Вавілон: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др r2.7.3) (робат дадаў: ckb:بابل |
др Bot: Migrating 76 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q5684 (translate me) |
||
Радок 36: | Радок 36: | ||
{{Link FA|fr}} |
{{Link FA|fr}} |
||
[[am:ባቢሎን]] |
|||
[[ang:Babilōn]] |
|||
[[ar:بابل]] |
|||
[[arc:ܒܒܠ]] |
|||
[[az:Babil]] |
|||
[[be-x-old:Бабілён]] |
|||
[[bg:Вавилон]] |
|||
[[bn:ব্যাবিলন]] |
|||
[[bs:Babilon]] |
|||
[[ca:Babilim]] |
|||
[[ckb:بابل]] |
|||
[[cs:Babylón]] |
|||
[[cu:Вавѷлѡнъ]] |
|||
[[cy:Babilon]] |
|||
[[da:Babylon]] |
|||
[[de:Babylon]] |
|||
[[el:Βαβυλώνα]] |
|||
[[en:Babylon]] |
|||
[[eo:Babilono]] |
|||
[[es:Babilonia (ciudad)]] |
|||
[[et:Paabel]] |
|||
[[eu:Babilonia (hiria)]] |
|||
[[fa:بابل (دولتشهر)]] |
|||
[[fi:Babylon]] |
|||
[[fj:Na Matanitu ki Papiloni]] |
|||
[[fr:Babylone]] |
|||
[[gl:Babel]] |
|||
[[he:בבל]] |
|||
[[hi:बाबिल]] |
|||
[[hr:Babilon]] |
|||
[[hu:Babilon]] |
|||
[[hy:Բաբելոն]] |
|||
[[id:Babylon]] |
|||
[[io:Babilono]] |
|||
[[is:Babýlon]] |
|||
[[it:Babilonia]] |
|||
[[ja:バビロン]] |
|||
[[ka:ბაბილონი]] |
|||
[[kk:Вавилон]] |
|||
[[kn:ಬ್ಯಾಬಿಲೋನ್]] |
|||
[[ko:바빌론]] |
|||
[[ku:Babîl (bajar)]] |
|||
[[la:Babylon]] |
|||
[[lt:Babilonas (miestas)]] |
|||
[[lv:Babilona]] |
|||
[[mk:Вавилон]] |
|||
[[ml:ബാബിലോണിയ]] |
|||
[[mr:बॅबिलोन]] |
|||
[[ms:Babylon]] |
|||
[[nl:Babylon (stad)]] |
|||
[[nn:Babylon]] |
|||
[[no:Babylon]] |
|||
[[oc:Babilònia]] |
|||
[[pl:Babilon]] |
|||
[[pnb:بابل]] |
|||
[[ps:بابل]] |
|||
[[pt:Babilônia]] |
|||
[[qu:Babilun]] |
|||
[[ro:Babilon]] |
|||
[[ru:Вавилон]] |
|||
[[simple:Babylon]] |
|||
[[sk:Babylon]] |
|||
[[sm:Le Malo o Papelonia]] |
|||
[[sq:Babiloni]] |
|||
[[sr:Вавилон]] |
|||
[[sv:Babylon]] |
|||
[[sw:Babeli]] |
|||
[[ta:பாபேல்]] |
|||
[[te:బాబిలోన్]] |
|||
[[tl:Babilonya]] |
|||
[[uk:Вавилон]] |
|||
[[ur:بابل]] |
|||
[[vi:Babylon]] |
|||
[[yi:בבל]] |
|||
[[zh:巴比伦]] |
|||
[[zh-min-nan:Babylon]] |
Версія ад 23:43, 8 сакавіка 2013
Вавілон (шумерскае Кадынгіра, акадскае Бабілу) — у старажытнасці горад у Месапатаміі на р. Еўфрат; руіны — каля сучаснага г. Хіла (Ірак). Паводле біблейскага падання назву атрымала ад сталічнага горада, пабудаванага Німродам, адным з нашчадкаў Хама.
Гісторыя
Уперпшню згадваецца пад канец ІІІ тыс. да н.э. 3 пач. ІІ тыс. да н.э. культурны цэнтр Пярэдняй Азіі. Пры цару Хамурапі (1792—50 да н.э.) стаў сталіцай Вавілоніі. Каля 1595 да н.э. захоплены хетамі, каля 1518 — касітамі. Пасля 1250 да н.э. неаднаразова трапляў пад уладу Асірыі. Найбольшага росквіту дасягнуў у Новававілонскі перыяд (Халдзейскае царстеа) пры царах Набапаласару (625—605 да н.э.) і Навухаданосару II (605—562 да н.э.). У 612 г. да н.э. Мідыя ў саюзе з Вавілонам заваёўвае Асірыю. 3 гэтага часу Вавілон становіцца буйным гандлёвым, культурным і рэлігійным цэнтрам, вялікім, прыгожым і добра ўмацаваным горадам. Яго архітэктура развіваецца ў цеснай сувязі з выяўленчым і дэкаратыўна-прыкладным мастацтвам. Пры цараванні Навухаданосара II у дзяржаве разгортваецца грандыёзнае будаўніцтва.
