Сірыя: Розніца паміж версіямі

Сцяг Сірыі	Герб Сірыі
	Гімн: «Хумат ад-Дыяры»
Дата незалежнасці	17 красавіка 1946 (ад Францыі)
Афіцыйныя мовы	арабская
Сталіца	Дамаск
Найбуйнейшы горад	Алепа, Дамаск, Хомс
Форма кіравання	Прэзідэнцкая рэспубліка
Прэзідэнт; Віцэ-прэзідэнт; Прэм'ер-міністр	Башар Асад; Фарук Шараа; Рыяд Хіджаб
Плошча; • Усяго; • % воднай паверхні	86-я ў свеце; 185 180 км²; 0,06
Насельніцтва; • Ацэнка (2010); • Шчыльнасць	; 22 838 000 чал. (55-56-я); 103 чал./км²
ВУП (ППЗ); • Разам (2010-2011); • На душу насельніцтва	; $107,400 млрд. (67-ы); $4800
Этнахаронім	сірыец, сірыйка
Валюта	сірыйскі фунт
Інтэрнэт-дамены	.sy
Код ISO (Alpha-2)	SY
Код ISO (Alpha-3)	SYR
Код МАК	SYR
Тэлефонны код	+963
Часавыя паясы	+2

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 20:01, 2 ліпеня 2012

Шаблон:Пачатак артыкулу

Сі́рыя, Сіры́йская Ара́бская Рэспу́бліка (араб.: الجمهورية العربية السورية‎‎) — краіна на Блізкім Усходзе. Мяжуе з Ліванам, Ізраілем, Іарданіяй, Іракам і Турцыяй; мае выхад да Міжземнага мора.

Гісторыя

Доўгі час Сірыя ўваходзіла ў склад Асманскай імперыі, а пасля І Сусветнай вайны перайшла пад кантроль Францыі.

Хаця ў 1918 годзе прадстаўнікі нацыянальнага руху Сірыі абвясцілі аб незалежнасці краіны, Ліга Нацый у 1920 годзе перадала Францыі палітычны кантроль (мандат) над Сірыяй. Французскія войскі бязлітасна задушылі нацыянальныя выступленні сірыйцаў. У 1925 годзе падчас паўстання ў Дамаску загінула каля 5 тысяч чалавек. Пасля доўгага палітычнага змагання Сірыя атрымала дзяржаўную незалежнасць, афіцыйна абвешчаную 17 красавіка 1946 года пасля канчатковага вываду з краіны французскіх і англійскіх войск. Гэтая дата стала нацыянальным святам — Днём эвакуацыі.

Слабасць палітычных традыцый і глыбокія сацыяльныя падзелы спрыялі таму, што палітычная сістэма Сірыі ад самага пачатку існавання незалежнай дзяржавы была кволай. Важную ролю ў палітыцы мела войска, а адной з формаў палітычнай барацьбы сталі ваенныя перавароты, першы з якіх адбыўся ўзімку 1948—1949 гадоў. У 1949 годзе мелі месца яшчэ два ваенныя перавароты, была скасаваная канстытуцыя, распушчаны парламент, забароненыя дзейнасць партый і прафсаюзаў.

Падчас «халоднай вайны» Сірыя стала саюзнікам СССР, які доўга пастаўляў ёй зброю, і зацята супраціўлялася спробам ЗША кантраляваць Блізкі Усход.

У 1958 годзе Сірыя і Егіпет падпісалі дамоўленасць аб стварэнні Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі (ААР), але яна праіснавала толькі тры гады. Намаганне егіпцянаў кіраваць усімі палітычнымі і грамадскімі працэсамі (напрыклад, егіпецкія спецслужбы фактычна знішчылі ўсе нацыянальныя палітычныя партыі Сірыі) сталі прычынай ваеннага перавароту ў Сірыі і яе выхаду з ААР.

Доўгі час Сірыя была ваеннай базай палестынскіх партызанаў і падтрымлівала іх змаганне, што спрычынілася да Шасцідзённай вайны з Ізраілем ў 1967 годзе і акупацыі апошнім т. зв. Галанскіх вышыняў.

