Мультысусвет

Мультысусвет (англ.: multiverse, meta-universe) - гіпатэтычнае мноства ўсіх магчымых рэальна існуючых паралельных сусветаў (уключаючы той, у якім мы знаходзімся). Ўяўленні аб структуры такога мультысусвету, прыродзе кожнага сусвету, які ўваходзіць у яго склад, і адносінах паміж гэтымі сусветамі залежаць ад абранай гіпотэзы.

У навуцы

Розныя гіпотэзы аб існаванні мультысусвету выказваліся спецыялістамі па касмалогіі і астраноміі, фізікамі, філосафамі, фантастамі.

Тэрмін «мультысусвет» быў створаны ў 1895 філосафам і псіхолагам Уільямам Джэймсам (William James) і папулярызаваў пісьменнікам-фантастам Майклам Муркакам. Часта выкарыстоўваюцца таксама такія тэрміны, як «альтэрнатыўныя сусветы», «альтэрнатыўныя рэальнасці», «паралельныя сусветы» або «паралельныя светы».

Магчымасць існавання мультысусвету спараджае розныя навуковыя, філасофскія і тэалагічныя пытанні. Дадзеная ідэя актыўна выкарыстоўваецца, напрыклад, у тэорыі струн. Здагадка аб існаванні мультысусвету выкарыстоўваецца таксама ў шматсветавой інтэрпрэтацыі квантавай механікі.

Класіфікацыя Тэгмарка

Макс Тэгмарк выказаў здагадку, што любому матэматычна несупярэчліваму набору фізічных законаў адпавядае незалежны, але рэальна існуючы сусвет. Гэтая здагадка, хоць і не паддаецца эксперыментальнай праверцы, прывабна тым, што здымае пытанне, чаму назіраныя фізічныя законы і значэнні фундаментальных фізічных сталых менавіта такія.

Тэгмарк прапанаваў наступную класіфікацыю светаў, за межамі нашага:

• Узровень 1: светы за межамі нашага касмалагічнага гарызонту

• Узровень 2: светы з іншымі фізічнымі канстантамі

• Узровень 3: шматсветавая інтэрпрэтацыя квантавай механікі

Ўключае сусветы, якія ўзнікаюць у рамках шматсветавой інтэрпрэтацыі квантавай механікі.

• Узровень 4: канчатковы ансамбль

Ўключае ўсе сусветы, якія рэалізуюць тыя ці іншыя матэматычныя структуры.

У філасофіі і логіцы

Мадальны рэалізм

Магчымыя светы - адзін са сродкаў інтэрпрэтацыі верагоднасці, гіпатэтычных меркаванняў і т. п. У сувязі з гэтым, шэраг філосафаў, у прыватнасці , сцвярджае, што любы магчымы свет рэалізуецца, паколькі магчымасць і рэчаіснасць - дзве дадатковых ўласцівасці аднаго і таго ж свету. Адпаведна, што з'яўляецца магчымасцю, а што рэчаіснасцю, залежыць ад свету, у якім знаходзіцца назіральнік (гэтая канцэпцыя называецца «мадальным рэалізмам»).

Літаратура

• Bernard Carr, ed. (2007) Universe or Multiverse? Cambridge Univ. Press.
• David Deutsch. Quantum theory, the Church-Turing principle and the universal quantum computer // Proceedings of the Royal Society of London A 400 / Splash. — 1985. — № 45841. — P. 97–117.
• George F. R. Ellis, U. Kirchner, William R. Stoeger. Multiverses and physical cosmology // Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. — 2004. — Vol. 347. — № 3. — P. 921–936. — DOI:10.1111/j.1365-2966.2004.07261.x — arΧiv:astro-ph/0305292

Спасылкі

• Aurélien Barrau, Physics in the Multiverse. (англ.)
• How many universes are in the multiverse? (англ.)
• Физики оценили число параллельных вселенных // Мембрана (руск.).
• Александр Виленкин. Одна Вселенная или множество? (руск.)