Гомельскае староства

Гомельскае староства
Краіна	ВКЛ
Уваходзіць у	Рэчыцкі павет, Менскае ваяводства
Дата ўтварэння	1535
Дата скасавання	1772
Дзяржаўца, пасля староста	гл. Гомельскія старосты
Час існавання	1532—1772

Гомельскае староства — дзяржаўнае ўладанне ў складзе Рэчыцкага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Цэнтр — горад Гомель.

Гісторыя

• 1535: заснаванне староства вялікім князем Жыгімонтам Старым як асобнага дзяржаўнага ўтварэння ў складзе гаспадарскіх Падняпроўскіх воласцяў.
• У 1541 г. — згаданы ў дакументах ВКЛ замак «Гомей» (мястэчка Гомель).
• 1560: цэнтр староства, Гомель, атрымаў уласны герб.
• 1565: ўвайшло ў склад Рэчацкага павета Менскага ваяводства. У гэты час у склад староства, акрамя Гомеля, уваходзілі 32 вёскі пад кіраўніцтвам дзяржаўцы. Асобнымі вёскамі валодалі непасрэдна мясцовыя баяры і шляхта. Вёска Пляса належала гомельскай Траецкай царкве, а вёска Слепка была падараваная Віленскаму касцёлу св. Станіслава і ўвайшла ў склад яго маёнтка Стрэшын.
• У 1569 г. — на падставе Люблінскай уніі паміж Вялікім княствам Літоўскім і Польшчай ўвайшло ў склад ўзніклай федэратыўнай дзяржавы Рэч Паспалітая.
• У 1572 г. — Гомельскае староства перайшло ва ўласнасць Б. Сапегі.
• 1640: у Гомельскае староства ўваходзіла 40 сёлаў з 202 дамамі. Яно было звязанае дарогай з Рагачовам.
• У 1654-1667 гг. — разруха, бунт і вайна з-за ўварвання казакоў пад камандаваннем Залатарэнка І. Н. і яго брата Залатарэнкі В. Н..
• У пачатку 1690 г. — судовы працэс аб зямельных межах. Спрэчную справу вышэйшага «трыбунальнага» суда ВКЛ. Кароль Ян Сабескі прызначыў камісію, на чале якой стаў яго сакратар Пётр Міхал Ролтєв (Piotr Michal Polttiew) для размежавання Гомельскага староства і маёнтка Хальч шляхцічаў Халецкіх.
• 1772: ліквідавана ў выніку першага падзела Рэчы Паспалітай.

Адміністрацыйнае дзяленне

У 1765 годзе згодна з Люстрацыі староства падзялялася на войтаўства, двары вёскі (польск.: wieś​), званыя яшчэ як «дымы», «дзяржавы» (польск.: dzierżawy) і маёнтак:

• г. Гомель;
• слабада Спасава;
• воласць Засожска (за р. Сож) — вёска Логуновка, в. Шунь, в. Крупец Новы, в. Крупец Стары, в. Корма, в. Городня, в. Камень, в. Хороша, в. Перерост, в. Васіловка, в. Барщовка, в. Попоўка, в. Завідовка, в. Юрковічы Старыя, в. Юркавічы Новыя, в. Весялоўка, в. Усох, в. Березня, в. Міколаевка, в. Ніўкі, в. Дуброўка, д. Дрофеевка, в. Цереховка, в. Івакі Старыя, в. Івакі Новыя; в. Уць, в. Глібоцкая, в. Маркавічы, в. Краўцоўка, в. Студзена Вода, в. Логуны Старыя, Жабніца, Пяшчна, в. Бараноўка, в. Клімоўка, в. Пжібыткі;
• воласць Заіпуцка — в. Добруш, в. Вылев, в. Дземяновіче, в. Бешце, в. Выгодна, в. Круховка, в. Забруже , в. Сцепановка, в. Марынна, в. Лівантова, в. Рамановіче;
• воласць Пшедсожска (перад р. Сож) — в. Волковіче, в. Заліпе, в. Красна, в. Мілча, в. Беліца, в. Іваноўка, в. Рендов, в. Макееўка, в. Бобовічы, в. Жеребна.

Старасты і намеснікі

На пасадзе гомельскіх старастаў вядомыя:

• у 1572-1582 г. — Багдан Паўлавіч Сапега;
• з 1610-1611 гг. — Андрэй Сапега і Павел Стэфан Сапега;
• з 1635 г. — Аляксандр Слушка (Служка) ваявода Мінскі і яго сын Зыгмунт Адам Слушка;
• Міхал Казімір Радзівіл
• да 1730 г. — Красінскі, падканцлер літоўскі;
• ў 1730 г. — князь Міхаіл Чартарыйскі.

Гл. таксама

• Гомельскі раён

Літаратура

• Алег Трусаў. Старадубская вайна // «Наша слова» № 39 (827), 12 кастрычніка 2007.
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. 632 с.
• str. 117—118, Tom III, «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914; (польск.)
• К истории Ветки // Могилёвская старина, Вып. 1, г. Могилёв, 1900. Комментарии Е. Р. Романова (Дмитрий Гусаков. «О времени основания Ветки и старообрядческих слобод на Гомельщине»).
• Центральный Государственный Архив ЛССР, Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas — katalog. SA 3787 (літ.) (польск.)

Спасылкі

• Алег Трусаў. Старадубская вайна // «Наша слова» № 39 (827), 12 кастрычніка 2007.