Новы ваенны пераварот 1963 году быў абвешчаны «рэвалюцыяй 8 сакавіка». Да ўлады ў краіне прыйшла партыя БААС (Партыя арабскага сацыялістычнага адраджэння). Новым была праведзеная нацыяналізацыя банкаў, прадпрыемстваў і буйных землеўладанняў.

У 1970 годзе адбыўся чарговы ваенны пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло ваеннае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў 2000 годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў ягоны сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.

Паўстанне 2011 — 2012

У ходзе т.зв. «Арабскай вясны» па ўсім Бліжнім Усходзе пракацілася хваля паўстанняў і рэвалюцый, якія перакінуліся і на Сірыю.

Адміністрацыйны падзел

Краіна дзеліцца на 14 правінцый (мухафазатаў), кіраўнікі якіх прызначаюцца міністрам унутраных спраў, пасля зацвярджэння кабінетам міністраў. У кожнай правінцыі ёсць парламент.

Спіс сірыйскіх правінцый:

Дамаск (насельніцтва 4 500 000, сталіца Дамаск)
Правінцыя Рыф Дамаск (насельніцтва 2 235 000, сталіца Дамаск)
Кунэйтра (насельніцтва 69 000, сталіца Кунэйтра)
Дара (насельніцтва 858 000, сталіца Дара)
Эс-Сувейда (насельніцтва 304 000, сталіца Эс-Сувэйда)
Хомс (насельніцтва 1 561 000, сталіца Хомс) (у тым ліку — Пальміра)
Тартус (насельніцтва 720 000, сталіца Тартус)
Латакія (насельніцтва 891 000, сталіца Латакія)
Хама (насельніцтва 1 416 000, сталіца Хама)
Ідліб (насельніцтва 1 288 000, сталіца Ідліб)
Алепа (насельніцтва 4 120 000 сталіца Алепа)
Эр-Рака (насельніцтва 811 000, сталіца Эр-Рака)
Дэйр-эз-Зор (насельніцтва 1 040 000, сталіца Дэйр-эз-Зор)
Эль-Хасэке (насельніцтва 1 256 000, сталіца Эль-Хасэке).

Дачыненні з Беларуссю

Дыпламатычныя адносіны ўрады ўстанавілі 26 жніўня 1993 года^[9].

Гл. таксама

Зноскі

↑ Абвешчана ўпершыню ў верасні 1936, потым - 1 студзеня 1944; прызнана 17 красавіка 1946.
↑ Сіра-месапатамская група дыялектаў.
↑ з іх 11703 км² акупаваныя Ізраілем і аннексаваныя ў 1980 г.
↑ З іх каля 40 тыс. пражываюць на акупаваных тэрыторыях у Галанскіх вышынях і ў гарах Хермон.
↑ Syria (нявызн.). International Monetary Fund. Праверана 22 красавіка 2012.
↑ Памылка ў зносках: Няслушны тэг <ref>; для зносак CIA няма тэксту
↑ На тэрыторыі Сірыі прымяняецца пераход на летні час.
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
↑ Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Сірыі Башара Асада з нагоды 15-й гадавіны ўстанаўлення дыпламатычных адносін паміж дзвюма краінамі// Афiцыйны iнтэрнет-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь. 26 жніўня 2008

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сірыя

Зноскі

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA

[1] Абвешчана ўпершыню ў верасні 1936, потым - 1 студзеня 1944; прызнана 17 красавіка 1946.

[2] Сіра-месапатамская група дыялектаў.

[3] з іх 11703 км² акупаваныя Ізраілем і аннексаваныя ў 1980 г.

[4] З іх каля 40 тыс. пражываюць на акупаваных тэрыторыях у Галанскіх вышынях і ў гарах Хермон.

[imf-5] Syria (нявызн.). International Monetary Fund. Праверана 22 красавіка 2012.

[CIA-6] Памылка ў зносках: Няслушны тэг <ref>; для зносак CIA няма тэксту

[7] На тэрыторыі Сірыі прымяняецца пераход на летні час.

