Афганістан: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др r2.7.3) (робат зьмяніў ku:Afxanistan на ku:Efxanistan |
др Bot: Migrating 205 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q889 (translate me) |
||
Радок 171: | Радок 171: | ||
{{Link FA|ur}} |
{{Link FA|ur}} |
||
{{Link GA|de}} |
{{Link GA|de}} |
||
[[ace:Afghanistan]] |
|||
[[af:Afghanistan]] |
|||
[[als:Afghanistan]] |
|||
[[am:አፍጋኒስታን]] |
|||
[[an:Afganistán]] |
|||
[[ang:Afghanistan]] |
|||
[[ar:أفغانستان]] |
|||
[[arc:ܐܦܓܐܢܣܛܐܢ]] |
|||
[[arz:افغانستان]] |
|||
[[as:আফগানিস্তান]] |
|||
[[ast:Afganistán]] |
|||
[[az:Əfqanıstan]] |
|||
[[ba:Афғанстан]] |
|||
[[bar:Afghanistan]] |
|||
[[bat-smg:Afganėstans]] |
|||
[[bcl:Apganistan]] |
|||
[[be-x-old:Аўганістан]] |
|||
[[bg:Афганистан]] |
|||
[[bn:আফগানিস্তান]] |
|||
[[bo:ཨ་ཧྥུའུ་རྒན་སི་ཐན།]] |
|||
[[bpy:আফগানিস্তান]] |
|||
[[br:Afghanistan]] |
|||
[[bs:Afganistan]] |
|||
[[bug:Afghanistan]] |
|||
[[bxr:Афганистан]] |
|||
[[ca:Afganistan]] |
|||
[[cbk-zam:Afghanistan]] |
|||
[[ce:АфгIанистан]] |
|||
[[ceb:Apganistan]] |
|||
[[ckb:ئەفغانستان]] |
|||
[[co:Afghanistan]] |
|||
[[crh:Afğanistan]] |
|||
[[cs:Afghánistán]] |
|||
[[csb:Afganistón]] |
|||
[[cv:Афганистан]] |
|||
[[cy:Afghanistan]] |
|||
[[da:Afghanistan]] |
|||
[[de:Afghanistan]] |
|||
[[diq:Efğanıstan]] |
|||
[[dsb:Afghanistan]] |
|||
[[dv:އަފްޣާނިސްތާން]] |
|||
[[dz:ཨཕ་ག་ནིསི་ཏཱན་]] |
|||
[[el:Αφγανιστάν]] |
|||
[[en:Afghanistan]] |
|||
[[eo:Afganio]] |
|||
[[es:Afganistán]] |
|||
[[et:Afganistan]] |
|||
[[eu:Afganistan]] |
|||
[[ext:Afganistán]] |
|||
[[fa:افغانستان]] |
|||
[[fi:Afganistan]] |
|||
[[fiu-vro:Afganistan]] |
|||
[[fo:Afghanistan]] |
|||
[[fr:Afghanistan]] |
|||
[[frp:Afganistan]] |
|||
[[fur:Afghanistan]] |
|||
[[fy:Afganistan]] |
|||
[[ga:An Afganastáin]] |
|||
[[gag:Afganistan]] |
|||
[[gd:Afganastan]] |
|||
[[gl:Afganistán - افغانستان]] |
|||
[[gn:Ahyganitã]] |
|||
[[got:𐌰𐍆𐌲𐌰𐌽𐌹𐍃𐍄𐌰𐌽]] |
|||
[[gu:અફઘાનિસ્તાન]] |
|||
[[gv:Yn Afghanistaan]] |
|||
[[hak:Â-fu-hon]] |
|||
[[haw:‘Apekanikana]] |
|||
[[he:אפגניסטן]] |
|||
[[hi:अफ़्गानिस्तान]] |
|||
[[hif:Afghanistan]] |
|||
[[hr:Afganistan]] |
|||
[[hsb:Afghanistan]] |
|||
[[ht:Afganistan]] |
|||
[[hu:Afganisztán]] |
|||
[[hy:Աֆղանստան]] |
|||
[[ia:Afghanistan]] |
|||
[[id:Afganistan]] |
|||
[[ie:Afghanistan]] |
|||
[[ilo:Apganistán]] |
|||
[[io:Afganistan]] |
|||
[[is:Afganistan]] |
|||
[[it:Afghanistan]] |
|||
[[ja:アフガニスタン]] |
|||
[[jbo:afyganisTAN]] |
|||
[[jv:Afganistan]] |
|||
[[ka:ავღანეთი]] |
|||
