Свіслач (горад): Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
паводле be-x-old:Сьвіслач |
|||
Радок 76: | Радок 76: | ||
У [[13 стагоддзе|ХIII ст.]] Свіслач зрабілася сталіцай [[Свіслацкае княства|удзельнага княства]], якое неўзабаве далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Пазней паселішча знаходзілася ва ўладанні вялікіх князёў, а з [[1507]] зрабілася цэнтрам [[Свіслацкае староства|Свіслацкага староства]] [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскага павета]]. У [[1523]] Свіслач атрымала статус [[мястэчка]]. З [[1563]] яна знаходзілася ва ўладанні [[Ян Хадкевіч|Яна Хадкевіча]], які ў [[1572]] годзе змяняў Свіслач на [[Ляхавічы]]. |
У [[13 стагоддзе|ХIII ст.]] Свіслач зрабілася сталіцай [[Свіслацкае княства|удзельнага княства]], якое неўзабаве далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Пазней паселішча знаходзілася ва ўладанні вялікіх князёў, а з [[1507]] зрабілася цэнтрам [[Свіслацкае староства|Свіслацкага староства]] [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскага павета]]. У [[1523]] Свіслач атрымала статус [[мястэчка]]. З [[1563]] яна знаходзілася ва ўладанні [[Ян Хадкевіч|Яна Хадкевіча]], які ў [[1572]] годзе змяняў Свіслач на [[Ляхавічы]]. |
||
[[Выява:Śvisłač. |
[[Выява:Śvisłač. Сьвіслач (1880).jpg|thumb|злева|Будынак гімназіі, [[1880]]]] |
||
З сяр. [[16 стагоддзе|XVI ст.]] Свіслач перайшла да [[Заслаўскія, Жаслаўскія|Заслаўскіх]], у [[1581]] — зноў да [[Хадкевічы|Хадкевічаў]]. У [[1667]] уладаром мястэчка зрабіўся прусак Крышпін-Кіршэнштэйн. У [[1668]] тут збудавалі Траецкі касцёл, пры якім дзейнічала парафіяльная школа. Таксама існавала грэка-каталіцкая царква Анёла-Ахоўніка<ref>Свіслач // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 559.</ref>. |
З сяр. [[16 стагоддзе|XVI ст.]] Свіслач перайшла да [[Заслаўскія, Жаслаўскія|Заслаўскіх]], у [[1581]] — зноў да [[Хадкевічы|Хадкевічаў]]. У [[1667]] уладаром мястэчка зрабіўся прусак Крышпін-Кіршэнштэйн. У [[1668]] тут збудавалі Траецкі касцёл, пры якім дзейнічала парафіяльная школа. Таксама існавала грэка-каталіцкая царква Анёла-Ахоўніка<ref>Свіслач // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 559.</ref>. |
||
Радок 87: | Радок 87: | ||
<center><gallery caption="Даўнія графічныя выявы Свіслачы" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
<center><gallery caption="Даўнія графічныя выявы Свіслачы" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
||
Выява:Śvisłač. |
Выява:Śvisłač. Сьвіслач (F. Brzozowski, XIX).jpg|Касцёл. Ф. Бжазоўскі, [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] |
||
Выява:Śvisłač. |
Выява:Śvisłač. Сьвіслач (N. Orda, XIX).jpg|У цэнтры мястэчка. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 2-я пал. [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] |
||
Выява:Śvisłač. |
Выява:Śvisłač. Сьвіслач (N. Orda, 1868).jpg|Вуліца Брэсцкая. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], [[1868]] |
||
Выява:Śvisłač. |
Выява:Śvisłač. Сьвіслач (XIX, II).jpg|Дом Гоферта, [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] |
||
</gallery></center> |
</gallery></center> |
||
Версія ад 14:31, 15 снежня 2012
Горад
Свіслач
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Сві́слач — горад у Гродзенскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Свіслацкага раёна, каля вытокаў р. Свіслач (басейн Нёмана). У 90 км да поўдня ад г. Гродна, 3 км ад аднайменнай станцыі на лініі Ваўкавыск—Свіслач, аўтадарогамі звязаная з Гродна, Ваўкавыскам, Поразавам. Насельніцтва 7,4 тыс. чал. (2006).