Мастацтва Вавілона — адна з яркіх старонак культуры Пярэдняй Азіі, але яго развіццё было параўнаўча нядоўгім. У сярэдзіне VI ст. да н.э. дзяржаву заваявалі войскі Ахеменідаў, аднаго з плямён Іранскага нагор'я. Пасля заваявання Кірам II (539 да н.э.) і Дарыем I (522 да н.э.) Вавілон адна са сталіц дзяржавы Ахеменідаў. Гэтая дзяржава існавала да 331 і была заваявана Аляксандрам Македонскім. Да ІІ ст. н.э. Вавілон заняпаў.
Архітэктура
Расхопкамі нямецкага археолага Р. Колвдэвея ў 1898—1917 узноўлены план горада VII—VI сг. да н.э. і архітэктурны ансамбль, створаны ў перыяд росквіту Вавілона пры цару Навухаданосару ІІ. У I—VI ст. да н.э. Вавілон — выцягнуты ў плане прамавугольнік (плошча каля 10 км²), падзелены р. Еўфрат на дзве часткі (Стары і Новы горад), абкружаны цаглянымі вонкавымі і ўнутранымі сценамі з зубчастымі вежамі і 8 варотамі, названымі імёнамі багоў. Ён быў абнесены магутнымі сценамі вышынёй каля 12 м, у якіх зроблена восем брам, прысвечаных розным багам. Самай вялікай з'яўлялася «Брама багіні Іштар». Яна складалася з чатырох квадратных у плане вежаў, паміж якімі знаходзіўся арачны праход. Вонкавыя плоскасці зубчатых вежаў ўпрыгожвалі выявы быкоў, фантастычных жывёл — драконаў («мушрушаў»), грыфонаў са змяінымі галовамі, тулавамі, пакрытымі луской, нагамі, падобнымі на лапы сабак або птушак. Выкладзеныя з кафлі-цэглы, выявы былі сімваламі багіні Іштар і бога Мардука. Колеры рэльефаў — блакітны, чырвоны, жоўты і белы — стваралі ўрачыстае уражанне, прываблівалі незвычайнасцю форм, гарманічным спалучэннем фарбаў. Убранне «брамы» дапаўнялі арнаменты, якія размяшчаліся ў выглядзе фрызаў па нізе сцен, у завяршэннях вежаў, вакол арак праходаў.
Ад «брамы» пачыналася «дарога працэсій» (Свяшчэнная дарога), якая вяла да галоўнага свяцілішча Вавілона — Эсагіла, прысвечанага вярхоўнаму богу Мардуку. 3 двух бакоў яе абмяжоўвалі высокія, глухія сцены, выкладзеныя з цэглы. Па іх версе ішлі зубцы і арнаментаваныя палосы з паліваных рэльефных разетак. Сцены мелі шырокія плоскія выступы, а іх ніжнія часткі на працягу ўсёй дарогі дэкарыраваў керамічны фрыз метровай вышыні. Праз кожныя два метры былі рытмічна размешчаны выявы фантастычных ільвоў-ахоўнікаў па шэсцьдзесят на кожным баку. Выкладзеныя з рознакаляровай кафлі-цэглы, яны надавалі «дарозе працэсій» грозную ўрачыстасць, велічнасць, паколькі лічылася, што па ёй мог ступаць сам бог Мардук. Гэта быў завершаны, стрыманы і лаканічны ансамбль, кожная частка якога (колер, пластыка, прасторавыя суадносіны архітэктурных элементаў) злівалася ў адзінае магутнае праслаўленне бога, зразумелае сваёй сімволікай кожнаму, хто ступаў на дарогу і ішоў да галоўнага свяцілішча Вавілона.
Свяцілішча бога Мардука займала плошчу 16 га і было абнесена падвойнай цаглянай сцяной з дванаццаццю ўваходнымі брамамі. Перад адной з іх, галоўнай, заканчвалася «дарога працэсій». Насупраць гэтай брамы, на другім баку комплексу ўзвышаўся вялікі зікурат Этэменанкі (архітэктар Арадахешу), «Дом асновы нябёс і зямлі», вядомы як легендарная Вавілонская вежа. Ён меў квадратную аснову 91,5 х 91,5 м і падымаўся на вышыню 90 м сям'ю ўступамі, якія былі абкладзены абпаленай цэглай, замацаванай бітумам. Усе часткі зікурата аб'ядноўваліся лесвіцамі, а яго вяршыню вянчаў верхні храм невялікіх памераў, упрыгожаны блакітнай паліванай цэглай.
У Вавілоне існавала некалькі царскіх рэзідэнцый — умацаваных палацавых комплексаў, збудаванні якіх традыцыйна групаваліся вакол адкрытых двароў. Напрыклад, у так званым Паўднёвым палацы меліся разнастайныя памяшканні жылога і гаспадарчага прызначэння, а таксама вялікая тронная зала, аздобленая пышнымі дэкаратыўнымі пано з паліванай цэглы, выявамі свяшчэнных ільвоў-ахоўнікаў. У комплекс палаца ўваходзілі і «вісячыя сады Семіраміды» (адно з сямі дзівосаў свету), якія размяшчаліся на тэрасах са скляпеністымі перакрыццямі. Па-за горадам размяшчаўся летні палац Навухаданосара II.
Гл. таксама
Літаратура
- Вавілон // БЭ ў 18 т. Т. 3. Мн., 1996.
- Лазука, Б. Гісторыя сусветнага мастацтва. Ад старажытных часоў па XVI стагоддзе / Б.А.Лазука. — Мн.: Беларусь, 2010. ISBN 978-985-01-0894-4
Вавілон на Вікісховішчы |