[[kaa:Afg'anstan]] |
|||
[[kbd:Афганистэн]] |
|||
[[ki:Afghanistan]] |
|||
[[kk:Ауғанстан]] |
|||
[[kl:Afghanistan]] |
|||
[[km:សាធារណរដ្ឋឥស្លាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន]] |
|||
[[kn:ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ]] |
|||
[[ko:아프가니스탄]] |
|||
[[krc:Афганистан]] |
|||
[[ksh:Afghanistan]] |
|||
[[ku:Efxanistan]] |
|||
[[kv:Афганистан]] |
|||
[[kw:Afghanistan]] |
|||
[[ky:Ооганстан]] |
|||
[[la:Afgania]] |
|||
[[lb:Afghanistan]] |
|||
[[lez:Афгъанистан]] |
|||
[[li:Afghanistan]] |
|||
[[lij:Afghanistan]] |
|||
[[lmo:Afghanistan]] |
|||
[[ln:Afganistáni]] |
|||
[[lt:Afganistanas]] |
|||
[[lv:Afganistāna]] |
|||
[[mdf:Афганистан]] |
|||
[[mg:Afganistana]] |
|||
[[mhr:Афганистан]] |
|||
[[mi:Āwhekenetāna]] |
|||
[[min:Afganistan]] |
|||
[[mk:Авганистан]] |
|||
[[ml:അഫ്ഗാനിസ്താൻ]] |
|||
[[mn:Афганистан]] |
|||
[[mr:अफगाणिस्तान]] |
|||
[[ms:Afghanistan]] |
|||
[[mt:Afganistan]] |
|||
[[mwl:Afeganistan]] |
|||
[[my:အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ]] |
|||
[[na:Apeganitan]] |
|||
[[nah:Afganistan]] |
|||
[[nds:Afghanistan]] |
|||
[[nds-nl:Afghanistan]] |
|||
[[ne:अफगानिस्तान]] |
|||
[[new:अफगानिस्तान]] |
|||
[[nl:Afghanistan]] |
|||
[[nn:Afghanistan]] |
|||
[[no:Afghanistan]] |
|||
[[nov:Afganistan]] |
|||
[[oc:Afganistan]] |
|||
[[or:ଆଫଗାନିସ୍ତାନ]] |
|||
[[os:Афгъанистан]] |
|||
[[pa:ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] |
|||
[[pag:Afghanistan]] |
|||
[[pam:Afganistan]] |
|||
[[pap:Afganistán]] |
|||
[[pdc:Afganischtaan]] |
|||
[[pih:Afganistaan]] |
|||
[[pl:Afganistan]] |
|||
[[pms:Afgànistan]] |
|||
[[pnb:افغانستان]] |
|||
[[ps:افغانستان]] |
|||
[[pt:Afeganistão]] |
|||
[[qu:Afgansuyu]] |
|||
[[rm:Afganistan]] |
|||
[[ro:Afganistan]] |
|||
[[roa-rup:Afganistan]] |
|||
[[roa-tara:Afghanistan]] |
|||
[[ru:Афганистан]] |
|||
[[rue:Афґаністан]] |
|||
[[rw:Afuganisitani]] |
|||
[[sa:अफगानस्थान]] |
|||
[[sah:Афганистаан]] |
|||
[[scn:Afganistàn]] |
|||
[[sco:Afghanistan]] |
|||
[[sd:افغانستان]] |
|||
[[se:Afganistána]] |
|||
[[sh:Afganistan]] |
|||
[[si:ඇෆ්ගනිස්ථානය]] |
|||
[[simple:Afghanistan]] |
|||
[[sk:Afganistan]] |
|||
[[sl:Afganistan]] |
|||
[[so:Afgaanistan]] |
|||
[[sq:Afganistani]] |
|||
[[sr:Авганистан]] |
|||
[[ss:I-Afugani]] |
|||
[[stq:Afghanistan]] |
|||
[[su:Apganistan]] |
|||
[[sv:Afghanistan]] |
|||
[[sw:Afghanistan]] |
|||
[[szl:Afgańistan]] |
|||
[[ta:ஆப்கானித்தான்]] |
|||
[[te:ఆఫ్ఘనిస్తాన్]] |
|||
[[tet:Afeganistaun]] |
|||
[[tg:Афғонистон]] |
|||
