Анатоль Восіпавіч Бонч-Асмалоўскі

Анатоль Восіпавіч Бонч-Асмалоўскі
Дата нараджэння	10 ліпеня 1857(1857-07-10)
Месца нараджэння	Віцебск
Дата смерці	23 верасня 1930(1930-09-23) (73 гады)
Месца смерці	Масква
Пахаванне	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя→
Адукацыя	Пецярбургскі ўніверсітэт
Веравызнанне	праваслаўе
Партыя	Зямля і воля, Чорны перадзел, Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў
Член у	Беларускі цэнтральны саюз сельскагаспадарчых і крэдытных кааператываў
Асноўныя ідэі	народніцтва, дэмакратычны сацыялізм
Род дзейнасці	прафесійны рэвалюцыянер
Бацька	Іосіф Аляксандравіч Бонч-Асмалоўскі[d]
Дзеці	Радзівон Анатолевіч Бонч-Асмалоўскі і Іван Анатолевіч Бонч-Асмалоўскі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Анатоль Восіпавіч Бонч-Асмалоўскі (10 ліпеня 1857, Віцебск — 23 верасня 1930, Масква) — грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, мемуарыст. Са старажытнага шляхецкага роду герба «Бонча».

Пасля Маскоўскага ліцэя ў 1875 паступіў у Інстытут інжынераў шляхоў зносін. У 1876 перайшоў на юрыдычны, а затым на прыродазнаўчы факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта. Стаў прыхільнікам арганізацыі народнікаў «Зямля і воля», распаўсюджваў сярод студэнтаў нелегальныя выданні. У 1879 увайшоў у гурток «Маладыя землявольцы», які пасля расколу ў жн. 1879 «Зямлі і волі» далучыўся да арганізацыі «Чорны перадзел». У ліст. 1879 арыштаваны за ўдзел у студэнцкіх хваляваннях; пазбаўлены права вучыцца ў ВНУ і высланы ў бацькоўскі маёнтак Блонь Ігуменскага павета (цяпер Пухавіцкі раён). У 1880 садзейнічаў арганізацыі друкарні «Чорнага перадзелу». Арыштаваны ў крас. 1882, зняволены ў Мінскай турме на працягу 5 месяцаў. Разам з жонкай Варварай і пры ўдзеле А. Я. Багдановіча арганізаваў у Блоні сялянскі гурток самаадукацыі. Арыштаваны ў крас. 1886 у Канатопе Чарнігаўѓскай губ., дзе быў па справах нелегальнай друкарні. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Рабочай партыі паліт. вызвалення Расіі (канец 1890-х г.). Арыштаваны ў 1901 разам з сынам Іванам і сасланы ва Усх. Сібір. У 1904 вярнуўся па амністыі і ўвайшоў у партыю эсэраў, у 1905 кааптаваны ў ЦК. Удзельнік рэвалюцыі 1905-07. У крас. 1908 арыштаваны, у лют. 1910 аддадзены пад суд. У 1911 апраўданы, але ў 1912 зноў арыштаваны і прыгавораны да 8 месяцаў зняволення. У час 1-й сусветнай вайны ў эвакуацыі, працаваў у арганізацыях дапамогі бежанцам-беларусам. Дэлегат 1-га Усебеларускага з'езда (1917). З 1918 у Мінску, удзельнічаў у кааператыўным руху. У час акупацыі Беларусі польскімі войскамі на нелегальным становішчы. З 1926 у Маскве, член Усесаюзнага таварыства паліткатаржан і ссыльнапасяленцаў. Пісаў успаміны.

Бацька Радзівона Бонч-Асмалоўскага.

Літаратура

• Попов И. А. О. Бонч-Осмоловский // Каторга и ссылка. 1931, ? 4
• Савіцкая Л. Група Бонч-Асмалоўскага // Полымя. 1967, ? 5
• Клейн Б. Дело Бонч-Осмоловских // Клейн Б. В годину испытаний: Ист.-лит. очерки. Мн., 1986
• ЭГБ, т. 2
• АЗБ.
• [0 1] // Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). / Укладальнік Л. У. Маракоў.