Катархей

Катархей (грэч. «ніжэй старажытнага»), таксама гадей, хэдій, азой, прэархей, прыской - геалагічны эон, інтэрвал геалагічнага часу, які папярэднічаў архею. Ападкавыя пароды з катархея невядомыя.

Пачаўся з утварэння Зямлі - каля 4,6 млрд гадоў таму. Верхняя мяжа праводзіцца па часе 4,0 млрд гадоў таму. Такім чынам, гэты эон ахоплівае першыя 600 млн гадоў гісторыі нашай планеты. У сучаснай геахраналагічнай шкале ён не падзелены на эры і перыяды.

Пасля архейскага эпізоду расплаўлення верхняй мантыі і яе перагрэву з узнікненнем магматычнага акіяна ўся першародная паверхню Зямлі разам з яе першаснай і першапачатковай шчыльнай літасферай вельмі хутка пагрузілася ў расплавы верхняй мантыі. Гэтым тлумачыцца адсутнасць катархея ў геалагічнай летапісе.

У папулярнай літаратуры распаўсюджана ўяўленне аб бурнай вулканічнай і гідратэрмальнай дзейнасці на паверхні Зямлі, якое не адпавядае рэчаіснасці. Ніякіх вулканаў, вывяргаюць на паверхню малады Зямлі патокі лавы, фантанаў газаў і пароў вады ў тыя часы не было, як і не існавала ні гідрасферы, ні шчыльнай атмасферы. Тыя ж невялікія колькасці газаў і пароў вады, якія вылучаліся пры падзенні планетезималей і аскепкаў Проталуны, паглыналіся сітаватым рэгалітам.

Склад і будова першаснай Зямлі

Зямля адразу пасля свайго утварэння была параўнальна халодным касмічным целам - тэмпература ў яе нетрах нідзе не перавышала тэмпературу плаўлення рэчывы. Яна мела дастаткова аднастайны склад, не існавала ні ядра, ні зямной кары.

Рэльеф

Рэльеф нагадваў спярэшчаную метэарытамі паверхню Месяца, аднак быў згладжаны з-за моцных і практычна бесперапынных прыліўных землятрусаў і складзены толькі манатонна цёмна-шэрым першасным рэчывам, пакрытым зверху тоўстым пластом рэгаліту.

Эвалюцыя сістэмы Зямля-Месяц

Суткі ў пачатку катархея доўжыліся 6 гадзін і прыблізна роўныя перыяду звароту Месяца, аднак апошні вельмі хутка ўзрастаў.

У пачатку катархея Месяц знаходзілася на мяжы мяжы Роша, гэта значыць на адлегласці каля 17 тыс. км ад Зямлі, але адлегласць паміж Зямлёй і Месяцам хутка павялічвалася (з хуткасцю каля 10 км / год). Да канца катархея хуткасць выдалення Месяца ад Зямлі знізілася да 4 см / год, а адлегласць паміж імі ў гэты час складала каля 150 тыс. км.

Жыццё

Па сучасных уяўленнях, жыцця на Зямлі ў катархее не было.

Літаратура

• Иорданский Н. Н. Развитие жизни на земле. — М.: Просвещение, 1981.
• Короновский Н.В., Хаин В.Е., Ясаманов Н.А. Историческая геология : Учебник. — М.: Академия, 2006.
• Ушаков С.А., Ясаманов Н.А. Дрейф материков и климаты Земли. — М.: Мысль, 1984.
• Ясаманов Н.А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985.
• Ясаманов Н.А. Популярная палеогеография. — М.: Мысль, 1985.