[[th:ประเทศอัฟกานิสถาน]] |
|||
[[tk:Owganystan]] |
|||
[[tl:Apganistan]] |
|||
[[tr:Afganistan]] |
|||
[[tt:Әфганстан]] |
|||
[[udm:Афганистан]] |
|||
[[ug:ئافغانىستان]] |
|||
[[uk:Афганістан]] |
|||
[[ur:افغانستان]] |
|||
[[uz:Afgʻoniston]] |
|||
[[vec:Afganistan]] |
|||
[[vep:Afganistan]] |
|||
[[vi:Afghanistan]] |
|||
[[vo:Lafganistän]] |
|||
[[war:Afganistan]] |
|||
[[wo:Afganistaan]] |
|||
[[wuu:阿富汗]] |
|||
[[xal:Сарта Апганмудин Орн]] |
|||
[[xmf:ავღანეთი]] |
|||
[[yi:אפגאניסטאן]] |
|||
[[yo:Afghanístàn]] |
|||
[[zea:Afghanistan]] |
|||
[[zh:阿富汗]] |
|||
[[zh-classical:阿富汗]] |
|||
[[zh-min-nan:Afghanistan]] |
|||
[[zh-yue:阿富汗]] |
|||
[[zu:I-Afganistani]] |
Версія ад 17:10, 8 сакавіка 2013
| |||||
Гімн: «Soroud-e Melli»noicon | |||||
Дата незалежнасці | 19 жніўня 1919 (ад Вялікабрытаніі) | ||||
Афіцыйныя мовы | пушту, дары[1] | ||||
Сталіца | Кабул | ||||
Найбуйнейшыя гарады | Кабул | ||||
Форма кіравання | Прэзідэнцкая рэспубліка Ісламская рэспубліка | ||||
Прэзідэнт першы віцэ-прэм'ер другі віцэ-прэм'ер |
Хамід Карзай Махамад Фахім Карым Халілі | ||||
Дзярж. рэлігія | іслам (суніцкага толку) | ||||
Плошча • Усяго • % воднай паверхні |
41-я ў свеце 647 500 км² нязнач. | ||||
Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць |
28,150,000[2] чал. (37-я) 43,5 чал./км² | ||||
ВУП • Разам (2008) • На душу насельніцтва |
$21,39 млрд[3] (96-ы) $760[3] | ||||
ІРЧП (2007) | 0,352 (нізкі) (181-ы) | ||||
Валюта | афгані | ||||
Інтэрнэт-дамен | .af | ||||
Код ISO (Alpha-2) | AF | ||||
Код ISO (Alpha-3) | AFG | ||||
Код МАК | AFG | ||||
Тэлефонны код | +93 | ||||
Часавыя паясы | +4:30 |
ІСЛАМСКАЯ РЭСПУБЛІКА АФГАНІСТАН (ІРА), Афганістан — дзяржава на Сярэднім Усходзе, у паўночна-заходняй частцы Цэнтральнай Азіі. Мяжуе з Туркменістанам, Узбекістанам і Таджыкістанам на поўначы, з Іранам на захадзе, з КНР на паўночным усходзе, з Пакістанам на поўдні і паўднёвым усходзе. Выхаду да мора не мае. Персідскі заліў находзіцца на адлегласці 500 км ад яго паўднёва-заходняй мяжы. Працягласць меж складае 5421 км. Плошча тэрыторыі 652,2 тысяч кв.км. Сталіца — г. Кабул, буйныя гарады: Кандагар, Мазары-Шарыф, Герат, Джэлалабад. Грашовая адзінка: афгані, афіцыйны курс трымаецца ў межах 50 афгані за 1 долар ЗША (май 2008). Адміністрацыйна Афганістан дзеліцца на 34 правінцыі і 366 павета. Афіцыйныя мовы: пушту і дары. Нацыянальнае свята адзначаецца 19 жніўня — Дзень аднаўленні незалежнасці (з 1919). Новы год у Афганістане пачынаецца 21 сакавіка. Выходны дзень — пятніца.
