Даасізм: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Няма тлумачэння праўкі |
др clean up, replaced: навукоўцаў → вучоных (2), у У → ва У, нэа → неа, Фармаванн → Фарміраванн (2), эформаў → эформ, мэтай → метай, мета using AWB |
||
Радок 2: | Радок 2: | ||
'''Даасі́зм''' (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы [[рэлігія]], [[містыка]], [[гаданні]], [[шаманізм]]а, [[медытацыя|медытацыйнай практыкі]], [[навукі]]. Існуе таксама даоская [[філасофія]]. |
'''Даасі́зм''' (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы [[рэлігія]], [[містыка]], [[гаданні]], [[шаманізм]]а, [[медытацыя|медытацыйнай практыкі]], [[навукі]]. Існуе таксама даоская [[філасофія]]. |
||
Даасізм варта адрозніваць ад Вучэнні пра Даа (道学) — больш за позняга з’явы, шырока вядомага пад назвай [[ |
Даасізм варта адрозніваць ад Вучэнні пра Даа (道学) — больш за позняга з’явы, шырока вядомага пад назвай [[неаканфуцыянства]]. |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
{{main|Гісторыя даасізму}} |
{{main|Гісторыя даасізму}} |
||
=== |
=== Фарміраванне даасізму === |
||
''Даасізм'' у стабільнай рэлігійнай арганізацыі аформіўся толькі ў [[II]] стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм паўстаў істотна раней, ва ўсякім разе ў [[IV стагоддзе да н.э.| |
''Даасізм'' у стабільнай рэлігійнай арганізацыі аформіўся толькі ў [[II]] стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм паўстаў істотна раней, ва ўсякім разе ў [[IV стагоддзе да н.э.| |
||
V]] — [[III стагоддзе да н.э.|III]] стагоддзях да н.э. ужо мелася развітая традыцыя, якая падрыхтавала элементы вучэння, актыўна выкарыстоўваныя ў сярэднія стагоддзі. |
V]] — [[III стагоддзе да н.э.|III]] стагоддзях да н.э. ужо мелася развітая традыцыя, якая падрыхтавала элементы вучэння, актыўна выкарыстоўваныя ў сярэднія стагоддзі. |
||
Радок 15: | Радок 15: | ||
Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца ([[Чжаньго]]) у [[V стагоддзе да н.э.]], практычна адначасова з вучэннем [[Канфуцый|Канфуцыя]]. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара [[Хуандзі]]. |
Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца ([[Чжаньго]]) у [[V стагоддзе да н.э.]], практычна адначасова з вучэннем [[Канфуцый|Канфуцыя]]. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара [[Хуандзі]]. |
||
Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц [[Лао-цзы]]. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «[[Даа Дэ Цзін]]» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала |
Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц [[Лао-цзы]]. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «[[Даа Дэ Цзін]]» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму. |
||
Іншым знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца [[Чжуан-цзы]], аўтарам якога з'яўляецца [[Чжуан-цзы|Чжуан Чжоу]] (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем [[Чжуан-цзы]], у гонар якога і названа яго твор. |
Іншым знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца [[Чжуан-цзы]], аўтарам якога з'яўляецца [[Чжуан-цзы|Чжуан Чжоу]] (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем [[Чжуан-цзы]], у гонар якога і названа яго твор. |
||
Радок 35: | Радок 35: | ||
Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце, выражавшиеся, у прыватнасці, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, приблизившиеся да Даа, згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця. |
Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце, выражавшиеся, у прыватнасці, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, приблизившиеся да Даа, згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця. |
||
=== |
=== Фарміраванне канону === |
||
Да [[V]] стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон [[Даа цзан]] (Скарбніца Даа), уключалы ўжо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры [[Трыпітака|Будыскага Канону]]. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў. |
Да [[V]] стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон [[Даа цзан]] (Скарбніца Даа), уключалы ўжо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры [[Трыпітака|Будыскага Канону]]. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў. |
||
Радок 41: | Радок 41: | ||
=== Развіццё даасізму === |
=== Развіццё даасізму === |
||
Даасізм амаль ніколі не быў афіцыйнай рэлігіяй — хутчэй уяўляў сабой рух народных мас, самотных |
Даасізм амаль ніколі не быў афіцыйнай рэлігіяй — хутчэй уяўляў сабой рух народных мас, самотных вучоных і пустэльнікаў. Але ў нетрах даасізму рэгулярна нараджаліся або ўсплывалі новыя ідэі, якія натхнялі вучоных, палітыкаў, пісьменнікаў. Сялянскія бунты ў Кітаі і паўстанні са звяржэннем дынастый зараджаліся таксама ў нетрах даасізму. |
||
=== Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху === |
=== Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху === |
||
Радок 48: | Радок 48: | ||
=== Даасізм у цяперашні час === |
=== Даасізм у цяперашні час === |
||
На тэрыторыі даоскага храма Чан Чунь (Вечная Вясна) |
На тэрыторыі даоскага храма Чан Чунь (Вечная Вясна) ва Ухане |
||
Даасізм мінуў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у [[1949]] годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля |
Даасізм мінуў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у [[1949]] годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ [[Дэн Сяопін]]а ў [[1978]] годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі [[Цыгун|цы гун]], якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай [[унутраная алхімія|унутранай алхіміі]]. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластом (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу. |
||
== Гл. таксама == |
== Гл. таксама == |
||
* [[Лі Бо]] |
* [[Лі Бо]] |
||
⚫ | |||
[[Катэгорыя:Даасізм|*]] |
[[Катэгорыя:Даасізм|*]] |
||
[[Катэгорыя:Кірункі і школы кітайскай філасофіі]] |
[[Катэгорыя:Кірункі і школы кітайскай філасофіі]] |
||
⚫ | |||
{{Link FA|it}} |
{{Link FA|it}} |
||
{{Link GA|de}} |
{{Link GA|de}} |
||
{{Link GA|en}} |
{{Link GA|en}} |
||
[[an:Taoísmo]] |
[[an:Taoísmo]] |
||
[[ar:طاوية]] |
[[ar:طاوية]] |
Версія ад 23:58, 14 кастрычніка 2012
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Даасі́зм (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы рэлігія, містыка, гаданні, шаманізма, медытацыйнай практыкі, навукі. Існуе таксама даоская філасофія.
