Мультысусвет: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Новая старонка: '{{Касмалогія}} '''Мультысусвет''' ({{lang-en|multiverse, meta-universe}}) - гіпатэтычнае мноства ўсіх магчымых...' |
др →Літаратура |
||
Радок 70: | Радок 70: | ||
| doi =10.1111/j.1365-2966.2004.07261.x |
| doi =10.1111/j.1365-2966.2004.07261.x |
||
| accessdate = 2007-01-09 |
| accessdate = 2007-01-09 |
||
| bibcode=2004MNRAS.347..921E |
|||
}} |
}} |
||
Версія ад 23:42, 6 жніўня 2013
Касмалогія |
---|
Аб’екты і працэсы, якія вывучаюцца |
Назіраемыя працэсы |
Тэарэтычныя пошукі |
Мультысусвет (англ.: multiverse, meta-universe) - гіпатэтычнае мноства ўсіх магчымых рэальна існуючых паралельных сусветаў (уключаючы той, у якім мы знаходзімся). Ўяўленні аб структуры такога мультысусвету, прыродзе кожнага сусвету, які ўваходзіць у яго склад, і адносінах паміж гэтымі сусветамі залежаць ад абранай гіпотэзы.
У навуцы
Розныя гіпотэзы аб існаванні мультысусвету выказваліся спецыялістамі па касмалогіі і астраноміі, фізікамі, філосафамі, фантастамі.
Тэрмін «мультысусвет» быў створаны ў 1895 філосафам і псіхолагам Уільямам Джэймсам (William James) і папулярызаваў пісьменнікам-фантастам Майклам Муркакам. Часта выкарыстоўваюцца таксама такія тэрміны, як «альтэрнатыўныя сусветы», «альтэрнатыўныя рэальнасці», «паралельныя сусветы» або «паралельныя светы».
Магчымасць існавання мультысусвету спараджае розныя навуковыя, філасофскія і тэалагічныя пытанні. Дадзеная ідэя актыўна выкарыстоўваецца, напрыклад, у тэорыі струн. [1] Здагадка аб існаванні мультысусвету выкарыстоўваецца таксама ў шматсветавой інтэрпрэтацыі квантавай механікі.
Класіфікацыя Тэгмарка
Макс Тэгмарк выказаў здагадку, што любому матэматычна несупярэчліваму набору фізічных законаў адпавядае незалежны, але рэальна існуючы сусвет. Гэтая здагадка, хоць і не паддаецца эксперыментальнай праверцы, прывабна тым, што здымае пытанне, чаму назіраныя фізічныя законы і значэнні фундаментальных фізічных сталых менавіта такія.
Тэгмарк прапанаваў наступную класіфікацыю светаў, за межамі нашага:
- Узровень 1: светы за межамі нашага касмалагічнага гарызонту
- Узровень 2: светы з іншымі фізічнымі канстантамі
- Узровень 3: шматсветавая інтэрпрэтацыя квантавай механікі
Ўключае сусветы, якія ўзнікаюць у рамках шматсветавой інтэрпрэтацыі квантавай механікі.
- Узровень 4: канчатковы ансамбль
Ўключае ўсе сусветы, якія рэалізуюць тыя ці іншыя матэматычныя структуры.
У філасофіі і логіцы
Мадальны рэалізм
Магчымыя светы - адзін са сродкаў інтэрпрэтацыі верагоднасці, гіпатэтычных меркаванняў і т. п. У сувязі з гэтым, шэраг філосафаў, у прыватнасці шаблон не падтрымлівае такі сінтаксіс, сцвярджае, што любы магчымы свет рэалізуецца, паколькі магчымасць і рэчаіснасць - дзве дадатковых ўласцівасці аднаго і таго ж свету. Адпаведна, што з'яўляецца магчымасцю, а што рэчаіснасцю, залежыць ад свету, у якім знаходзіцца назіральнік (гэтая канцэпцыя называецца «мадальным рэалізмам»).[2]
Зноскі
- ↑ Элегантная Вселенная. Суперструны, скрытые размерности и поиски окончательной теории: Пер. с англ / Под ред. В. О. Малышенко. — 3-е изд. — М., 2007. — С. 236—239. — 288 с. — ISBN 5-484-00784-4.
- ↑ [http://www.i-u.ru/biblio/archive/epshteyn_filo/01.aspx Библиотека РГИУ ::: Философия возможного :::
Літаратура
- Bernard Carr, ed. (2007) Universe or Multiverse? Cambridge Univ. Press.
- David Deutsch. Quantum theory, the Church-Turing principle and the universal quantum computer // Proceedings of the Royal Society of London A 400 / Splash. — 1985. — № 45841. — P. 97–117.
- George F. R. Ellis, U. Kirchner, William R. Stoeger. Multiverses and physical cosmology // Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. — 2004. — Vol. 347. — № 3. — P. 921–936. — DOI:10.1111/j.1365-2966.2004.07261.x — arΧiv:astro-ph/0305292
Спасылкі
- Aurélien Barrau, Physics in the Multiverse. (англ.)
- How many universes are in the multiverse? (англ.)
- Физики оценили число параллельных вселенных // Мембрана (руск.).
- Александр Виленкин. Одна Вселенная или множество? (руск.)