Геаграфія
Афганістан — гэта горная краіна без выхаду да мора. Каля 4/5 плошчы займаюць горы. З паўночнага ўсходу на паўднёвы захад цягнуцца горы Гіндукуш, з самым высокім пунктам краіны, гарой Нусзаак (7 455 м), якія паступова пераходзяць у Іранскае ўзвышша, і далей у паўпустыні Рэгістану, паміж якімі знаходзіцца гара Арарат. Клімат складаны, у гарах тэмпература студзеня складае −15 °C, а ў ліпені рэдка ўзнімаецца вышэй за 0 °C. Лета цяплейшае ў пустынных абшарах на поўдні (вышэй +22 °C). Ападкі ў гарах большыя за 1 500 мм, у астатняй частцы краіны 400—600 мм, у пустынях 200 мм. Сельскагаспадарчыя землі займаюць каля 12 % плошчы, лясы (у асноўным на паўночным усходзе) толькі каля 3 %.
Мяжа 5 529 км:
- Кітай — 76км
- Іран — 936 км
- Пакістан — 2 430 км
- Таджыкістан — 1 206 км
- Туркменістан — 744 км
- Узбекістан — 137 км.
Розніца ў часе: паміж Мінскам і Кабулам складае 2:30 у зімовы час і 1:30 хвілін у летні час (напрыклад, калі ў Мінску 12.00, у Кабуле 14:30 у зімовы час).
Насельніцтва
Колькасць прыблізна — 25 мільёнаў чалавек. Пражывае больш 20 народнасцяў (пуштуны, таджыкі, узбекі, хазарэйцы, туркмены, кызылбашы і інш). Самая шматлікая этнічная група — пуштуны (прыблізна 44 % насельніцтва).
Хуткасць росту насельніцтва адна з самых высокіх у свеце: 2,97 % у 2002 годзе. Асноўныя гарады: Кабул, Герат, Кандагар, Мазары-Шарыф. Сярэдняя працягласць жыцця: 42,46 гады. 23 % насельніцтва жыве ніжэй узроўня беднаты.
Нацыянальны склад насельніцтва (1996):
Рэлігія
99 % насельніцтва мусульмане: дакладней 74-89 % суніты і 9-25 % шыіты. Прыкладна ад 30 000 да 150 000 індусаў і сікхаў жывуць у розных гарадах, але большая частка ў Джалалабадзе, Кабуле і Кандагары. Існуе некаторая колькасць іудзеяў, большасць з якіх пакінула краіну ў 1979 пасля Савецкай агрэсіі.