Гісторыя
Першы пісьмовы ўспамін пра Свіслач змяшчаецца ў Іпацьеўскім летапісе і датуецца 1256:
Поиде Данило на Ятвязе с братом и сыном Львомъ и с Шварном младоу соушоу емоу и посла по Романа в Новъгородонъ и со Изяславом со Вислочьскимъ и со всего сторонеи приде Самовить со Мазовшаны и помочь о Болеслава со Соудимирцы и Краковляны Іпацьеўскі летапіс |
У ХIII ст. Свіслач зрабілася сталіцай удзельнага княства, якое неўзабаве далучылася да Вялікага Княства Літоўскага. Пазней паселішча знаходзілася ва ўладанні вялікіх князёў, а з 1507 зрабілася цэнтрам Свіслацкага староства Ваўкавыскага павета. У 1523 Свіслач атрымала статус мястэчка. З 1563 яна знаходзілася ва ўладанні Яна Хадкевіча, які ў 1572 годзе змяняў Свіслач на Ляхавічы.
З сяр. XVI ст. Свіслач перайшла да Заслаўскіх, у 1581 — зноў да Хадкевічаў. У 1667 уладаром мястэчка зрабіўся прусак Крышпін-Кіршэнштэйн. У 1668 тут збудавалі Траецкі касцёл, пры якім дзейнічала парафіяльная школа. Таксама існавала грэка-каталіцкая царква Анёла-Ахоўніка[1].
У 1778 Свіслач перайшла ў валоданне Вінцэнта Тышкевіча, сенатара Вялікага Княства Літоўскага, жанатага на пляменніцы караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Новы гаспадар правёў рэканструкцыю мястэчка, уладкаваў у цэнтры рыначны пляц, заснаваў заапарк, тэатр з капэлай, парк. У 1793 Свіслач увайшла ў Гродзенскае ваяводства. У кан. XVIII ст. тут праводзіліся вялікія кірмашы.
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Свіслач апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Слонімскай, потым Літоўскай губерні. З 1801 мястэчка зрабілася цэнтрам воласці Ваўкавыскага павета Гродзенскай губерні. У 1804 В. Тышкевіч заснаваў тут гімназію, якую ў 1851 пераўтварылі ў дваранскую вучэльню. Сярод яе навучэнцаў — Кастусь Каліноўскі, Восіп Кавалеўскі, Станіслаў Горскі, Юзэф Крашэўскі, Напалеон Орда, Рамуальд Траўгут. Станам на 1833 у мястэчку было 1 мураваны і 146 драўляных будынкаў.
У часы нацыянальна-вызваленчага паўстання ваколіцы Свіслачы сталі месцам актыўных ваенных дзеянняў паміж паўстанцкімі аддзеламі і расійскімі карнымі войскамі. Паводле вынікаў перапісу (1897) у мястэчку было 526 будынкаў (24 мураваныя і 502 драўляныя), 6 гарбарных, піваварнае і медаварнае прадпрыемствы, сельская лячэбніца.
У Першую сусветную вайну ў 1915—1918 Свіслач займалі нямецкія войскі. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе зрабілася цэнтрам гміны. За польскім часам тут дзейнічалі некалькі беларускіх нацыянальна-вызваленчых арганізацый.
У верасні 1939 Свіслач увайшла ў БССР, дзе ў студзені 1940 атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадскога тыпу і зрабілася цэнтрам раёна Беластоцкай вобласці. У Другую сусветную вайну з 26 чэрвеня 1941 да 17 ліпеня 1944 Свіслач знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У лістападзе 1942 нацысты расстралялі 1536 вязняў яўрэйскага гета. 14 снежня 2000 Свіслач атрымала статус горада[2].
-
Гімназія
-
Чыгуначная станцыя
-
Меская брама
-
Рынак
Эканоміка
Прадпрыемствы харчовай, мэблевай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці. Гасцініца «Свіслач».
Дэмаграфія
Культура
Свіслацкі гісторыка-краязнаўчы музей. У 1990-я ў цэнтры горада пабудаваны касцёл святога Францыска Асізскага і святой Пяцідзесятніцы.
Выдатныя мясціны
- будынак Свіслацкай гімназіі
- Свіслацкі парк (18 ст.)
- Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1884).
- Помнікі:К. Каліноўскаму, Р. Траўгуту., І. В. Сталіну
Вядомыя асобы
- Валянцін Акудовіч, беларускі эсэіст, філосаф
Гл. таксама
Літаратура
- Свислочь // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
- ↑ Свіслач // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 559.
- ↑ Статус: Свислочь теперь город // «БДГ. Деловая газета», 28 снежня 2000.