Даасізм варта адрозніваць ад Вучэнні пра Даа (道学) — больш за позняга з’явы, шырока вядомага пад назвай неаканфуцыянства.
Гісторыя
Фарміраванне даасізму
Даасізм у стабільнай рэлігійнай арганізацыі аформіўся толькі ў II стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм паўстаў істотна раней, ва ўсякім разе ў V — III стагоддзях да н.э. ужо мелася развітая традыцыя, якая падрыхтавала элементы вучэння, актыўна выкарыстоўваныя ў сярэднія стагоддзі.
Асноўнымі крыніцамі даасізму паслужылі містычныя і шаманскія культы царства Чу і іншых «варварскіх» дзяржаў на поўдні Кітая, вучэнне аб неўміручасці і магічныя практыкі, якія развіліся ў царстве Ці і філасофская традыцыя паўночнага Кітая.
Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца (Чжаньго) у V стагоддзе да н.э., практычна адначасова з вучэннем Канфуцыя. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара Хуандзі.
Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц Лао-цзы. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «Даа Дэ Цзін» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму.
Іншым знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца Чжуан-цзы, аўтарам якога з'яўляецца Чжуан Чжоу (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем Чжуан-цзы, у гонар якога і названа яго твор.
У пачатку 2 тысячагоддзі н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія бажаствоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажбу і абрады, «выганяючыя» злых духаў. Пантэон даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім вынікалі Лаа-Цзы і творца міру — Пань-гу.
Першыя даоскія школы
Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася Паўстанне Жоўтых павязак, а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове II стагоддзя н.э. Чжан Даалін заснаваў школу Нябесных Настаўнікаў і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік Чжан Лу смог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў горах правінцыі Сычуань, якая стала першай даоскай тэакратычнай дзяржавай. Даоская дзяржава патрывала паразу ад Цаа Цаа ў 215 і спыніла сваё існаванне.
Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму згулялі школы Маошань (яна жа Шанцын) і Лінбаа.
У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў становішчаў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў Індыю і падстава тамака будызму. Паказваецца таксама падабенства з кітайскай філасофіяй індыйскай канцэпцыі безаблічнага Абсалюту, эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны мір і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага міру) было мэтай брахманаў. Гэтае пытанне неаднаразова ставіўся ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адпрэчвае гіпотэзу прамога запазычання.
Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой тамака былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў то падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.
У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і то, як яе варта арганізаваць.
Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце, выражавшиеся, у прыватнасці, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, приблизившиеся да Даа, згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця.
Фарміраванне канону
Да V стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон Даа цзан (Скарбніца Даа), уключалы ўжо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры Будыскага Канону. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў.
Развіццё даасізму
Даасізм амаль ніколі не быў афіцыйнай рэлігіяй — хутчэй уяўляў сабой рух народных мас, самотных вучоных і пустэльнікаў. Але ў нетрах даасізму рэгулярна нараджаліся або ўсплывалі новыя ідэі, якія натхнялі вучоных, палітыкаў, пісьменнікаў. Сялянскія бунты ў Кітаі і паўстанні са звяржэннем дынастый зараджаліся таксама ў нетрах даасізму.
Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху
Вядома, што імператар Кансі (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонам і містычным практыкам. Што не дзіўна, т.к. ён быў маньчжурам і яму гэтыя кітайскія «мудраванні» і ўся кітайская філасофія былі да лямпачкі. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам алхіміі, Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу зваротна. Даосы высокага рангу таксама не складаліся ў яго ў фаворы.
Даасізм у цяперашні час
На тэрыторыі даоскага храма Чан Чунь (Вечная Вясна) ва Ухане Даасізм мінуў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у 1949 годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ Дэн Сяопіна ў 1978 годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі цы гун, якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай унутранай алхіміі. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластом (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.