[_0f3d7ee070bc4b72-8] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia

[9] Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Сірыі Башара Асада з нагоды 15-й гадавіны ўстанаўлення дыпламатычных адносін паміж дзвюма краінамі// Афiцыйны iнтэрнет-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь. 26 жніўня 2008

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[9]

@@ Радок 37: / Радок 37: @@
   |Шчыльнасць насельніцтва = 103
   |Месца па шчыльнасці     =
- |ВУП (ППЗ)               = 107,400 млрд. <ref name=imf>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=59&pr1.y=13&c=463&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Syria|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-22}}</ref>
+ |ВУП (ППЗ)               = 107,400 млрд.<ref name=imf>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=59&pr1.y=13&c=463&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Syria|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-22}}</ref>
  |Год разліку ВУП (ППЗ)   = 2010-2011
  |Месца па ВУП (ППЗ)      = 67
@@ Радок 65: / Радок 65: @@
 Доўгі час Сірыя ўваходзіла ў склад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]], а пасля [[Першая сусветная вайна|І Сусветнай вайны]] перайшла пад кантроль [[Францыя|Францыі]].
-Хаця ў [[1918]] годзе прадстаўнікі нацыянальнага руху Сірыі абвясцілі аб незалежнасці краіны, [[Ліга Нацый]] у [[1920]] годзе перадала Францыі палітычны кантроль (мандат) над Сірыяй. Французскія войскі бязлітасна задушылі нацыянальныя выступленні сірыйцаў. У [[1925]] годзе падчас паўстання ў Дамаску загінула каля 5 тысяч чалавек. Пасля доўгага палітычнага змагання Сірыя атрымала дзяржаўную незалежнасць, афіцыйна абвешчаную [[17 красавіка]] [[1946]] году пасля канчатковага вываду з краіны французскіх і англійскіх войск. Гэтая дата стала нацыянальным святам — Днём эвакуацыі.
+Хаця ў [[1918]] годзе прадстаўнікі нацыянальнага руху Сірыі абвясцілі аб незалежнасці краіны, [[Ліга Нацый]] у [[1920]] годзе перадала Францыі палітычны кантроль (мандат) над Сірыяй. Французскія войскі бязлітасна задушылі нацыянальныя выступленні сірыйцаў. У [[1925]] годзе падчас паўстання ў Дамаску загінула каля 5 тысяч чалавек. Пасля доўгага палітычнага змагання Сірыя атрымала дзяржаўную незалежнасць, афіцыйна абвешчаную [[17 красавіка]] [[1946]] года пасля канчатковага вываду з краіны французскіх і англійскіх войск. Гэтая дата стала нацыянальным святам — Днём эвакуацыі.
-Слабасць палітычных традыцый і глыбокія сацыяльныя падзелы спрыялі таму, што палітычная сістэма Сірыі ад самага пачатку існавання незалежнай дзяржавы была кволай. Важную ролю ў палітыцы мела войска, а адной з формаў палітычнай барацьбы сталі вайсковыя перавароты, першы з якіх адбыўся ўзімку 1948—1949 гадоў. У [[1949]] годзе мелі месца яшчэ два вайсковыя перавароты, была скасаваная канстытуцыя, распушчаны [[парламент]], забароненыя дзейнасць партый і прафсаюзаў.
+Слабасць палітычных традыцый і глыбокія сацыяльныя падзелы спрыялі таму, што палітычная сістэма Сірыі ад самага пачатку існавання незалежнай дзяржавы была кволай. Важную ролю ў палітыцы мела войска, а адной з формаў палітычнай барацьбы сталі ваенныя перавароты, першы з якіх адбыўся ўзімку 1948—1949 гадоў. У [[1949]] годзе мелі месца яшчэ два ваенныя перавароты, была скасаваная канстытуцыя, распушчаны [[парламент]], забароненыя дзейнасць партый і прафсаюзаў.