Дзяржаўны лад
Юрыдычныя асновы палітычнага працэсу, які праходзіць ў краіне былі закладзеныя ў рашэннях Бонскай і Лонданскай міжнародных канферэнцый па Афганістане (снежань 2001 і студзень 2006 адпаведна) і шэрагу рэзалюцый СБ ААН, прынятых пасля звяржэння радыкальна—фундаменталісцкага рэжыму талібаў у выніку ваеннай аперацыі антытэрарыстычнай кааліцыі на чале з ЗША. У кастрычніку 2004 года адбыліся прэзідэнцкія выбары, па выніках якіх прэзідэнтам Афганістана стаў Хамід Карзай. У студзені 2004 быў прыняты Асноўны закон Афганістана, у верасні 2005 года прайшлі выбары ў вышэйшы заканадаўчы орган — двухпалатную Нацыянальную Асамблею (парламент). У 2006 годзе парламент зацвердзіў міністраў у склад дзеючага ўрада, сфарміраванага Хамідам Карзаем пасля яго ўступлення на пасаду кіраўніка ІРА. Чарговыя прэзідэнцкія і парламенцкія выбары ў Афганістане пройдуць у 2009 і 2010 адпаведна.
У адпаведнасці з Канстытуцыяй Афганістана судовая ўлада ў краіне прадстаўленая Вярхоўным судом, апеляцыйнымі судамі і судамі першай інстанцыі. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт Ісламскай Рэспублікі Афганістан — Хамід Карзай (з 2004).
Адміністрацыйнае дзяленне
Афганістан адміністрацыйна дзеліцца на 34 правінцыі. Яны дзеляцца на 398 раёнаў.
- Правінцыя Бадахшан
- Правінцыя Бадгіс
- Правінцыя Баглан
- Правінцыя Балх (Горад Мазары-Шарыф)
- ?
- ?
- Правінцыя Фарах
- Правінцыя Фар'яб
- Правінцыя Газні (Горад Газні)
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- Правінцыя Хост
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- ?
- Правінцыя Тахар
- Правінцыя Вардак
- ?
Эканоміка
Афганістан мае буйныя запасы медзі, прыроднага газу, золата, берылію, змарагдаў, каменнага вугля і солі.
Асноўны від транспарта — аўтамабільны.
Традыцыйныя тавары экспарту: сухафрукты, бавоўна, дываны, каракуль. Асноўны імпарт: прамысловае абсталяванне, бытавая тэхніка, транспартныя сродкі, нафтапрадукты, харчаванне.
Адметная рыса эканомікі апошніх гадоў — павелічэнне ценявога сектара (вытворчасць наркатычных сродкаў). Галоўнай крыніцай прыбыткаў для значнай часткі насельніцтва (не залучанай у наркавытворчасць) краіны застаецца сельская гаспадарка.
Нацыянальная эканоміка Афганістана практычна поўнасцю залежыць ад замежнай дапамогі, таму галоўным напрамкам знешнеэканамічнай дзейнасці Кабульскай адміністрацыі з'яўляецца прыцягненне ў эканоміку краіны міжнародных інвестыцый, фінансавай і эканамічнай дапамогі, якая здзяйсняецца па каналах ААН, прамымі фінансавымі ўнёскамі ў бюджэт, а таксама вялікім лікам замежных няўрадавых арганізацый. Найбуйнейшымі донарамі з'яўляюцца ЗША, Японія, Еўрасаюз, Германія, Сусветны Банк, Азіяцкі банк развіцця, іншыя краіны і міжнародныя арганізацыі.
Афганскім кіраўніцтвам гарантуецца бяспека прадпрымальніцтва, заахвочванне, абарона і гарантыя прыватных інвестыцый, а таксама недатыкальнасць уласнасці.
Узброеныя сілы
Узброеныя сілы находзяцца ў стадыі фарміравання, уключаюць у сябе Афганскую Нацыянальную Армію (АНА) і Афганскую Нацыянальную Паліцыю (АНП). Лікавы склад АНА — 50 тыс. чалавек, АПН — 62 тыс. чалавек.
Зноскі
- ↑ Afghanistan . The World Factbook. Central Intelligence Agency (13 снежня 2007).
- ↑ Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009)."World Population Prospects, Table A.1" (.PDF). 2008 revision. United Nations.
- ↑ а б Afghanistan . International Monetary Fund. Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 1 кастрычніка 2009.
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia