве краіны. Вайна з Турцыяй скончылася ў 1791 годзе. У 1792 быў падпісаны Яскі мір, замацаваўшы ўплыў Расіі ў Бесарабіі і Закаўказзі. У 1793 годзе адбыўся другі падзел Рэчы Паспалітай, а ў 1795 — трэці, які канчаткова скончыў з гэтай краінай.

Да падзеяў у рэвалюцыйнай Францыі Кацярына першапачаткова аднеслася з сімпатыяй, бачыўшы ў іх дэспатычную палітыку французскіх каралей. Але пасля смяротнай кары Людовіка XVI убачыла ў рэвалюцыі небяспеку для ўсей Еўропы.

Ацэнка праўлення

Пры Кацярыне ўзрасла тэрыторыя імперыі, больш чым у чатыры разы павялічыліся дзяржаўныя даходы, на 75 % узрасла колькасць насельніцтва. З другога боку, у часы праўлення Кацярыны становішча працоўнага насельніцства заставалася цяжкім, і рэакцыяй на гэта было народнае паўстанне Пугачова.

Гл. таксама

Крыніцы

  • Анри Труайя. Екатерина Великая. — М.: Эксмо, 2007 г. — 480 стр. — ISBN 978-5-699-23241-3.
  • Учебный справочник школьника. — 2-ое издание, стереотип. — М.: Дрофа, 2000 г. — 1664с. — ISBN 5-7107-3026-2.

Спасылкі

Шаблон:Накід

Шаблон:Link GA