 Падчас «[[халодная вайна|халоднай вайны]]» Сірыя стала саюзнікам [[СССР]], які доўга пастаўляў ёй зброю, і зацята супраціўлялася спробам [[ЗША]] кантраляваць [[Блізкі Усход]].
-У [[1958]] годзе Сірыя і [[Егіпет]] падпісалі дамоўленасць аб стварэнні [[Аб’яднаная Арабская Рэспубліка|Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі]] (ААР), але яна праіснавала толькі тры гады. Намаганне егіпцянаў кіраваць усімі палітычнымі і грамадскімі працэсамі (напрыклад, егіпецкія спецслужбы фактычна знішчылі ўсе нацыянальныя палітычныя партыі Сірыі) сталі прычынай вайсковага перавароту ў Сірыі і яе выхаду з ААР.
+У [[1958]] годзе Сірыя і [[Егіпет]] падпісалі дамоўленасць аб стварэнні [[Аб’яднаная Арабская Рэспубліка|Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі]] (ААР), але яна праіснавала толькі тры гады. Намаганне егіпцянаў кіраваць усімі палітычнымі і грамадскімі працэсамі (напрыклад, егіпецкія спецслужбы фактычна знішчылі ўсе нацыянальныя палітычныя партыі Сірыі) сталі прычынай ваеннага перавароту ў Сірыі і яе выхаду з ААР.
-Доўгі час Сірыя была вайсковай базай палестынскіх партызанаў і падтрымлівала іх змаганне, што спрычынілася да [[Шасцідзённая вайна|Шасцідзённай вайны]] з Ізраілем ў [[1967]] годзе і акупацыі апошнім т. зв. Галанскіх вышыняў.
+Доўгі час Сірыя была ваеннай базай палестынскіх партызанаў і падтрымлівала іх змаганне, што спрычынілася да [[Шасцідзённая вайна|Шасцідзённай вайны]] з Ізраілем ў [[1967]] годзе і акупацыі апошнім т. зв. Галанскіх вышыняў.
-Новы вайсковы пераварот [[1963]] году быў абвешчаны «рэвалюцыяй 8 сакавіка». Да ўлады ў краіне прыйшла партыя БААС (Партыя арабскага сацыялістычнага адраджэння). Новым была праведзеная нацыяналізацыя банкаў, прадпрыемстваў і буйных землеўладанняў.
+Новы ваенны пераварот [[1963]] году быў абвешчаны «рэвалюцыяй 8 сакавіка». Да ўлады ў краіне прыйшла партыя БААС (Партыя арабскага сацыялістычнага адраджэння). Новым была праведзеная нацыяналізацыя банкаў, прадпрыемстваў і буйных землеўладанняў.
-У [[1970]] годзе адбыўся чарговы вайсковы пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло вайсковае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў [[2000]] годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў ягоны сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.
+У [[1970]] годзе адбыўся чарговы ваенны пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло ваеннае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў [[2000]] годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў ягоны сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.
 === Паўстанне 2011 — 2012 ===
@@ Радок 84: / Радок 84: @@
 == Адміністрацыйны падзел ==
-Краіна дзеліцца на 14 правінцый (''мухафазатаў''), кіраўнікі якіх прызначаюцца міністрам унутраных справаў, пасля зацвярджэння кабінетам міністраў. У кожнай правінцыі ёсць [[парламент]].
+Краіна дзеліцца на 14 правінцый (''мухафазатаў''), кіраўнікі якіх прызначаюцца міністрам унутраных спраў, пасля зацвярджэння кабінетам міністраў. У кожнай правінцыі ёсць [[парламент]].
 Спіс сірыйскіх правінцый:
@@ Радок 115: / Радок 115: @@
 {{Краіны ў Міжземнага мора}}
-== У Сеціве ==
+== Спасылкі ==
 {{Commons|Category:Syria|выгляд=міні}}
@@ Радок 132: / Радок 132: @@
 {{Link FA|ur}}
 {{Link FA|ar}}
-[[lez:Сирия]]
 [[ace:Suriah]]
 [[af:Sirië]]
@@ Радок 227: / Радок 225: @@
 [[la:Syria]]
 [[lb:Syrien]]
+[[lez:Сирия]]
 [[li:Syrië]]
 [[lij:Sciria]]