Ферменты: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Maryna (размовы | уклад)
Legobot (размовы | уклад)
др Bot: Migrating 97 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8047 (translate me)
Радок 29: Радок 29:
{{Link GA|da}}
{{Link GA|da}}
{{Link GA|sv}}
{{Link GA|sv}}

[[af:Ensiem]]
[[an:Enzima]]
[[ar:إنزيم]]
[[az:Fermentlər]]
[[bat-smg:Ferments]]
[[be-x-old:Фэрмэнты]]
[[bg:Ензим]]
[[bn:উৎসেচক]]
[[br:Enzim]]
[[bs:Enzim]]
[[ca:Enzim]]
[[ckb:ئەنزیم]]
[[cs:Enzym]]
[[cy:Ensym]]
[[da:Enzym]]
[[de:Enzym]]
[[el:Ένζυμο]]
[[en:Enzyme]]
[[eo:Enzimo]]
[[es:Enzima]]
[[et:Ensüüm]]
[[eu:Entzima]]
[[ext:Enzima]]
[[fa:آنزیم]]
[[fi:Entsyymi]]
[[fo:Kveiki]]
[[fr:Enzyme]]
[[ga:Einsím]]
[[gl:Enzima]]
[[he:אנזים]]
[[hi:प्रकिण्व]]
[[hif:Enzyme]]
[[hr:Enzim]]
[[ht:Anzim]]
[[hu:Enzim]]
[[hy:Ֆերմենտ]]
[[ia:Enzyma]]
[[id:Enzim]]
[[io:Enzimo]]
[[is:Ensím]]
[[it:Enzima]]
[[ja:酵素]]
[[jv:Enzim]]
[[ka:ფერმენტები]]
[[kk:Ферменттер]]
[[ko:효소]]
[[ksh:Enzym]]
[[ky:Ферменттер]]
[[la:Enzymum]]
[[lt:Fermentas]]
[[lv:Ferments]]
[[mk:Ензим]]
[[ml:രാസാഗ്നി]]
[[mn:Фермент]]
[[ms:Enzim]]
[[my:အင်န်ဇိုင်း]]
[[new:इन्जाइम]]
[[nl:Enzym]]
[[nn:Enzym]]
[[no:Enzym]]
[[nov:Ensime]]
[[oc:Enzim]]
[[pam:Enzyme]]
[[pl:Enzymy]]
[[pnb:انزائم]]
[[ps:انزايم]]
[[pt:Enzima]]
[[qu:Huptana]]
[[ro:Enzimă]]
[[ru:Ферменты]]
[[rue:Ензім]]
[[sah:Энзим]]
[[sh:Enzim]]
[[simple:Enzyme]]
[[sk:Enzým]]
[[sl:Encim]]
[[so:Ensiim]]
[[sq:Enzima]]
[[sr:Ензим]]
[[stq:Enzyme]]
[[su:Énzim]]
[[sv:Enzym]]
[[sw:Kimeng'enya]]
[[ta:நொதியம்]]
[[te:ఎంజైము]]
[[th:เอนไซม์]]
[[tl:Ensaym]]
[[tr:Enzim]]
[[uk:Ферменти]]
[[ur:خامرہ]]
[[vi:Enzym]]
[[war:Ensaym]]
[[xal:Искг]]
[[yi:ענזים]]
[[zh:酶]]
[[zh-min-nan:Kàⁿ-sò͘]]
[[zh-yue:酵素]]

Версія ад 04:18, 9 сакавіка 2013

Ферменты (лац.: fermentum) або энзімы (грэч. ζύμη, ἔνζυμον — дрожджы, закваска) — звычайна бялковыя малекулы або малекулы РНК (рыбазімы) ці іх комплексы, якія паскараюць (каталізуюць) хімічныя рэакцыі ў жывых сістэмах. Рэагенты ў рэакцыі, якая каталізуецца ферментамі, называюцца субстратамі, а атрыманыя рэчывы — прадуктамі. Ферментатыўная актыўнасць можа рэгулявацца актыватарамі і інгібітарамі. Бялковыя ферменты сінтэзуюцца на рыбасомах, а РНК — у ядры.

Тэрміны «фермент» і «энзім» даўно выкарыстоўваюцца як сінонімы: першы — пераважна ў германска- і славянскамоўнай навуковай літаратуры, другі — у раманскамоўнай.

Гісторыя вывучэння

Ферментатыўныя працесы вядомыя чалавеку са старажытнасці. Браджэнне шырока выкарыстоўвалася грэкамі для атрымання віна (адкрыццё гэтага спосабу прыпісвалася богу Бахусу). Народы многіх краін з даўніх часоў валодалі мастацтвам прыгатавання хлебу, сыру, воцату на аснове перапрацоўкі расліннай і жывёльнай сыравіны. Аднак, сучасны этап у развіцці энзімалогіі адносіцца да пачатку XIX стагоддзя.

У 1814 годзе чалец Пецярбургскай Акадэміі навук К. Кірхгоф выявіў, што крухмал пераўтвараецца ў цукар пад уплывам некаторых рэчываў, якія знаходзяцца ў ячменным зерні, якое прарастае. Наступны крок у гэтым напрамку быў зроблены французскімі хімікамі А. Пайенам і Ж. Пірсо, якія ў 1833 годзе выявілі, што тэрманяўстойлівае рэчыва, якое атрымліваюць з соладавага экстракту шляхам асаджэння спіртам, валодае здольнасцю гідралізаваць крухмал; яны назвалі яго дыястазай.

У хуткім часе разгарэлася спрэчка пра прыроду браджэння, у якой удзельнічалі найбуйнейшыя прадстаўнікі прыродазнаўства таго часу. У прыватнасці, Л. Пастэр прытрымліваўся меркавання, што браджэнне выклікаецца жывымі мікраарганізмамі і, такім чынам, звязана выключна з іх жыццядзейнасцю. З іншага боку, Ю. Лібіх і К. Бэріар адстойвалі хімічную прыроду браджэння, мяркуючы, што яно звязанае з адмысловымі рэчывамі, падобнымі дыястазе (амілазе). Ё. Берцэліус у 1837 годзе выявіў, што ферменты – гэта каталізатары, якія пастаўляюць жывыя клеткі. Менавіта тады з’явіліся тэрміны “фермент” (ад лац. fermentatio - браджэнне) і “энзім” (ад грэч. ἐν ζύμη – у дрожджах). Спрэчка канчаткова вырашылася толькі ў 1897 годзе, калі браты Ганс і Эдвард Бюхнеры выявілі, што дрожджавы бясклеткавы сок (атрыманы пры расціранні дрожджаў з інфузорнай зямлёй) здольны зброджваць цукар з утварэннем спірту і CO₂. Стала зразумелым, што дрожджавы сок утрымлівае складаную сумесь ферментаў (названую зімазай), і гэтыя ферменты здольныя функцыянаваць як унутры, так і звонку клеткі. Як сказаў адзін з гісторыкаў, з’яўленне бурбалак вуглякіслага газу ў доследзе Бухнераў азначала нараджэнне сучасных біяхіміі і энзімалогіі[1].

Крыніцы

  1. Овчинников Ю.А. Биоорганическая химия - М.: Просвещение, 1987. - 815 с.

Шаблон:Пачатак артыкулу:Біялогія Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA